Heimskringla - 24.12.1952, Blaðsíða 4

4. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 24. DES. 1952
The holiday season is one in which old and new
friends are greeted with great pleasuie. City
Hyrdo extends to you and yours, a sincere wish
for a very Merry Christmas and a Happy and
Prosperous New Year!
Bfcímskrin^la
(StofnuS lSitJ
Kamui ót á hverjum nxiðvíkudegl.
Elgendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Talsími 74-6251
Verð blaösins er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viOskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave.. Winnipeg
Ritatjóri STEFAN EINARSSON
ötan&akrlf? íll rltstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA. 853 Sargent Ave.. Winnipeg
Advertising Manager: GUNNAR ERLENDSSON
"Heimskringla" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man., Canada — Telephone 74-6251

Authorized as Second Class Mail- -Post Ofíice Dept., Ottawa
WINNIPEG, 24. DES. 1952

FRÉTTIR FRÁ ÍSLENZKU-
DEILD MANITOBA-
HÁSKÓLA
ari, beita sér fyrir þeim og leið-
beina hínum.
Ósk hefur komið fram um það,
frá Gimli, að eg komi Iþangað
part þáttum um einstaka menn
og viðburði. Að stofni til eru
þessir þættir sannsögulegir; þó
fylgja þáttunum um einstaka
Þar sem eg býst við, að ýmsum
leiki hugur á að frétta eitthvað
um íslenzkudeildina hér við há-
skólann, ætla eg að skýra örlítið
frá henni og starfinu það sem af
er vetri.
Tvö námskeið í íslenzku voru
auglýst, IA fyrir algera byrj-
endur, og I fyrir þá, er eitthvað
kynnu. Komu tveir nemendur í
fyrri flokkinn, en fjórir í hinn
síðari. Þá les einn nemandi fs-
landssögu, og er hún ein grein
af fjorum, er hann les í vetur
til meistaraprófs að vori. Eru
því nemendur deildarinnar alls
sjö—og allir, þegar að er gáð,
af íslenzkum ættum. Þeir eru:
Pétur Júlíus Terence Tergesen
(frá Gimli), Kristján Guttorms-
son (frá Watrous, Sask.) báðir
í IA, Clara Stefánson (frá
Steep Rock), Lilja Eylands
(Winnipeg), Vilborg Eyjólfson
(Winnipeg), Júlíus Jacob Frið-
finnsson (Árborg), í I, og loks
Roy Herbert Ruth (Winnipeg)
í sögu.
Nemendur þessir eru í ýmsum
greinum, sumir þeirra rétt að
hefja námið, en aðrir langt
komnir. Eru líkur til, að tveir
þessara sjö nemenda haldi áfram
við íslenzkuna næsta vetur, hin-
ir hafi annaðhvort lokið námi
eða farið í óskyldar greinar, svo
sem verkfræði og hússtjórnar-
fræði. En þá koma nýir nem-
endur og fylla í skarðið, svo að
skriðurinn þarf ekki að fara af i
fyrir því. Auðvitað reynir sér-
staklega á, fyrsta kastið, að þeir
nemendur, sem af íslenzkum ætt-
um eru, sæki að deildinni, þótt
hún sé á engan hátt bundin við
þá. Sýni þeir henni rækt, verða^
þeir ósjálfrátt til að kynna hana
öðrum.
Næsta vetur verða sömu nám-j
skeið og nú, IA, og I, en auk
bess II fyrir þá, sem lokið hafa
I (—eða IA með hárri einkunn).|
; Þá er í ráði, að koma á námskeiði j
jí forn-íslenzku máli og bók-
I menntum fyrir nemendur, er,
j lesa ensku eða þýzku til hærra:
prófs (BA honours)^og yrði sá
. þáttur kennslunnar áþekkur því,1
' sem tíðkast um íslenzkukennslu
við erlenda háskóla víðast hvar.
í smiíðum er heildaráætlun um
starfsemi deildarinnar á næstu
árum, en þar sem hún er enn ó-
fullgerð, verður ekki nánara frá
henni skýrt að þessu sinni.
Svo sem kunnugt er, heldur
háskólinn á vetri hverjum nám-
skeið í ýmsum greinum niðri í
bænum fyrir almenning. Þótti
þá í haust sjálfsagt að íslenzka
yrði þar á boðstólum, og tók eg
þann kostinn að miða fyrsb við
iþá, er kynnu málið og vildu lesa
með tilsögn valda kafla úr ís-
lenzkum bókmentum. Taka nú
alls rúmlega 20 þátt í þessu nám-
skeiði, sem fer fram á þriðju-
dagskvöldum 1% — 2 tíma í
senn. Bókin, sem lesin er, heitir
“Heiman eg fór” (Helgafell,
Reykjavik 1946), og hefur Snorri
Hjartarson ásamt fleirum valið
efnið í hana, en það tekið hvað-
anæva úr íslenzkum bóknjennt-
um, fornum ritum og nýjum,
bundnu máli og óbundnu. Er
þetta eins konar kvöldvaka, þar
sem menn lesa upphátt til skipt-
is, en efnið síðan skýrt og rætt.
Ætti að vera auðvelt að koma á
slíkum kvöldvökum annars stað-
ar, ef þeir, sem eru öðrum lesn-
hálfsmánaðarlega eftir áramótin menn ýmsar sagnir um söguhetj-
og lesi með 2 flokkum, öðrum á urnar, sem ekki er hægt að á-
ensku, en hinum á íslenzku. Eru'byrgjast með öllu, en sanngildi
þau sr. Haraldur Sigmar og frú'sínu um aðalatriði, og almennu
Kristín Þorsteinsson að undir- þjóðfræðilegu gildi sínu, halda
búa þetta, og ráðgert, að nám-J þeir eins fyrir því.
skeiðið hefjist föstudagskvöld-1 Höfundar eru margir og hafa
ið 9. janúar. J eðlilega hver sinn frásöguhátt
Bækur berast öðru hverju til og stílbragð. Væntir ritnefndin,
íslenzkudeildarinnar. T. d. gaf að hið fjölbreytilega efnisval og
donsk kona, frú Tecla Hviid fjölbrevtnin { frásogu og stíl
Jensen, Vestur í Prince Albert, gjöri þetta bindi eigi síður yin_
nokkrar góðar bækur, er hún sælt en fyrri bindi/-
hafði eignazt á íslandi fyrir fá- tp,. a .. , ,. , ..
b , . . .t , , Ætla eg, að ntnefndin hafi
um arum. Þa hefur verið skyrti . . , . .....
, . . í-i u-u,- u reynst sannspa um það, að fiöl-
fra Þorlaksbibliu, sem þau . . . - , ■ ,• , .
. . , . „ „ . | breytnin i efnisvali og frasagn-
systkinm fru Harpell (í Wmni- u. ... , . , . ,. .
. . . 0. ,, T v, , , íarhhetti auki bindinu vinsældir
peg), fru Sigmður Landy (nu a' , , ., , ,
„ T, _ / v , í fremur en hið gagnstæða.
Betel), Jón og Guðmundur! 6 6
Borgfjörð (á nánd Árborg) gáfuJ Annars er hér um stærðarrit
Bókagjafar frú Elínar ekkju að ræða’ 370 bls‘ að meginmáU’
Hrólfs heitins Sigurðssonar á' auk eftirmálans, nafnskrár, efn-j
Gimli, var getið í síðasta blaði,' lsyfirlits nokkurra leiðrétt-
enn hafa deildinni borizt inSa við fyrri bindin tvö’
( Hið nýja bindi hefst á sögu
og
fleiri gjafir, m.a. bókasending
nokkur frá háskólanum í Sask- og Papeyinga eftir þá
Halldór Stefánsson og Eirík
atoon.
Þar
, , , Sigurðsson, og er su saga skrað
eg hef farið um . . , . , ^ , r ,
, „ . ,. , . i eftir hmum betzu heimildum,
byggðir og flutt erindi, hef eg , . . ,
. & i skjalfestum og munnlegum,
minnst við menn á bækur og
bréf, gamlar myndir og muni, en
ekki kallað eftir slíku sökum lít-
ils húsnæðis úti á háskólanum,
safnhúsið á ári
enda um allt hin skipulegasta og
fróðlegasta. Ýmsir merkisbænd-
ur, er áttu sér við hlið jafn ágæt-
, , , , . , „ ar konur, hafa Papey setið, og
sem rymkast ekki fyrr en flutt , , . . . . . _ , ,, r
_ J f ... ber þar eigi sizt að geta athafna-
mannsins og þjóðhagans Gísla
Þorvarðarsonar (d. 12. okt. 1948,
rúmlgea áttra^ður að aldri), sem
og bæði fyrri og seinni konu
hans, þeirra systranna Margrétar
Jóhönnu Gunnarsdætra, er voru
bónda sínum hinar samhentustu
um rausn og höfðingsskap, eins
og víðkunnugt er á Austurlandi.
Halldór Stefánsson ritar einn-
ig fjölda þátta um menn og at-
verður t nýja
komanda.
Bið eg menn því enn að halda
utan um það, sem þeir kunna að
eiga í bókum og bréfum og
gömlum munum, og sjá svo til,
þegar þar að kemur, hvað þeir
mundu vilja láta af því, en aðal-
atriðið að glata ekki að svo
stöddu neinu því, sem vert er,
að geymist bæði vegna sjálfra
okkar og hinna, sem á undan ernJ burðVá_Austudandi, og eru"þeir
gengnir
Verkefni
deildarinnar
mörg og skjóts árangurs því
varla að vænta, en eg vona, að
það lítið sem gert hefur verið
miði í rétta átt, svo að öllum
megi þykja betur af stað farið
en heima setið.
Að svo búnu vil eg nota þetta
tækifæri til að þakka öllum hin-
um mörgu, er eg hef hitt og
; kynnzt síðan eg kom hingað fyr-
I ir rúmu ári, ágætar viðtökur og
ánægjulegar samverustundir og
óska þeim gleðilegra
góðs nýárs.
Finnbogi Guömundsson
| þættir allir vel í letur færðir. Er
erU þar fyrst á blaði og merkastur frá
MANiTOBA
BUSINESS
EXPANDS
Manitoba er með hröðum skrefum á vegi atf verða
stóriðnaðarfylki. — Víðtæk fyrirtæki, sem nú eru í
myndun, benda á hinn aukna áhuga og traust, sem
bæði smá og stóriðjuhöldar hafa á framtíð fylkisins.
Ástæðan fyrir þessari framþróun er heilbrygð. Ágætis
staðir fyrir iðjuver. — Gnægð nothæfs vinnukrafts. —
Miðstöð óþrjótandi markaðs í Vestur-landinu . . ..
Allir trúa á hina tryggu og hagkvæmu framtíð Mani-
toba-fylkis.
Fáið nú þegar réttar staðreyndir um framtíðarhorf-
urnar. Deild Iðnaðar og Verzlunarmála mun af fús-
um vilja gefa hverjum sem þess æskir fullkomnar
upplýsingar viðvíkjandi iðnaðar og verzlunar horf-
um Manitoba-fylkis. — Skrifið til:
DEPARTMENT OF INDUSTRY
AND COMMERCE
LEGISLATIVE BLDG.
Hon. J. S. McDiarmid
MINISTER
WINNIPEG
R. E. Grose
Asst. DEPUTY MINISTER
MERKILEGT SAFN AUST
URFIRZKRA FRÆÐA
sögulegu sjónarmiði, hinn ítar-
legi þáttur hans um Þinghöfða-
og Þórsnessfundi Múlasýslunga
á árunum 1850-1880, er lýsa ágæt-
lega miklum áhuga Austurfirð-
inga á frelsis- og framfaramál-
um þjóðarinnar, og sérstaklega
umíbótum í landbúnaði. Annars
er Austfirðingum það mjög til
sóma, hve fast þeir stóðu að bak:
Jóni Sigurðssyni í frelsisbarátt-
unni og hve ótrauðlega þeir
jóla og studdu útgáfu ‘Nýrra Félagsrita’
hans, en um það fer dr. Páll E.
Ólason þessum orðum í ævisögu
Jóns (Reykjavík 1929): “Lang-
bezt var Nýjum Félagsritum tek
J ið í Múlaþingi og þar átti Jón
í Sigurðsson jafnan ötulasta fylg-
| ismenn.”
Af öðrum þáttum Halldórs má
einkum nefna prýðilega frásögn
hans um sakamál Sesselju Lopts-
dóttur og munnmælasöguna um
Hamra-Settu; saga málsins og
samband sakamáls og sagnar eru
þar rakin með sanngirni og
glöggskygni.
Þá er flokkur sagnaþátta aust-
firzkra, er fróðleiksþuluriiin
Sigmundur Matthíasson Long
skráði vestan hafs, og ritaðir eru
upp úr handritasafni hans á
Landsbókasafninu. Fórst Sig-
mundi það vel úr hendi, eins og
kunnugt er, að bókfesta sliíkan
fróðleik á alþýðlegan hátt og
læsilegan, enda bera þessir þætt-
ir gott vitni þeim hæfileika
hans. Halldór Stefánsson hefir
búið þættina til prentunar og
fylgir þeim úr hlaði með rétt-
orðu og greinagóðu æviágripi
höfundarins.
Þættir Björns Þorkelssonar
um samgönguhætti Fljótsdals-
héraðs að fornu og nýju og um
Hjaltastaðaþinghá 1890-1900 eru
hinir fróðlegustu, og sá fyrri
vissulega ekki ómerkur þáttur í
atvinnusögu Austurlands og í
rauninni í þeirri sögu þjóðarinn-
ar almennt.
Kemur þá að þeim hluta bók-
arinnar, sem mörgum mun þykja
skemmtilegastur aflestrar og
hvað mestur fengur að, en það
eru þessir ævisöguþættir: —
Þáttur af H'ermanni Jónssyni í
Firði eftir Sigurð Vilhjálmsson;
þáttur af Þórði Eiríkssyni á
Vattarnesi eftir Bjarna Sigurðs-
son; og þáttur af Steindóri Hin-
rikssyni á Dalhúsum eftir Sig-
urð Baldvinsson.
Allir voru þessir þír Austfirð-
ingar, sem þættirnir fjalla um,
hinir merkustu, hver á sinn hátt,
og því drápunnar verðir; og allir
hafa höfundar þáttanna gert sér
far um að lýsa söguhetjunum sem
réttast, og komist vel frá því; en
mér finnst með sérstökum rétti
mega sæma þá þremenningana
hetjuheitinu, jafn miklir garpar
og þeir voru.
Miklum forsystuhæfileikum
hefir hinn kynsæli Hermann í
Firði auðsjáanlega verið gæddur
og í engu meðalmaður. Eðlilega
Eftir prófessor Richard Beck
Á undanförnum árum hafa
komið út á íslandi mörg rit átt-
hagafræðileg að efni, sem eru
hvortveggja í senn, innan tak-|
marka sinna, menningar- og
persónusaga. Eru þau því, þó
að þau snerti sérstaklega ein-
staka landshluta, jafnframt þátt-
ur í heildarsögu þjóðarinnar og
eiga þessvegna almennt sögulegt
gildi.
í flokki slíkra bóka skipar rit-
safnið “Austurland” sæmdar-
sess, og getur með sanni talsit
“Safn Austfirzkra fræða”, eins
og það einnig nefnist. En III.
bindi þess er fyrir stuttu komið
út (Akureyri 1951). Er ritsafnið
nú sem áður gefið út að tilhlut-
un Sögusjóðs Austfirðinga, en
sú breyting hefir orðið á útgáf-
unni, eins og skýrt er frá í eftir-
mála hins nýja bindis, að Bóka-
útgáfan Norðri gefur það út og
væntanlega eitt eða tvö bindi
síðar; í stað ritstjóra tveggja
fyrstu bindanna er ennfremur
komin ritnefnd, valin af stjórn
Sögusjóðs. 1 ritnefnd umrædds
bindis voru þeir Halldór Stefáns
son, Sigurður Baldvinsson (ný-
lega látinn) og Bjarni Vilhjálms
son, valinn maður í hverju rúmi.
Fyrir breytingu á efnisvali er
þessi grein gerð í eftirmalanum:
“Efnisval þessa bindis er
nokkuð annað en fyrri binda.
Hefur verið safnað til þess mest-