Eimreiðin - 01.01.1902, Blaðsíða 17

7
veraldarsögunni«. Það er ekki stærðin eða bindafjöldinn, sem
skipar þessum ritum í flokk með stórvirkjum, heldur hitt, að þau
frá upphafi til enda eru bygð á nýjum og sjálfstæðum grundvelli
og bera það með sér um leið, að þau eru sprottin af nákvæmri
rannsókn og víðtækri þekkingu. Hugmyndir þær, sem hann tæpir
á í hinu fyrsta litla söguágripi sínu, koma hér fram fullþroskaðar og
raktar út í yztu æsar.
I raun og veru eru bæði þessi rit ekki annað en rökstudd og
yfirgripsmikil skýring á hinum tveimur grundvallarskoðunum hans:
skoðuninni um kristindóminn sem þungamiðju sög-
unnar og skoðuninni um sérstæði hins norræna þjóðar-
anda. Pessar tvær skoðanir sameinast svo aftur hjá honum í
hinni kristilegu-norrænu lífsskoðun. Eftir að hann einu sinni var
kominn niður á þessa skoðun, hélt hann fast við hana, og því
lengur sem leið, því sterkari varð hún hjá honum og samvaxnari
öllu lífi hans. Hann snýr sér að ýmsum efnum í ritum sínum.
Hann rannsakar fornan átrúnað og sögu hinna norrænu þjóða;
hann grannskoðar veraldarsöguna og stendur ekki að baki hinum
fremstu vísindamönnum, að því er snertir athngula rannsókn og
víðtæka þekkingu; hann ræðst óvægilega á hina köldu og and-
lausu trúarskoðun landa sinna, setur heilaga ritningu aftur í há-
sætið og birtir fyrir mönnum nýjar og einkennilega innilegar hug-
myndir um trúar- og kirkjulífið; hann yrkir sálma og ættjarðar-
söngva, sem um aldur og æfi munu taldir með hinu bezta í nor-
rænum kveðskap, og tekur með brennandi áhuga þátt í umræð-
um um ýms mál, sem liggja fyrir þjóðinni. En alt stefnir þetta
að einu takmarki: að beina huga þjóðarinnar upp á við og
vekja hjá henni meðvitund um þann s,érstaka þjóðern-
isanda, sem hún verði að halda fast við og þjóna dyggi-
lega, eigi hún að ná því takmarki, sem henni er sett frá
upphafi vega sinna. Hún verður að sameina hin norrænu
þjóðareinkenni sín við kristilega lífsskoðun, byggja líf sitt hvort-
tveggja í senn á fornnorrænum eðliseinkennum og kristilegum skoð-
unargrundvelli, svo framarlega sem hún vilji ekki eiga það á hættu
að líða undir lok sem sérstök þjóð og hverfa með öllu undan merki
sínu á vígvelli sögunnar.
Hin einkennilega skoðun Grúndtvígs á mannkynssögunni er
að miklu leyti bygð á þeirri grundvallarhugmynd, að líf mannkyns-
ins í heild sinni, og svo aitur líf hverrar þjóðar fyrir sig, eigi það
2