Skólablaðið - 01.01.1921, Blaðsíða 3

Jan. 1921
SKÓLABLAÐIÐ
3
stakk eftir vexti, hagað fræðslunni eftir
því sem þar átti best við, og lagt mikið
eða lítið í kostnað eftir ástæðum. öll sú
lempni og gætni, sem í lögunum kemur
fram af hálfu löggjafans, er bæði lofs-
verð og nauðsynleg, því með lögunum
var stigið það stórt spor í einu, að var-
lega varð að fara. En í þessum mikla
kosti fræðslulaganna er líka að nokkru
falinn sá höfuðgalli, sem hefir að
kalla má eyðilagt þau. En gallinn er sá,
að hverri sveit, eða nokkrum mönnum
í hverri sveit, var að heita má í sjálfs-
vald sett, hvort lögin skyldu haldin eða
að vettugi virt. því fræðslunefndunum
er fengið í þessu fullveldi, að kalla, en
hins vegar engin sjerstök trygging fyr-
ir því, að til nefndanna væri vandað.
þau eru líka fræg orðin, þessi raun-
sönnu orð fræðslumálastjóra, að „sum-
staðar hefir kosning í fræðslunefnd
tekist svo hrapallega, að ástæða er til
að ætla, að það hafi verið gert af ásettu
ráði, til að hindra það, að nokkur hlutur
yrði gerður fræðslulögunum til fram-
kvæmda“.
það er og auðvitað, að þessi hægð og
gætni, sem beita þurfti í fyrstu við
framkvæmd laganna, gat orðið um of,
enda hefir farið svo. þegar lögin voru
búin að standa það lengi, að líkindi
voru á að beita mætti meiri alvöru til
að koma þeim í framkvæmd, þá skall
styrjöldin á. Alt fer á ringulreið, og
ógemingur verður að ganga hart eftir
framkvæmd laganna. Auk heldur gerði
þing og stjórn beinar ráðstafanir til að
draga úr kenslu og skólahaldi, en um
allar sveitir urðu hin mestu vandræði
að fá nokkum mann til kenslu.
Eitt er það um fræðslulögin, að við-
urlög við brotum á þeim eru svo lítil-
fjörleg, að hæðilegt má kalla. það er
með þau eins og sum önnur lög, að það
er oft beint gróðabragð að brjóta þau,
og mætti gera sjer það að atvinnuvegi.
Og hversu sem fræðslunefnd vanrækir
skyldu sína, er ekki hægt að koma fram
ábyrgð á hendur henni nema með saka-
máli, og löngum málarekstri, og er von
þó að ekki sje gripið til slíks fyr en í
fulla hnefana.
þá er það, að alt eftirlit með fram-
kvæmd laganna hvílir á einum manni,
og er honum ætlað að ferðast lítið eitt
til eftirlits að sumrinu til. En ættu
slíkar eftirlitsferðir að koma að nokkru
haldi, er það svo best, að þær sjeu
farnar að vetrinum, e£a meðan kenslan
stendur yfir. Og auðvw.að kemst enginn
einn yfir sh'kt eftirlit.
það verður fróðlegt að sjá, hverjar
tillögur mentamálanefndin gerir um
barnafræðslumálin, þegar svo langt er
komið störfum hennar. Og ekki síður
fróðlegt að sjá mótbárurnar, sem þá
munu ekki láta á sjer standa.
Um allar sveitir virðist það því nær
einhuga álit þeirra, sem áhuga hafa á
fræðslumálum, að versta meinið sje
húsleysið.
En bygging skólahúsa er vandamál,
og getur síðari villan orðið verri hinni
fyrri, ef bygður er einhver hjallur úti á
eyðimel í miðri sveit. Sveitaskólarnir
verða að vera nátengdir góðu heimili,
eða sjálfir heimili. Og svo mun reynast,
að heimavistaskólar verða að öllu
besta úrlausnin víðast hvar; því mjög
óvíða geta heimangönguskólar komið
að haldi fyrir heila sveit. það mun
aldrei einhlítt verða eða hentugra, að
hola börnum niður á bæjum í kringum
skólann, heldur en að vista þau í skól-
anum sjálfum.
Áður en farið verður fyrir alvöru að
reisa skólahús, og verja þar til miklu
fje, verður að gera sjer ljós ýms megin-
atriði, sem standa í nánu sambandi við
það, hversu skólabyggingum beri að
haga. Er þá fyrst stærð skólahjerað-
anna. Sumir hreppar, og ef til vill marg-