Vísir - 05.12.1962, Blaðsíða 7

V í SIR . Miðvikudagur 5. desember 1962.
7
★
J^að var fyrir nokkrum vikum,
síðla hausts úti í Berlín á
þeim tfmit, er rigningarnar fara
að hefjast og kastaníutrén að
missa blóma sinn.
Við lögðum af stað frá gistihús
inu í hjafta borgarinnar snemma
morguns. Drykklangri stund sfðar
stóðum við á auðri götu, sem
girt var fauðum og gráum tfgul-
steinshúsum á báða vegu .Trén á
gangstéttarbrúninni sveigðu krón
ur sínai í morgunsvalanum og
það var fátt, sem rauf kyrrðina
nema bílhljóð í fjarska. Þetta var
kynlegt því við vorum stödd í
miðri milljónaborginni og milljóna
borgir eru gæddar þeim eiginleika
að iða af lífi, hávaða, hlátri og
sköllum.
Orsakarinnar var ekki langt að
leita. Andspænis okkur á þessari
hljóðu Berlínargötu reis múrvegg-
ur sem var í fáu frábrugðinn öðr-
um múrveggjum utan að sjá, og
sem líta má í mörgum þjóðlönd-
um, meðal annars á voru eigin
landi. En þessi veggur var ekki
eins og aðrir veggir, sem hlaðnir
eru á heimsbyggðinni.
Hann stóð einn og sér á miðri
götunni. Það var hið válega við
hann. Hann var ekki reistur til
þess að halda uppi þaki hlöðu eða
gripahúss. Eða til þess að veita
fjölskyldu skjól í vetrarnæðing-
unum, sem þjóta á þessum tíma
yfir þetta lága land við Eystrasalt.
Hann var reistur til þess að skipta
götunni í tvo jafna helminga. En
hann var fyrst og fremst reistur
til þess að þeir, sem fyrir ör-
skömmu áttu heima hinum megin
við götuna gætu ekki lengui kom
ið út úr húsum sínum á fögrum
Berlínarmorgni, boðið nágrönnum
sínum góðan daginn á berlínsku
og kannski setzt með þeim inn
\ næsta vínhús og drukkið frið-
samlega saman einn morgunbitt-
gnnþá gengu íbúarnir okkar
megin götunnar hljóðlega
morgunerinda sinna, heimsóttu
bakarann á horninu, slátrarann
og komu við í dagblaðasölunni á
heimleiðinni. Nágrannar heilsuð-
ust og konur sögðu hver annarri
síðasta götuslúðrið. En helming
götumyndarinnar vantaði. Fólkið
hinum megin — í tuttugu metra
fjarlægð, var horfið. Þó hafði
það margt búið þarna við götuna
í tuttugu, þrjátíu ár. Já, sumt
jafnvel meir en hálfa öld. Og á
hverjum morgni hafði það hitzt
hjá bakaranum. Og á kvöldin á
ölkránni. Nú var það horfið bak
við vegginn.
I?g veit ekki hvort menn hafa
y J
gert sér grein fyrir því hvað
það er afskaplega auðvelt að
lima sundur heila þjóð. Það þarf
aðeins einn vegg til þess, hvorki
meiri né merkilegri en þann sem
heldur uppi röftum fjárhúsþekju
Sæmundar á Tófustöðum. Hann
er í fæstu frábrugðinn öðrum
veggjum. Mannhæðahár er hann
eða rúmlega það, hálf önnur alin
á breidd. En eitt greinir hann
þó frá friðsamlegum veggjum. Of-
an á honuni gefur á að líta flækt-
an gaddavír, eins og þann serr
Bretarnir Iögðu um fjörur íslands
fyrir meir en tuttugu árum til
þess að verjast sjávarinnrás óvin
anna. Og sums staðar standa upp
úr honum brotnar flöskur og vita
eggjarnar upp. Það sama má reyn
ar sjá á öðrum veggjum en þeim
i Berlín, jafnvel á okkar Iandi.
Það er á fangelsisveggjum.
Við stóðum þarna nokkra
stund í morgunsárinu, lítill og þög
ull hópur að vestan og virtum
fyrir okkur vegginn. Spölkorn frá
okkur lá blómsveigur á götunni og
hallaðist upp að veggnum, áþekk-
ur þeim sem notaðir eru við jarð-
arfarir á íslandi. Við gengum nær
og einn okkar las á silkiborðann
svarta, sem við kransinn var fest-
ur. Þar var sagt frá þv£ að þessi
blómsveigur, sem lítið eitt var tek
inn að fölna, væri brugðinn til
minningar um ungan járnsmið,
tæplega tvítugan, sem reynt hafði
að klífa múrinn viku fyrr. Hann
komst upp á vegginn en þar var
hann skotinn til dauðs af löndum
sínum. Líkið féll austanmegin við
múrinn, en húfan hans vestan
meginn. Kransinn var frá móður
hans. Hún bjó fyrir vestan og það
var til hennar, sem járnsmiðurinn
ungi ætlaði að halda, er hann fór
í síðustu för sína.
gkkert skil ég í þessu fólki, var
sagt við hlið mína, þegar við
stóðum þarna á götunni og virtum
fyrir okkur banastað járnsmiðsins
unga. Það Iætur skjóta sig eins
<ss ■
■

Samtal
um
passaleysis
og rottur í stað þess að vera kyrrt
í sínu eigin landi.
um, miðaldra góðleg kona, sem
stundaði kennslu við Kaupmanna
hafnarháskóla.
— Finnst yður samt ekki frem-
ur '•■arkalega að farið? spurði ég.
— Það veit ég ekki, svaraði
hún. Þér skiljið að þetta fólk,
sem fer yfir múrinn gerir þuð í
trássi við lögin. Það eru lög að
enginn má fara yfir múrinn. Það
hefir ekki gildan passa og því
er landamæravörðunum heimilt
að hindra það í því að yfirgefa
landið.
— En finnst yður ekki refsingin
nokkuð ströng fyrir að hverfa ó-
löglega úr landi? spurði ég. Það
an sem ég kem kostar það eitt
hundrað og fimmtíu krónur að
fara úr landi, andvirði vegabréfs-
ins. Hér gjalda menn brottförina
með lífinu.
— Já en þessir menn, sem
reyna að klífa vegginn gera það
ólöglega. Þeir eru í engum rétti,
svaraði danska konan og brosti
góðlátlega yfir þessum skilnings-
skorti íslendingsins.
— Fóru ekki menn frá Dan-
mörku yfir til Svíþjóðar fyrir tutt-
ugu árum — án þess að hafa
passa og hættu með því lífinu?
Voru þær ferðir ekki bæði eðlileg
ar og sjálfsagðar?
— Það er ekki sambærilegt,
svaraði hún. Það voru nazistarnir,
sem bönnuðu þau ferðalög. Hér er
það lögleg stjórn landsins.
— Gott og vel, látum þá svo
vera. Ég skal fallast á að ríkis-
stjórn Austur-Þýzkalands hafi full
an rétt til þess að banna þegnum
sínum að fara.úr Iandi á hverju
sem ríður. En segið mér þá eitt.
Þér eruð menntuð kona, hafið
lengi setið við lindir siðgæðis
og umburðarlyndis í einu mesta
menningarlandi álfunnar.
Finnst yður aldeilis ekkert at-
hugavert við það þótt ungur járn
smiður frá Slesíu verði að gjalda
með lífi sínu þá ósk að koma
til fundar við móður sína, sem blá
saklaus lenti röngu megin við
vegginn?
Hefði svo sem fimm ára fang-
elsi ekki verið nægileg refsing fyr
ir að klífa múrinn passalaus?
— Þér skiljið ekki hvað hér
er í húfi, svaraði hin danska vin-
kona mín og brosti enn. Að sumu
leyti er þetta eins og að flýja úr
hernum. Landið þarfnast faglærðs
vinnuafls. Flótti er svik við þjóð-
ina og framtíðina. Föðurlandssvik.
Refsingin fyrir föðurlandssvik er
aldrei of þung. Maðurinn vissi
vel um hættuna. Þetta er honum
að kenna.
— Jæja, svaraði ég.
’^7'ið héldum ferðinni áfram með-
fram múrnum. Fram hjá þess-
HK
Fyrstu dagana var veggurinn
aðeins flækja af gaddavfr.
Svo reis múrinn.
um augnatóttalausu þöglu húsum
handan við múrinn, þar sem ekk
ert sást á 'Stjái, nema einstaka
alþýðuhermaður með vélbyssu í
höndum.
Svo komum við að áhni Spree.
Hún er lika veggur, veggur sem
aðskilur vini, fjölskyldur og
granna, — aðeins fljótandi veggur
í þetta sinn. Varðbátar alþýðulýð-
veldisins klufu vatnið austanmeg
in. Rauður fáni blakti í skut, vél
byssa stóð á stalli í stafni. Á ein
um stað lágu tröppur niður að
ánni. Þar var fyrir ári ferjustaður
yfir til hverfanna á hinum bakkan
um. Nú var dyrakeðjan ryðguð
og það ískraði í henni, þegar við
gengum niður að fljótinu.
Tveimur nóttum áður hafði fjöl
skylda lagzt til sunds frá austur
bakkanum, þrátt fyrir gaddavírs-
girðingar, vopnaða hermenn og
varðhunda þeim megin. Nátt-
myrkrið átti að skýla þeim á sund
inu vestur eftir. Það skýldi synin-
um og móðurinni. Þau komu upp
úr ánni á þessum tröppum. Faðir
inn hafði ekki enn fundist. Skot-
hríðin hafði hæft hann og faért
hann í kaf.
|Jm kvöldið sátum við nokkrir
ferðalangar frá þeim löndum
þar sem veggir eru enn notaðir
til þess að styðja við þekjur og
heyforða, inni á Kempenskiveit-
ingahúsinu ,létum þrúguvín renna
í glas og hlustuðum á kjólklædda
hljómsveitina leika uppskerulög á
fiðlur.
Návist veggjarins var horfin i
bili. Hann hlykkjaðist einhvers
staðar austar í borginni, myrkur
og hljóður.
Þá sneri danska vinkona min
sér uð mér við borðið, laut fram
og sagði: — Ég hefi verið að
hugsa um það, sem við töluðun
um í dag. Það má vera að fimm
ára fangelsi sé nóg.