Vísir - 05.02.1963, Blaðsíða 7

Vísir - 05.02.1963, Blaðsíða 7
VfSIR . Þriðjudagur 5. febrúar 1863. 7 LÆRIBA SKA HVERNANNAN Frá einu varplandi keisaramörgæsanna á Suðurheimskautslandinu. Steðugar rannsóknir á Suður- heimskautslandinu hafa staðið yf- ir allt frá stríðslokum. Vísinda- mennirnir eru af ýmsum þjóðegi um og hafast við í stórum búð- um, í sumum þeirra er nú byggð allan ársins hring. Þeir hafa upp- götvað margt merkilegt og meðal þess sem þeir hafa kannað eru lifnaðarhættir mörgæsarinnar, þessa einkennilega ófleyga fugls sem virðist lifa svo ágætu lífi í grimmdarfrostum suðurskauts- ins. Frá hinum stóra mörgæsastofni skilum sig sérstök mörgæsateg- und, sem er stærri en venjulegar mörgæsir og all einkennileg í hátt um. Hún kallast keisaramörgæs og er sérstaklega friðsamur og góðlyndur fugl. Það sem vísinda- mennirnir undrast mest er þeir rannsaka lifnaðarhætti hennar er, hvað fuglinn er einsaklega góð- Iyndur og gott samkomulag í hópnum. Ef nokkur skepna á jörð inni lifir eftir því boðarði eð elska náunga sinn, þá er það keisara- mörgæsin. Visindamennirnir hafa jafnvel komizt að því að þessi eig inleiki hafi orðið keisaramörgæs- inni til bjargar. Hún hefði ekki lifað af hina hörðu vetra Suður- skautsins ef andi samhjálpar og vináttu hefði ekki verið svo sterk ur sem raun ber vitni. Spik og næringarforðabúr sem fuglarnir hafa í sér hefir ekki nægt til að lifa af veðurfar þar sem 30—40 stiga frost með hríð- arbyljum er algengast. En vfsir að lífsskilyrðum myndast þarna við það að hafið er fiskirfkt og landið án rándýra. sumar, sem er á tímabilinu nóvem ber til febrúar til að safna í sig forðanæringu til vetrarins. Síðan hverfur sólin undir sjóndeildar- hringinn og veturinn hefst í marz. Það einkennilega er, að það er þá er vetur er að hefjast sem mör- gæsirnar fara að para sig, og ferð in í varpstöðvarnar hefst. Mör- er samsettur úr mörgum ólíkum tónum. Hafi daman ekkert út á hann að setja líður ekki á löngu áður en hún tekur undir. Eftir þessa aríu standa þau enn kyrr svo klukkutímum skiptir og horf- ast í augu. Þar með er hjóna- bandið komið á. Þó eru keisara- mörgæsirnar yfirleitt ekki neitt Það er karldýrið sem ungar egg inu út. Kvendýrið segir sem svo að nú sé það búið að vinna sinn hluta til viðhalds stofnsins. Nú er það karldýrsins að sjá um fram- haldið óg unga egginu út. Þegar hér er komið sögu vill kvendýrið ekkert meira hafa með eggið að gera og stekkur á burt frá karl- Eins og áður var tekið fram ger ist þetta um háveturinn og er frost þá oft 40 stig og miklir stormar með hríðarbyljum skella yfir. Frostið gerir fuglunum ekki svo mikið til, en byljirnir eru verri, þá er meiri hætta á að fenni yfir fuglana. En þeir hafa fundið sitt ráð gegn því. Þegar bylur Þegar nálgast varptíma safnast gæsirnar fara í litlum hópum og keisaramörgæsin í þétta hópa á ganga yfir ísinn. Þær eru 1,20 m takmörkuðum svæðum. Fram að á hæð og líkjast mannfólki ein- þessu hafa fundizt tíu slík varp- kennilega mikið. Þær sýna enga lönd keisaramörgæsar og í hverju styggð þó menn nálgist þær. þeirra milli 50 og 300 þúsund Pörunin er algerlega ástríðu- einstaklingar. laus. Hún fer oftast þannig fram Fyrir nokkru hefur félagslíf að tvær mörgæsir karldýr og keisaramörgæsarinnar verið rann kvendýr ganga hvor móti annarri, sakað úr nálægð af frönsku vís- hneigja sig' kurteislega og horfa indamönnunum Jean Prévost og síðan hvort á annað svo klukku- Sapin Jaloustre, og verður hér tímum skiptir. Áður en herrann skýrt frá ýmsum niðurstöðum hefur upp bónorðið andar hann þeirra. lengi og djúpt að sér hneigir höf- Mörgæsirnar nota hið stutta uðið djúpt og upphefur söng, sem Mætti ég leyfa mér aS biðja u.-n hönd yðar, fröken. að flýta sér í hjönabandssæluna. Á einum mánuði höfðu um 80% parað sig. Venjulegar mörgæsir eru með ýmiskonar gogghljóð og kvak, en þetta kann keisaramörgæsin ekki. Hún talar eingöngu í tónum og hjónin þekkja hvort annað á söngnum. Svo virðist sem þetta háttalag spari henni margar hita- einingar. Það er sérstaklega áberandi hve keisaramörgæsin er friðsamleg. Það er algengt meðal fugla að hanarnir berjist upp á líf og dauða um hylli kvendýranna. Slíkir bardagar koma tæplega eða alls ekki fyrir hjá keisaramörgæs inni. Hana virðist skorta bardaga- löngunina algerlega. Hjá henni finnst heldur ekki nein löngun til að einoka landssvæði kringum hreiður né að stugga öðrum fugl um í burt. I öllu líferni sínu virðist fuglinn sýna þá skoðun að það sé nóg landrými á Suðurheimskautinu og þvl alger óþrfi að vera að deila um land. Kannski kemur þetta af því að nokkru leyti að mörgæsin á ekki hreiður og þarf því ekki að vernda það. Strax eftir að egginu hefur verið verpt tekur mörgæsin það upp með sundfitunum og legg ur það í húðfellingu neðan til á búknum, Þar liggur eggið og fugl inn ber það með sér, hvert sem hann fer. Þetta gerir það að verk- um, að ekkert gerir til þótt egginu sé verpt á ís .Það er strax tekið upp og yljað við líkam ann. inum, sem verður þyngri á sér fyrir það að hann verður að bera eggið og fara varlega með það. Kvendýrin hvarfla til sjávar og skilja karlinn eftir í hópum. Þeirra bíður þriggja mánaða fasta. Á þeim tíma liggja þeir og standa mest I leti sinni og blunda. Það tekur þá tvo mánuði að klekja út egginu. skeliur á fara þeir af stað og safn ast saman á þeim stöðum sem liggja hærra, þar sem hvassviðrið er mest. Þá er minnst hætta á að fenna í kaf. Þar kemur samhjálp þeim að gagni, því að margir fúgl ar mynda þá saman þétta þyrp- ingu til þess að verjast veðrinu. Þá þrýsta þeir sér saman í skjald Framhald á bls. 10. Karlfuglamir annast bamauppeldið.

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.