Bókasafnið - 01.01.1998, Blaðsíða 77

eins og hann komst sjálfur að orði, vegna fyrirhugaðrar samein-
ingar safnanna. Þetta átti reyndar líka við um Landsbókasafn.
í grein sinni um Landsbókasafn íslands - Háskólabókasafn
nefnir Einar Sigurðsson m.a. nokkur atriði sem snerta hlutverk
hins nýja safns og áratugum saman hafa verið baráttumál ís-
lenskra bókavarða, t.d. geymslusafn, viðgerðastofu, faglega ráð-
gjöf og forustu við rannsóknir og fjölþjóðlegt samstarf. Öll
þessi atriði þarf eftir sem áður að standa vörð um. Svo virðist
sem stjórnvöld ætli safninu þá forystu í málefnum íslenskra
bókasafna sem hér hefur skort svo mjög og er vonandi að því
verði með tímanum tryggðar nægilegar fjárveitingar til að upp-
fylla þær væntingar sem til þess eru gerðar.
Ein er sú tegund bókasafna sem mig langar að vekja athygli á
hér, en það eru einkabókasöfn. Af flest-
um greinum í þessu riti kemur fram, að
þau hafa átt ómetanlegu hlutverki að
gegna við uppbyggingu allra tegunda
opinberra bókasafna. Hér hafa átt hiut að
máli einstaklingar sem annaðhvort hafa
safnað ritakosti á ákveðnu fræðasviði, t.d.
Anna Sigurðardóttir eða bókasafnarar
sem hafa safnað flestu ritakyns sem þeir
komu höndum yfir, t.d. Þorsteinn M.
Jónsson eða úrvali fagurbókmennta eins
[ og Davíð Stefánsson. Þessir einstaklingar
hafa svo gefið söfn sín svo þau mættu
nýtast sérfræðingum á þeirra fræðasviði
eða öllum almenningi.
I næsta hluta ritsins er fjallað um
skjalasöfn. Straumhvörf hafa orðið í
skjalastjórn á íslandi síðasta áratug og má
búast við að áhugi á þessari grein aukist
enn með tilkomu nýrra upplýsingalaga og
fleiri laga sem að henni lúta. Skjalastjórn
er nú kennd sem 30 eininga aukagrein
við Háskóla íslands og hefur Stefanía Júlíusdóttir átt mestan
þátt í að móta það nám. Auk Stefaníu sem ritar mjög greinargott
yfirlit um skjalastjórn gefur Kristín H. Pétursdóttir, sem er
frumkvöðull í skipulagningu stórra skjalasafna hér á landi,
yfirlit um sögu og starfsemi skjalasafns Landsbankans.
Næst er röðin komin að greinum um tvö stærstu almennings-
bókasöfn á íslandi og eitt minna. Öll eru þessi söfn sprottin af
lestrarfélögum en þó af mismunandi uppruna. Borgarbókasafnið
á fæðingu sína að þakka sölu botnvörpunga í eigu Reykvíkinga
en Amtsbókasafnið Grími Jónssyni, amtmanni á Möðruvöllum,
sem hefir „ladet mig forföre at stifte et læseselskap“. Greinar
þessar gefa mjög skemmtilegt yfirlit um sögu þessara þriggja
safna og um leið allra þeirra fjölmörgu almenningsbókasafna
um landið sem eiga sér sjálfsagt svipaða sögu. Það er undarlegt
til þess að hugsa, að þessi söfn sem í dag starfa af svo miklum
myndarskap, skuli fyrr á árum hafa átt í endalausu húsnæðis-
hraki þrátt fyrir hið mikla bókahungur sem þjóðin var haldin.
Þvínæst eru greinar um skólabókasöfn í grunnskólum og
framhaldsskólum. Þáttaskil urðu í uppbyggingu bókasafna í
grunnskólum með setningu grunnskólalaganna 1974. Nú, 24 ár-
um seinna, er mjög misjafnlega búið að söfnum í skólum lands-
ins. Samkvæmt stefnuyfirlýsingum rfkisins og Menntamála-
ráðuneytisins eiga skólasöfnin í framtíðinni að gegna veiga-
miklu hlutverki við menntun í upplýsingatækni nútímans. Hið
upphaflega hlutverk þeirra má þó ekki hverfa í skuggann, þ.e.
að efla hjá börnum áhuga á bókum og bóklestri og kenna þeim
að umgangast bækur af ást og virðingu. Það er raunar forsendan
fyrir því að þau geti fært sér hina nýju tækni í nyt. Við flesta
framhaldsskóla hér þykir nú sjálfsagt að hafa bókasöfn en það
er þó ekki fyrr en á allrasíðustu árum að stjórnvöld hafa áttað
sig á mikilvægi þeirra.
Helga Ólafsdóttir skrifar um bókasafnsþjónustu við lesfatlaða
á íslandi. Það var ekki fyrr en árið 1982 að Blindrabókasafn
íslands varð til en Borgarbókasafnið
hafði þó frá árinu 1974 veitt hljóð-
bókaþjónustu eftir því sem það hafði
bolmagn til. Með tilkomu Blindra-
bókasafns og námsbókadeildar þess
hefur orðið bylting í þjónustu við
blinda og sjónskerta á íslendi. Erfitt
er að ímynda sér þær aðstæður og
misrétti til náms sem þetta fólk hefur
mátt búa við hér á árum áður. Safnið
stendur nú mjög framarlega og tölvu-
tæknin gerir þessum hópi fólks nú
margfalt auðveldara að stunda sitt
nám til jafns við aðra.
Sigrún Klara Hannesdóttir gefur
yfirlit um 40 ára sögu bókasafnsfræð-
ikennslu við H.í. Sjálf hefur Sigrún
átt mestan þátt í að móta kennsluna
s.l. 23 ár. Ótrúlegar breytingar hafa
orðið á greininni frá því að Björn
Sigfússon hóf þar að kenna handrita-
lestur og notkun bókasafna. Sigrún
telur mikilvægasta verkefnið nú vera að gera nemendur í stakk
búna til að mæta þeim kröfum sem upplýsingastefna stjórnvalda
gerir til bókasafns- og upplýsingafræðinga. Einnig nefnir hún
fjarnám sem vænlegan kost til endurmenntunar fyrir bókaverði
á landsbyggðinni. Óhætt mun að segja að þá uppbyggingu allra
tegunda bókasafna, sem átt hefur sér stað s. 1. 30 - 40 ár hér á
landi, megi að mestu leyti þakka því hve vel hefur tekist til með
menntun íslenskra bókasafns- og upplýsingafræðinga á þessum
tíma.
Þóra Óskarsdóttir, bókafulltrúi ríkisins, gerir grein fyrir því
embætti sem átt hefur stóran þátt í uppbyggingu almennings- |
bókasafnakerfisins allt frá árinu 1955. Bókafulltrúinn og fjöl-
margar nefndir sem starfað hafa um málefni almennings- og
skólabókasafna hafa barist hetjulega fyrir ýmsum umbótatil-
lögum sem sjaldnast hafa hlotið náð fyrir augum stjórnvalda.
Nú þegar augu ráðamanna hafa loksins opnast fyrir gagnsemi
bókasafnanna í upplýsingaþjóðfélaginu hefur verið ákveðið að
leggja embættið niður og fela Landsbókasafni Islands - Há-
skólabókasafni að taka við hlutverki þess að nokkru leyti.
Loks eru í ritinu greinar um Þjónustumiðstöð bókasafna og
SÁL ALDANNA
ÍSLENSK BÓKASÖFN í FORTÍÐ OG NÚTÍÐ
Hitstjórar
(iuórún Pálsdóttir&
Sigrún Klara Hanncsdóttir
Háskólaútgáfan
BóKASAFNIÐ 22. ÁRG. 199«
77