Dagblaðið Vísir - DV - 20.06.1983, Blaðsíða 14

14
DV. MÁNUDAGUR 20. JtJNl 1983.
TÓLF
12 hljómplötu- og
kasettuverslanir
á höfuðborgarsvæöinu.
EUROCARD
TIL DAGLEGRA NOTA
AC /ICC 260 w.m
JLÆmÆjk 3-Way 5 Speaker System
m
Slmi (96) 73676 Gl
TOA/I
O/VICS
MEIRA EN
500
HLEDSUJR
SPARNAÐUR
ÞÆGINDI
SÆXKJVCo)
CADNKA
Menning Menning Menning Menning
Heim í
heiðardalinn
Sú myndlist sem Vamedoe telur
sýna þessa togstreitu best og koma
best út frá sjónarmiði Bandaríkja-
manna sem ekki þekkja til hennar
varð til á árunum 1880 til 1910. Um 1880
hófu norrænir myndlistarmenn aö
snúa baki viö listaskólum í heimalönd-
um sínum í stórum stíl og snúa sér að
franskri myndlist, sem þá var með
raunsæju yfirbragði, en árið 1910 var
symbólisminn að syngja sitt síðasta og
lærisveinar Matisse fóru um borg og
bý.
Varnedoe er kappsmál að sýna fram
á að vendipunktur þessa tímabils fyrir
norræna myndlist hafi orðið í kringum
1890 — og byggir sýninguna upp í sam-
ræmi við það. Um það leyti kvaddi
Gauguin vestræna menningu og hélt til
Tahiti í leit að óspilltri veröld. Og ungir
norrænir listamenn fóru að f jariæg jast
raunsæi borgarlífs í list sinni og tóku til
viöaömála hinn innri veruleika, sýnir,
ævintýri, undur (sjá þær breytingar
sem verða á myndlist Einars Jónsson-
ar á þeim árum). París var þeim ekki
lengur nafli heimsins heldur ímynd
sollsins og þeir héldu heim, til móts
við álfa og huldufólk í túninu heima,
eða tilfinningalegan staðgengU þess,
almáttuganáttúru.
Vinsamlegar móttökur
á IMorðurlöndum
Þannig hljóða forsendur Vamedoes.
Til að styðja við þær valdi hann 94 mál-
verk eftir aðeins 36 listamenn og kom
þeim fyrir í fimm deildum sem báru
nöfnin París og Norðurlönd, Þjóðleg
rómantík, Náttúrudýrkun, Sumar-
nætur og Innimyndir. Aðeins tveir ís-
lenskir Ustamenn em þarna meö, Þór-
arinn B. Þorláksson og Asgrímur Jóns-
son, og engum þarf aö koma á óvart
staðsetning verka þeirra. Verk Þórar-
ins eru flokkuð undir Náttúmdýrkun
og Innimyndir (þ.e. Kona við glugga,
1899) og hinar tvær myndir Ásgríms
(TindafjöU, 1903—4, og Hekla, 1909)
sóma sér einnig vel í fyrri flokknum.
Hvemig hafa gagnrýnendur á
Norðurlöndum svo tekið þessari
bandarísku útsetningu á norrænni
myndUst? Ef á heildina er litið: mjög
vinsamlega. Sumir hafa vissulega fýlt
grön, sagt að heildarmyndin sé skökk,
þróunin rangtúlkuð og kvartað yfir því
að í heildina vanti mikilvæga myndlist-
armenn, t.d. Strindberg, Josephson og
C.F. HiU frá Svíþjóð og J.F. WiUumsen
frá Danmörku o.s.frv. GamaUcunnugt
sífur (ekki óalgengt á Islandi) hefur
einnig heyrst: Hvaö er þessi útlending-
ur að ráðskast með norræna myndlist ?
Átökog víxlverkanir
En þeir sem haft hafa fyrir því að
kynna sér þær forsendur sem skipu-
leggjendur gefa sér hafa fagnað sýn-
ingunni. „Valið er djarft og óvenjulegt,
og guði sé lof fyrir þaö,” segir einn
sænskur gagnrýnandi.
Undir þetta getur gagnrýnandi ofan
af Islandi tekið. I stað hinnar viöteknu
„prógressífu” listsöguskoöunar sem
mótað hefur meirihluta þjóðlegra og
alþjóðlegra listsýninga á síðustu ára-
tugum stöndum við frammi fyrir sýn-
ingu sem kalla mætti „díalektíska”.
Forsendur hennar em pottþéttar og
því gengur hún upp, hvernig sem á
hana er litiö. Túlkun Vamedoes á sem
sagt rétt á sér. En innan heildarinnar
verða ýmisleg átök og víxlverkanir,
áhorfandanum til yndisauka, — milli
hins þjóölega og alþjóðlega, hins tákn-
um hlaöna og raunsæja og loks milli
hinna fimm deilda innbyrðis. Hvert
einstakt verk nýtur sín til fulls en
Eins og flestum er eflaust kunnugt
hófst listahátíðin „Scandinavia
Today” íBandaríkjunumsl. haustmeö
pomp og prakt og er nú farið aö síga á
seinni hluta hennar. Allar listgreinar
hafa veriö þar í sviösljósinu: myndlist,
tónlist, ljósmyndun, hönnun, bók-
menntir, kvikmyndir o.fl.
Viðbrögð Bandaríkjamanna hafa
verið framar vonum flestra. Strax í
byrjun hátíðarinnar lá ljóst fyrir að
a.m.k. einn viðburður hennar mundi
slá í gegn, þ.e. myndlistarsýningin
„Norðanskin: Raunsæi og symbólismi
í norrænni málaralist 1880—1910”. Við
opnun hennar í Corcoran safninu i
Washington kepptust helstu gagnrýn-
endur við að láta í ljós undrun sína og
aödáun og ekki dró úr lofsöngnum er
sýningin var flutt til New York og
síðan Minneapolis.
Hammershöi
var stjarnan
I stórum dráttum gengu umsagnir
gagnrýnenda út á þaö aö hingað til
heföu menn haldið að Norðuriöndin
ættu sér nær einvörðungu mikilhæfa
rithöfunda og tónskáld: Strindberg,
Ibsen, Sibelius og Grieg, en aðeins einn
listmálara sem máli skipti: Edvard
Munch. Á þessari sýningu kæmu hins
vegar fram listamenn sem á sinn hátt
stæðu Munch ekkert að baki og mynd-
uðu list hans samhengi: Vilhelm
Hammershöi, Richard Bergh og Akseli
Gallen-Kallela. Sérstaklega vöktu
verk Hammershöis mikla athygli.
John Russell, hinn þekkti gagnrýnandi
New York Times, kallaði risastóra
hópmynd hans af vinum sínum,
, Ji'immportrett”, meðal „áhrifamestu
mynda sem geröar voru í Evrópu á ár-
inul901”.
Ekki var heldur annaö af við-
brögðum leikmanna sem lærðra að
skilja en að þeir væru sáttir viö þá
staðhæfingu dr. Kirks Varnedoes,
skipuleggjanda sýningarinnar, aö á
henni væri að finna týnda hlekkinn í
evrópskri nútímalist, hinn raunsæja
symbólisma sem brúaði bilið milli
Courbets ogPuvis de Chavannes.
Ilmurinn af
krásunum
Hingað til hafa Norðurlandabúar,
sem ekki hafa gert sér sérstaka ferð til
Bandaríkjanna til listneyslu, oröið að
láta sér nægja ilminn af krásunum.
Sýningar „Scandinavia Today” voru
yfirleitt leystar upp í fyllingu tímans
og verkin send til síns heima.
En fyrir atbeina Knuts Berg, for-
stöðumanns Nasjonalgalleriet í Osló,
og norrænu ráðherranefndarinnar
tókst að fá „Norðanskin” til listasafns
Gautaborgar í heilu lagi. Safniö i
Gautaborg varö fyrir valinu þar sem
borgin er nokkum veginn miðsvæðis á
Norðurlöndum, auk þess sem í safninu
þar er að finna meira úrval norrænnar
myndlistar en í öðrum slíkum stofnun-
um Norðurlanda. Þarna verður sem
sagt sýningin uppihangandi til 3. júlí
nk. og þangað geröi undirritaður sér
ferðumdaginn.
Það gefur augaleiö að uppbygging
samnorrænnar myndlistarsýningar er
ekkert áhlaupaverk. Hvaöa sjónarmið
eiga að ráöa, hverja á að sýna, hve
mörg verk á að hafa með.vandamálin
erulegíó.
Togstreita
inni í heild
Með því að gera öllum til hæfis hefði
útkoman oröiö risavaxin en firna
leiðinleg sýning. Enda gáfust banda-
rískir safnamenn upp á fyrirtækinu
vegna þrýstings frá öllum þeim nor-
rænu aðilum sem vildu hafa hönd í
bagga. Þegar 15 mánuðir vom til
stefnu var byrjað upp á nýtt og list-
fræðingnum dr. Kirk Vamedoe, sér-
fræðingi í myndlist Munchs, fengið það
verkefni að setja saman sýningu á nor-
rænni myndlist frá því um aldamótin,
en algjörlega eftir eigin höfði.
Vamedoe hafði þegar myndað sér
skoðanir á markmiði slíkrar sýningar.
Hann ásetti sér að búa til sýningu sem
umfram allt myndaði sterka efnislega
og sjónræna heild og sýndi megin-
drætti stflbrigða og mótífa á því tímabili
sem um var að ræða. Inni í þeirri heild
er, að mati Vamedoes, að finna tví-
þætta togstreitu, — annars vegar milli
franskra áhrifa og þjóðlegra, hins veg-
ar milli raunsæis og symbólisma.
Richard Bergh — Sumarkvöld á norðurslóðum, 1899—1900.
Vilhelm Hammershöi — Fimm portrett, 1901.
Týndi hlekkurínn er
á norðurslóðum
Um samnorrænu sýninguna „Norðanskin" í Gautaborg