Dagblaðið Vísir - DV - 27.04.1984, Blaðsíða 12

12
DV. FÖSTUDAGUR 27. APRIL1984.
Úlgáfufélag: FRJÁLS fOöLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaflur oglitgáfustióri: SVEINN R. EYJÓLF.SSON.
Framkvæmdastjflri og útgáfustjóri: HÖRDUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
AOstoflarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS H ARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍDUMÚLA 12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiflsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda- og plötugerö: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12. Prentun:
Árvakur hf., Skeifunni 19.
Áskriftarverfl á mánufli 250 kr. Verfl i lausasölu 22 kr.
Helgarblað25 kr.
Flokksmálgagn—eða hvað?
Enn einu sinni hafa aöstandendur Tímans og Fram-
sóknarflokksins ákveðið að gera andlitslyftingu á blaði
sínu. Tímanum hefur verið breytt í NT og róttækar breyt-
ingar gerðar á útliti og efnisröðun og í raun og veru hefur
nýju blaði verið hleypt af stokkunum. Talsmenn blaðsins
hafa kallað það byltingu. Sú staðhæfing er brosleg. Frek-
ar mætti kalla þetta brambolt buslugang þótt allt gott sé
um hann að segja.
Þegar menn leggja út í rándýrar fjárfestingar og hálf-
gerö ævintýri í blaðaheiminum er sjálfsagt að óska þeim
alls velfarnaðar. Að minnsta kosti fylgja NT engar böl-
bænir af hálfu DV sem fagnar allri samkeppni og jákvæð-
um tilraunum til nútímalegrar blaðamennsku.
Þessar breytingar á Tímanum eiga sér nokkurn að-
draganda. Gamla Tímanum hefur gengið illa að fóta sig í
þeim umskiptum sem átt hafa sér stað í f jölmiðlaheimin-
um. Margar athyglisverðar uppstokkanir hafa verið
gerðar á Tímanum á síöasta áratug þar sem ótvíræð við-
leitni er höfð uppi til að bæta blaðið. Akkilesarhæll Tím-
ans hefur hins vegar veriö sá að blaöið hefur verið í eigu
Framsóknarflokksins, verið málgagn stjórnmálaflokks
og fréttir og efni í blaðinu hafa mjög borið keim af því. Sú
staðreynd hefur verið ritstjórn Tímans fjötur um fót hvað,
sem öllum andlitslyftingum líður.
íslendingar vilja ekki lengur lesa dagblöð sem eru
menguð flokkspólitískri fjarstýringu. Nútímafjölmiðlun
hefur þróast í átt til óháðrar blaðamennsku, sjálfstæðis
og áhrifa í eigin krafti. Gildir þá einu hvaða flokkur eða
blað á í hlut. Með því er ekki sagt að fjölmiðlar eigi að
vera hlutlausir. Þeir geta tekið afstöðu, haft skoðun og
stutt grundvallarviðhorf í þjóðfélagsgerð og almennum
þjóðmálastefnum.
En flokksmálgögn tilheyra liðinni tíð, eru fúnir kvistir
sem þjóna aðeins hlutverki sem slík og eiga erindi til
þeirra einna sem vilja fá línuna og leiðsögnina frá flokki
og forystu. Þau gegna ekki hlutverki sem fjölmiðlar fyrir
f jöldann sem vill fá upplýsingar en ekki innrætingu.
Enda þótt framsóknarmenn hafi áttað sig á að málgagn
þeirra, Tímann, hafi þannig smám saman veriö að daga
uppi í sínu gamla formi og telji nú aö nýir vendir sópi best
þá er það í hæsta máta óviðfelldið af nýjum ritstjóra að
nota fyrsta tilefni til að lýsa yfir því að „Tíminn hafi haft
vont orö á sér”. Það er ekki góð kveðja eða stórmannleg
gagnvart þeim sem hafa skrifað og starfað við Tímann
um áratugaskeiö.
Ritstjórn blaðsins fullyrðir að NT muni hafa sjálfstæöa
stjórnmálastefnu og afneitar Framsóknarflokknum.
Ekki er þó annað vitað en að Framsóknarflokkurinn sé
ennþá með meirihluta í hinu nýja útgáfufélagi og út frá
sjónarhóli flokksins hlýtur það að koma nokkuö kyndug-
lega út þegar honum er svo kirfilega afneitað af fullhug-
unum á ritstjórninni.
Allt um það þá skal ekki efast um góða viðleitni hinnar
nýju ritstjórnar um aðskilnað flokks og blaðs. Reynslan
verður að skera úr um það. Lesendur geta væntanlega
sjálfir dæmt um það í tímans rás hvort og hvernig skýrar
línur verða dregnar milli ritstjórnarstefnu og flokks-
stefnu.
Með því verður fylgst. Það verður fylgst með því hvort
svo sé í raun að Framsóknarflokkurinn hafi loks gefist
upp við að halda úti málgagni eða hvort enn einu sinni sé
verið að klæða blessað flokksblaðið nýjum búningi.
.......... .............. . ...... .... .ebs.
A f grundvallarverði
og niðurgreiðslum
Enn stendur landbúnaöurinn
frammi fyrir miklum vanda á
Islandi, og þá neytendur líka, því nú
horfir í þá veru, aö svokallað grund-
vallarverö til bænda náist ekki aö
þessu sinni fyrir afurðimar. Stafar
þaö einkum af því, aö framleiöslan
er of mikil. Hún selst ekki innan-
lands, ekki eru til peningar til þess
að gefa hana alla til útlanda. Viö
þetta bætist svo óaröbær f járfesting
og sukk í svonefndum vinnslu-
greinum landbúnaöarins.
Vandinn var bæði fyrir og svo
virðist hann, því miöur, enn vera aö
magnast, því um þaö bil 10%
aukning hefur veriö á mjólkurfram-
leiöslu í vetur og geta menn þá hug-
leitt þaö hvernig sumariö verður, en
þá stóreykst mjólkurframleiöslan í
landinu, meöan neyslan dregst yfir-
leitt saman, jafnvel þótt formaður
Stéttarsambands bænda hafi sagt
það í útvarpinu, aö hugsanlegt sé að
mjólkurframleiðslan muni dragast
saman í sumar, því selstöðuverslun-
in stýri framleiðslunni í stórum
skrifstofum fyrir sunnan.
Það er auövitaö vel skiljanlegt
fyrir neytendur, aö maður meö slíka
þekkingu á kýrinnar náttúru og
hegöan skuli vera valinn til æöstu
metoröa í samtökum bænda. En
hinsvegar vita neytendur að kýrnar
mjólka meira, þegar þær ganga í
kafgresi á sumardögum, en þá
skammdegisdaga, er þær hima liö-
stiröar og nytlitlar í fjósi, dópaðar af
lyfjum og slagandi af f óöurbæti.
Þetta er nehiilega reynsla ald-
anna, sem hver maður þekkir, og
einnig reynsla t.d. Mjólkurbús Flóa-
manna, er verður aö hafa sérstakan
viöbúnaö á hverju sumri til þess aö
taka viö offramleiöslu á sumar-
mjóik, og þá aö reyna aö koma henni
í verö meö öörum hætti en að senda
hana suður á Samlagssvæðið til
drykkjar.
Neytendur vísa því þannig alfarið
á bug, að þarna sé stjórnunarlegt af-
rek í uppsiglingu. Annaðhvort á aö
fella gripina í vor, eöa aö offram-
leiösla mun aukast þegar nál verður
komin í túnin í vor.
Tennskonar niður-
greiðslur
Þaö sem neytendur óttast hins-
vegar mest, eins og alltaf, er aö þetta
muni valda hækkun á mjólk og á
mjólkurvörum, því frá því hefur
verið greint, aö til standi að draga úr
niðurgreiðslum. Þaö er einnig al-
varlegt mál fyrir bændur, sem
auðvitaö vita meira um kýr en for-
maður þeirra. Minni niöurgreiöslur
munu draga úr sölu, og þegar
framleiöslan, eöa offramleiðslan öllu
heldur, eykst líka, þá fjarlægist
bóndinn grundvallarveröiö líka.
Oniöurgreidd mjólk, eöa mjólk á.
hækkuðu veröi, mun valda sam-
drætti í sölu, bæði til ómegðar-
manna, til almennings, sem hefur
takmörkuð fjárráð, alveg sama þótt
fyrrverandi formaður Stéttar-
sambandsins hafi marglýst því yfir,
sem er rétt, aö niðurgreiðslur á bú-
vörur séu ekki „styrkur til bænda”.
Þaö er aðeins þetta meö framboð og
eftirspurn og vöruverð, er þá kemur
í fullu atgervi inn í myndina. Dýr
mjólk, eöa dýr vara, selst ver en
ódýr. Svo einfalt er nú þaö.
Það sem á hinn bóginn kemur
manni á óvart er, aö þaö er eins og
almenningur skilji ekki, eöa viti
ekki, að niöurgreiöslur á búvörur eru
tvennskonar á Islandi. Og mestu
skiptir hvort báðir þessir niður-
greiösluflokkar veröa skomir niður
eða bara annar. Er þar átt viö
svonefndar niðurgreiðslur vaxta og
niöurgreiöslur á búvörur til neyt-
enda.
Aö vísu er fremur sjaldgæft, að
þetta sé skilgreint þannig í fjöl-
miölum, en þó f jallar alþingi um þetta
í tvennu la'gi og er fjárveiting til
niöurgreiöslu vaxta á f járlögum í ár
JÓNAS
GUÐMUNDSSON
RITHÚFUNDUR
þannig um 360 milljónir króna og
einnig hefur þetta komiö fram a.m.k.
hjá þéttbýlisnefnd, er telur að hætta
beri niðurgreiðslum vaxta, sem
aöeins verði til þess aö fjölga und-
anrennumusterum og auka sukk í
vinnslu á búvöru. Beinar niöur-
greiðshir á búvörur t.d. á mjólk og á
kjöt, renna á hinn bóginn til neytand-
ans, beint, og létta undir meö
þungum heimilum og hjá öörum sem
hafa lítið.
Niðurgreiðsla vaxta og
mjólkurokur
Þaö er öröugt í stuttri blaöagrein
að gjöra grein fyrir niöurgreiöslu
vaxta. Á seinasta ári var hundruöum
milljóna variö í svokallaöar niöur-
greiðslur vaxta. I fyrra fékk Slátur-
félag Suöurlands þannig um 50
milljónir í niðurgreidda vexti.
Kaupfélag Borgfiröinga 25 milljónir,
svo dæmi séu tekin. Þetta var þó
hrein gjöf, því raunverulega greiddu
þessi fyrirtæki enga vexti, því verð-
bólgan verðtryggði afuröimar, sem
hækkuöu, meöan afurðalánin námu
aöeins einum þriöja af verðbólgu-
gróðanum.
A sama tíma hefur Mjólkursam-
salan varið 110 milljónum í byr junar-
framkvæmdir við Undanrennumust-
erið í Bitmhálsi, án þess aö fá lán,
þar af 60 milljónum króna á síðasta
ári.
Þama höfum við nefnt 185
milljónir króna, en hvað skyldi það
nú vera í almúgapeningum? Jú, þaö
samsvarar árslaunum 900—1000
manna, er hafa 15—16.000 krónur á
mánuði, sem talið er lágmarkskaup
núna. Og þá geta auðvitaö allir
skilið, aö þaö hlýtur aö vera öröugt
að skila bændum svokölluðu grund-
vallarveröi fyrir afurðirnar, ef
vinnsluklaustrin þrjú fá ekki nema
þúsund manns á ári til þess aö vinna
frítt viö ket og mjólk.
I raun og veru eru þessar fjár-
upphæöir þó enn hærri, því tap Seðla-
bankans af afurða- og rekstrar-
lánum vegna sauökindarinnar nam
um 110 milljónum króna 1983, og
hlutur Sláturfél. Suöurlands af því
góssi því um 19 milljónir króna. Svo
bætist viö sláturgróði, sem nemur
um 20 milljónum, því ekki ætla ég aö
Sláturfélagið skeri fje ver en þau
sláturfirmu, er ég hefi reikninga
fyrir. Þetta gjörir því um 90 milljónir
króna, svo það hefur hver sinn djöful
að draga, er ætlar sér aðskila grund-
vallarverði til bænda fyrir ket.
Um mjólkina verö ég að vera fá-
orður aö sinni. Læt nægja aö nefna
kókómjólk og jógúrt sem eru gott
dæmi um þá fjárplógsstarfsemi sem
stunduð hefur veriö á Samlags-
svæöinu.
Kvartlítri af nýmjólk á fernu
kostar nú kr. 5,30 en samskonar
fema af kókómjólk kostar (eöa
kostaöi) kr. 12,30, eöa er seld 130%
dýrara en mjólkin.
Reyndir sérfræðingar í mjólkur-
iönaöi, er ég hefi ráöfært mig viö,
telja aö kókómjólkin ætti þó ekki aö
þurfa aö vera nema 10—15% dýrari
en venjuleg mjólk í samskonar um-
búðum. Hámark.
Og ekki tekur betra viö. Súrmjólk
kostar nú kr. 21,65 feman, en sama
magn af jógúrt kostar á hinn bóginn
72,00 (hrein jógúrt), eða er höfð 230%
dýrari. Jógúrt og súrmjólk kosta svo
aö segja þaö sama í nágranna-
löndunum, t.d. Danmörku, enda er
vinnslumátinn svotil eins.
Nú er þaö svo, aö maöur fagnar
skipulagi og viö framsóknarmenn
styöjum aö góöu grundvallarverði;
trúum á þaö. Líka fagnar maöur
hagsýni og arösömum viðskiptum.
En þegar 110 milljónir af mjólkur-
gróöa era látnar í þarflausa mjólkur-
stöö í Reykjavík, á sama tíma og
menn fyrir norðan, sem eru aö reyna
aö framleiöa smér og osta í þeirri trú
að hiö samvirka hagkerfi mjólkur-
iðnaöarins, sexmannanefndarinnar
og Framleiösluráösins sjái um að
þeir nái nokkum veginn grundvallar-
veröi, sem vitanlega næst aldrei, þá
hlýtur maður að spyrja sig: Er meö
þessu verið að telja vissa bændur af,
bændur í grösugum dölum fyrir
noröan? Hefði ekki verið skynsam-
legra að nota jógúrtmilljónimar og
kókómilljónirnar til aö tryggja þeim
líka grundvallarverö en að eyða
aurunum í þarflausa mjólkurstöð?
Maöurspyr.
En kannske kemur betri tíð, þegar
grös koma í haga og kýmar hætta aö
mjólka. Ef til vill hugsa þá bændur
um skáldið er kvaö eitthvað á þá
leið: Hann lét fallast á græna jöröina
og grasið rak hann í gegn.