Dagblaðið Vísir - DV - 17.05.1984, Blaðsíða 12

12
DV. FIMMTUDAGUR17. MAl 1984.
Frjálst.óháó dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoöarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUM5ULA 12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiösla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI ll.SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerö: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12.
Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 19.
Áskriftarverðá mánuöi 250 kr. Verö í lausasölu 22 kr.
Helgarblaö25kr.
Fjórar illar stofnanir
Grænmetisverzlun landbúnaöarins er ekki eina dæmiö
um ill áhrif einokunar á viöskiptahætti, þótt hún sé vafa-
laust hið versta þeirra. Einokun er í sjálfu sér þess eðlis,
að ráöamenn hennar geta ekki staðiö undir henni, jafnvel
þótt þeir haldi sig gera sitt bezta.
Osta- og smjörsalan er stundum tekin sem dæmi um
einokun, sem hafi lánast sæmilega og gæti ef til vill veriö
grænmetisverzluninni til fyrirmyndar. Þessa misskiln-
ings gætir einkum hjá fólki, sem hefur lítinn áhuga á fjöl-
breyttri notkun osta og veit ekki, hvernig góöir ostar eiga
aövera.
Hópur fólks hugöist nýlega halda ostaveizlu og keypti
ostana til öryggis í sjálfri ostabúö einokunarinnar. Eftir
eina nótt í kæli hafði Port Salut þrútnað og gaf frá sér
ógeðslega fýlu. Það tókst aö fá honum skipt í Osta- og
smjörsölunni í tæka tíð og fá nothæfan í staðinn.
I ostaveizlunni kom svo í ljós, aö Dalayrja var mygluð
út í rauða og svarta liti. Ennfremur var Búri tvílitur, gul-
ur að hálfu og bleikur að hálfu. Þar með voru þrír af upp-
runalegu tíu ostunum ekki neyzluhæfir. 30% afföll hljóta
að teljast 30% of mikil afföll.
Aöeins einokunarstofnun getur leyft sér frammistöðu á
borð við þessa. Aðeins slík stofnun getur haft á boðstólum
osta, sem heita frægum nöfnum, en eru ólíkir hinum upp-
runalegu ostum og þar að auki mismunandi frá lögun tíl
lögunar. Sú er einmitt reynslan hér á landi.
Osta- og smjörsalan hefur í mörgum tilvikum í boði
ostategundir, sem framleiðendur hafa ekki náð tökum á.
Stundum heppnast framleiðslan og stundum ekki. Gráö-
osturinn sveiflast til dæmis frá því að vera mjög góður
yfir í að vera óætur frá hendi framleiðandans.
Mjólkursamsalan í Reykjavík er dæmi um einokun
með orðspori, sem er einhvers staðar á milli Grænmetis-
verzlunar landbúnaðarins og Osta- og smjörsölunnar.
Hún er hins vegar frægust fyrir verðlagningu, sem senn
mun sjást í smíði stærstu mjólkurhallar Vesturlanda.
Mjólkursamsölunni hefur aldrei tekizt að búa til súr-
mjólk, er stenzt samanburð við þá, sem gerö er á Akur-
eyri og Húsavík. Engin nothæf tilraun virðist hafa verið
gerð til að brúa þetta sérkennilega bil, enda má ekki selja
noröansúrmjólk á einokunarsvæði Mjólkursamsölunnar.
Síðustu árin hefur Mjólkursamsalan margoft verið
staðin að því að dagstimpla mjólk lengra fram í tímann
en þá þrjá daga, sem leyfðir eru. Einu sinni tókst með
myndatöku að sýna fram á, að mjólk var stimpluð átta
daga fram í tímann. Fimm dagar eru algeng stæröar-
gráða í svindlinu.
Þótt forhitun mjólkur hafi veriö bönnuð, hefur henni
miskunnarlaust veriö beitt til að hindra, að mjólkin súrni
á hinum langa geymslutíma. Við það drepast mjólkur-
sýrugerlarnir, og í staðinn dafna rotnunargerlarnir. Af
þeim stafar hið fúla bragð, sem oft er að mjólkinni.
Landseigendafélag Islands, sem stendur að þessum
þremur einokunarstofnunum, er nú að koma á fót hinni
fjórðu. Það er eggjadreifingarstöðin, sem mikill styr
hefur staðið um. Hún verður senn sett upp í Kópavogi og
þá mega neytendur búast við fúlum og skemmdum eggj-
um í fyrsta sinn.
Allar þessar stofnanir dafna, af því að neytendur hafa
ekki dug og samtakamátt til að setja þær í viðskiptabann.
Það er ekki fyrr en vitleysan gengur út í öfgar
Grænmetisverzlunar landbúnaðarins, að neytendum
tekst að fá einokunina mildaða um stundarsakir. Um
stundarsakir.
Jónas Kristjánsson.
DV

Hvar er þessi kreppa? Birtist hún iþvíað nýir bí/ar seljast eins og heitar /ummur. . . ?
ÚTHALD GEGN
UPPHLAUPUM
Nú, þegar líður að þinglausnum,
spyrja menn gjama aö því hvort
alvarlegir brestir séu komnir í
stjórnarsamstarfið. Ymsar yfirlýs-
ingar áhrifamanna þykja benda til
þess að svo kunni að vera og auðvit-
að heldur stjórnarandstaðan dauða-
haldi í þá von að svo sé. Auðvitað er
þaö ekki á mínu valdi aö svara þeirri
spurningu játandi eða neitandi.
Ymsar þær hræringar kunna að vera
hafnar í stjórnarflokkunum sem ekki
hafa náð upp á yfirborðið, en samt
held ég að stjórnarsamstarfiö sé ekki
í alvarlegri hættu, ef foringjar fara
að öllu meö gát.
Þaö er raunar ekkert nýtt að
hrikti í stjórnarsamstarfi þessara
fornu erkifénda i íslenskri pólitík.
Upphlaupamönnum í liöi beggja hef-
ur jafnan tekist furðu vel aö skapa
óánægju og tortryggni í samstarfi
þeirra, enda þótt margt tengi þá ekki
síður en aðskilji. Þar ber mest á í
Sjálfstæðisflokknum haukum í
verslunarstétt, sem horfa blóð-
hlaupnum augun á framgang sam-
vinnuhreyfingarinnar, einkum og
sér í lagi á höfuðborgarsvæðinu, en
framsóknarmegin kurrar í vinstra
liði sem veit ekkert verra en vest-
rænt samstarf og lítur á alla tilslök-
un í ríkisforsjá eins og sendingu frá
Satan sjálfum. Þessir öfgahópar eru
tiltölulega fámennir í báðum flokk-
um, en aðgangsharðir og duglegir,
og hefur tekist aö ná áhrifum langt
fram yfir það fylgi sem þeir njóta.
Hvað hefur áunnist?
En hverju hefur þessi ríkisstjórn
áorkað? Stjómarandstaðan heldur
því gjarna fram að hún hafi aðeins
krukkað í launin, það sé hiö eina sem
eftir hana liggi. Auðvitað er þaö rétt
að mest hefur borið á þessum ráð-
stöfunum. Þær koma h'ka viö pyngju
hvers einasta manns. En þess hefur
líka verið vandlega gætt af stjómar-
andstööunni, sem ræður nær einhliða
umræðu launþegahreyfingarinnar,
að leyfa ekki að um annaö sé rætt.
Hvort sem mönnum líkar það
betur eða verr var heldur ekki hægt
aö ná verðbólgunni niður nema með
því að „krukka í launin”. Allt annað
er einfaldlega lýðskrumskjaftæði
manna, sem engin önnur úrræði hafa
getað bent á. Yfirgnæfandi meiri-
hluti allra fjármagnstilfærslna í
þjóöfélaginu eru launagreiðslur og ef
þar er ekki beitt bremsu þarf ekki að
tala um að ná verðbólgu niður. Allt
fimbulfamb um eitthvert hulið f jár-
magn sem einhverjir vondir menn
eigi að sitja á eins og ormar á gulh er
til þess eins haft frammi að fela
raunveralegar staðreyndir.
Með þessu er ég ekki aö halda því
fram aö engir hafi í þessu þjóöfélagl
auögast á annarra kostnað. Vissu-
lega hefur það gerst hér eins og aUs
staðar í heiminum, — því miður. En
ég þori að fullyrða að það hafi verið í
miklu minni mæli en víöast annars
staðar og fróðlegt væri að vita hvers
vegna i ósköpunum þeir sem aUtaf
eru að fjargviðrast yfir þessum földu
fjársjóðum hafa ekkert gert tU þess
að finna þá og afhjúpa, sem gagn
hefur reynst að.
Þaö afrek að ná verðbólgu úr
130% niður fyrir 20% án atvinnuleys-
is er aö ég hygg næstum einstætt,
ekki síst þegar um leið eru alvarleg-
ar bUkur á lofti í höfuöatvinnuvegi
okkar. Allt í kringum okkur er
atvinnuleysi áþreifanlegt böl, hér
hefur því verið haldiö utan dyra,
enda þótt það komi vitaskuld niður á
launagreiðslum til þeirra sem fulla
vinnu hafa. Eg hika ekki við aö fuU-
yrða að þetta afrek eitt sér geri
miklu meira en vega upp á móti
þeirri kjaraskerðingu sem sífellt er
kUfað á og ég fuUyrði líka aö heddar-
kjör þegna þessa þjóðfélags séu
miklu betri nú en ef óbreyttri stefnu
hefði veriö haldið.
Hvar er þessi kreppa?
Það er mikið kUfað á því að lífs-
kjör hér séu nú verri en um Jangan
tíma. Það er talað um kreppu. En
hvar er þessi kreppa, með leyfi?
Birtist hún í því aö allar ferðir til
útlanda eru að verða uppseldar?
Birtist hún í því að nýir bílar
seljast eins og heitar lummur ef
menn á annaö borð hafa réttar teg-
undir á boðstólum? Birtist hún í því
að atvinna er yfirleitt næg með
undantekningum þar sem stór-
minnkaður sjávarafli hefur tak-
mörkuö og tímabundin áhrif? Birtist
hún í því að áður en ferðamanna-
straumurinn er hafinn er nærri úti-
lokað að fá borð á matsölustað í
höfuöborginni aö kvöldi til? Birtist
hún í biðröðum utan við skemmti-
staðina? Nei, sem betur fer birtist
hún ekki í neinu af þessu, af þeirri
einföldu ástæðu aö hún er ekki til.
Því er hins vegar ekki að neita að
nokkur samdráttur hefur oröið í
neyslu. Það var líka eitt af mark-
miöum ríkisstjórnarinnar, því án
hans hefði ekki verið unnt að draga
úr hinni gegndarlausu skuldasöfnun
erlendis. En þaö er fáránlegt að líkja
því saman við kreppu.
Víst skal það viðurkennt að kjör
eru misjöfn, allt of misjöfn. Þann
mismun geta stjórnvöld ekki leiðrétt
nema með stuðningi hinna margum-
ræddu aöila vinnumarkaöarins. Allir
vita hve tregur hann hefur verið og
því miður ekki síður af hálfu laun-
Kjallari
á fimmtudegi
MAGNÚS
BJARNFREÐSSON
þega sjálfra, eða í það minnsta for-
svarsmanna þeárra. Þó hefur nú loks
örlað á skilningi í þessu efni. En lik-
lega hefur hjöðnun verðbólgunnar
fyrst og fremst komið því fólki til
góða sem verst er sett efnahagslega.
Verðbólga var og er endalaus til-
færsla í peningum frá þeim verr
settu til hinna betur stæðu. Það var
ekki láglaunafólkiö sem hagnaöist á
verðbólgunni heldur þeir sem höfðu
aögang að fjármagni og fengu að
skulda, án þess að leggja áhættufé í
atvinnurekstur.
Það ánægjulegasta við árangur
núverandi ríkisstjómar er kannski
það, að svo virðist sem menn hafi
fengið aukna trú á það að legg ja f jár-
magn í atvinnurekstur. Eins og kom-
ið var þótti sh'kt fásinna. Verðbólgan
var að drepa öll sæmileg atvinnu-
fyrirtæki, steinsteypuhallir virtust
eina skynsamlega fjárfestingin.
Afnám fjölmargra fáránlegra opin-
berra hafta hefur iíka haft það í för
meö sér að frjáls samkeppni fær að
njóta sín í ríkari mæli en áður, öllum
til góðs.
Allt ætti þetta að vera núverandi
stjórnarflokkum hvatning til að
halda áfram samstarfi. Foringjar
þeirra mega ekki láta skyndiupp-
hlaup innan þeirra taka sig á taug-
um. Þeir verða samt að hafa í huga
að enda þótt fyrsta orrastan í
baráttunni fyrir bættu efnahags- og
mannlífi hafi unnist, þá er mikið eftir
og þá skiptir úthaldiö sköpum og
eftir því verða þeir dæmdir í
sögunni.