Dagblaðið Vísir - DV - 24.11.1986, Blaðsíða 10

10
MÁNUDAGUR 24. NÓVEMBER 1986.
Utiönd
Babrak Karraal má muna tímana
tvenna frá því að vera uppáhald
Kremlverja og þeirra maður í Kabúl
til þess núna fyrir helgina að vera
skákað inn á geymsluloft eftirlauna-
þega, rúnum áhriiúm og völdum í
Afghanistan. Ofurliði borinn í valda-
taflinu í þessu stríðshrjáða landi.
í áiiti hjá Bréznef
Sovéska innrásarliðið hóf Karmal
til valda í desember 1979. Þáverandi
leiðtogi Sovétríkjanna, Leonid Bréz-
nef, hlóð miklu lofí á þennan félaga
frá Afghanistan þegar Karmal sat
flokksþing sovéska kommúnista-
flokksins sem haldið var í Moskvu
1981. Fimm árum og þrem Sovétleið-
togum síðar var Mikhail Gorbatsjov
ekki einu sinni til viðtals fyrir Kar-
mal þegar hinn síðamefndi kom til
Moskvu vegna flokksþingsins 1986 í
febrúar.
Þá þegar var kominn upp kvittur
um að Karmal gengi ekki heill til
skógar en hann vitnaði óspart í Len-
ín þegar hann las yfir Rússunum sem
halda úti 115 þúsund manna her í
Afghanistan til þess að styðja áiram
stjóm hans í baráttunni við „muja-
hideen" (stríðsmenn íslams). Þrem
mánuðum síðar hafði Karmal samt
vikið úr sæti fyrir Najibullah sem
hafði um sex ára bil verið yfirmaður
leynilögreglunnar og tilheyrir þeim
armi PDPA sem hollari þykir
Moskvulínunni.
Byrjaði í stúdentasamtökun-
um
Karmal byrjaði að vekja á sér at-
hygli í stjómmálum Afghanistans
sem stúdentaleiðtogi og síðar einn
af stofnfélögum PDPA. Sat hann
tvivegis í fangelsi og varð einu sinni
að flýja í útlegð stjómmálaafskipta
sinna vegna. Fyrir innrás Sovét-
hersins 1979 hafði tveim forverum
Karmals tekist að æsa múslima til
andspymu og skæruhemaðar með
því að knýja fram róttækar kom-
múniskar umbætur. Þær róstur vom
svo átyllan sem Kremlherramir
fúndu sér til hemaðarafskiptanna til
þess að verða við hjálparbeiðnum
flokksbræðranna i Afghanistan.
Var Karmal ekki höndum seinni
að sleppa pólitískum föngum úr
fangelsi og draga að nýju að hún
gamla afghanska fánann sem fyrir-
rennarar hans höfðu kastað fyrir
nýjan rauðan þjóðfána. Hann þreif-
aði fyrir sér um sættir og frið við
gömlu ættarhöfðingjana og múha-
Hafði völdin í sjö ár •
Endirinn á sjö ára valdaferli Kar-
mals var sá að Kabúl-útvarpið
tilkynnti á fimmtudagskvöld að hinn
57 ára gamli Karmal hefði óskað
þess að verða leystur frá störfum
vegna heilsubrests og að þótt hefði
gustuk að verða við þeirri beiðni.
Skýrt var frá því að honum yrðu
veitt eftirlaun fyrir dygga þjónustu
við þessa sextán milljón manna þjóð.
Strax í maí síðastliðið vor mátti
sjá teikn á lofti þegar hann vék úr
sæti aðalritara kommúnistaflokks-
ins fyrir yfirmanni leynilögreglunn-
ar, Najibullah. Enda fór ekki leynt
að Karmal naut ekki lengur trausts
valdaherranna í Kreml. Þó virtist
Karmal njóta áfram einhverra áhrifa
og stuðnings einhverra flokks-
bræðra í lýðveldisflokki alþýðunnar
(PDPA) því að hann hélt áfram
nokkrum trúnaðarstöðum hjá
flokknum og var áfram leiðtogi þjóð-
Eirinnar sem forseti byltingarráðsins.
Mujahideen, eins og múslimar kalfa striðsmenn trúarinnar. Þeir mynda
kjarna skæruliðafyfkinganna í Afghanistan og þrátt fyrir ofurefli liðs i and-
stöðunni hafa þeir haldið uppi andspyrnunni i sjö ár.
Sól Karmals
hnigin
Karmal í ræðustól en Gorbatsjov
að baki í klappliðinu. Siðasta vetur
veitti Gorbatsjov honum þó ekki
einu sinni viðtal.
stjóri. Þetta unga ljón varð fljótt
mjög virkur félagi í stúdentasamtök-
um háskólans í Kabúl þótt hann félli
þar á inntökuprófi. Var hann fyrst
handtekinn 1951 og raunar aftur síð-
ar það sama ár. Hefur Karmal alls
setið átta ár í fangelsi.
Hann útskrifaðist úr lagaskóla
1960 og starfaði næstu fimm árin í
ráðuneytum menntamála og áætla-
nagerðar. 1965 var Karmal kosinn á
þing, sama árið og PDPA var stofii-
aður. Tveim árum síðar hafði flokk-
urinn klofriað í tvær fylkingar og
reis Karmal upp í fremstu raðir
þeirrar fylkingar sem meir lét að sér
kveða í þéttbýli.
Róstutímar
Nú fór í hönd tími upplausnar og
róts í Afghanistan. í júlí 1973 velti
Mohammad Daoud, fyírum forsætis-
ráðherra og frændi Zahir Shah
konungs, konungsstjóminni og lýsti
yfir stofnun lýðveldis. Hinir klofnu
flokksarmar PDPA sameinuðust
1977. Rændi flokkurinn völdum 1978,
kom Taraki til valda og bjargaði
Karmal frá því að lenda enn einu
sinni í fangelsi. Aftur kom upp klofh-
ingur í flokknum í júlí og Karmal
lenti úti í kuldanum. Hann var gerð-
ur að sendiherra í Tékkóslóvakíu
og hafður þar í eins konar útlegð.
Vinstristefna Tarakis leiddi til
uppreisnar úti á landsbyggðinni og
var Taraki drepinn í valdastreytu
innanflokks í september 1979. Við
tók Hafizullah Amin.
meðsklerkana. En honum tókst
hvorki með hertækni Sovétmanna
né eigin stjómkænsku að brjóta á
bak afitur hina múhameðsku upp-
reisnarmenn sem séð höfðu til þess
að bæði stjómarher Karmals og eins
innrásarliðið hefðu ærið að starfa í
skærustríðinu.
Ljón og vinur verkamannsins
Babrak er dari-mállýska (Afghan-
afbrigði af persnesku) og þýðir ljón.
Karmal er pashtu-mállýska og þýðir
vinur verkamannsins. Þetta „ljón“
er fætt í Kabul 6. janúar 1929 og var
faðir hans hershöfðingi í hinum kon-
unglega her Afghanistans og héraðs-
Fallvölt hylli Kremlar
Sovéskar hersveitir réðust inn í
landið 27. desember og aðstoðuðu
Karmal við að velta Amin úr stóli
en hann hafði verið of þjóðemissinn-
aður að dómi Kremlverja. Amin var
tekinn af lífi.
Kvæntur og fjögurra bama faðir
er Karmal sagður hafa meymað með
ámnum. Þeir sem þekkt hafa hann
lengi segja að hann sé ekki lengur
sami eldprédikarinn og á stúdentsár-
unum. Hann er annálaður málamað-
ur og talar ensku og þýsku eins og
innfæddir, auk pashtu-mállýsku og
móðurmálsins, dari.
Vaxandi umræða um ofbeldi
á heimilum í Noregi
Novska lögreglan skipar í sérstakar stöður til að rannsaka kærnr um ofbeldi á heimilum
Pál VHhjáknssan, DV, Osló:
Önnur hver kona sem myrt er í
Noregi er myrt af eiginmanni eða
sambýlismanni. Átta af hverjum tíu
morðum á konum eru framin af fjöl-
skyldu konunnar. Það heyrir til
undantekninga ef konur eru myrtar
af ókunnugum.
Þetta kemur fram í rannsókn á
morðum á konum í Noregi á árunum
1977 til 1981.
Á þessum árum voru sextíu og átta
konur myrtar í Noregi. Hliðstæð
rannsókn í Svíþjóð gefur svipaða
niðurstöðu.
Óttast aö missa valdið
í Svíþjóð voru firamin hundrað tutt-
ugu og sex morð á síðasta ári. I
þriðjungi tilfella var um að ræða
morð eiginmanns á eiginkonu sinni.
Félagsfræðineminn Ame Dritt-
lemmen rannsakaði morð á kven-
fólki á árunum 1977 til 1981. Hún
segir að í mörgum tilfellum hafi kon-
ur verið myrtar sökum þess að
morðinginn, er var eiginmaður eða
sambýlismaður, óttaðist að missa
vald sitt yfir konunni.
Af þeim sextíu og átta morðum á
konum er rannsökuð voru voru ftmm
afleiðingar barsmíða eða limlest-
inga. Önnur fimm voru framin í
afbrýðiskasti og tvær konur voru
myrtar af eiginmönnum sínum eftir
að fara fram á skilnað.
Átta konur voru myrtar eftir að
hafa verið nauðgað eða eftir mis-
heppnaða tilraun til nauðgunar.
„I þeim tilfellum þar sem við þekkj-
um ástæður morðanna er ljóst að
sjötíu prósent kvennanna voru
drepnar vegna þess að þær voru
konur. Morðinginn leit á konuna
sem kynferðisveru og oftast hafði
hann átt mök vð fómarlambið,“ seg-
ir Drittlemmen.
Annar félagsfræðingur, Evelyn
Dyb, segir það þekkt að flest of-
beldisafbrot em framin af karlmönn-
um.
Dyb vill setja það í samband við
karjhlutverkið.
„Á meðan konur ásaka sjálfar sig
er illa fer, til dæmis í einkalífinu,
þá leita karlmenn að fómarlömb-
um,“ segir Dyb.
Sívaxandi umfjöllun
Ofbeldi á heimilum fær sívaxandi
umfjöllun í Noregi. Það eru einkum
samtök um kvennaathvarf sem beita
sér fyrir þeirri umfjöllun. Samtökin
héldu ráðstefiiu nýverið. Þar kom
meðal annars fram að sjötíu og sex
prósent af kærum vegna ofbeldis á
heimilum fara ekki fyrir dómstólana.
í kjölfar þessara upplýsinga hefúr
verið ákveðið að lögregluumdæmin
ráði menn í sérstakar stöður sem
eingöngu eiga að rannsaka kæmr
vegna ofbelda á heimilum.
Rannsókn mála skal einnig hraðað
eins og kostur er.
hver kona, sem myrt er i Noregi, er myrt af eiginmanni sinum eoa
sambýlismanni. Átta af hverjum tíu morðum á konum í landinu eru framin
af fjölskyfdu fómarlambsins.
Kvennaathvarf bjargar
mannslífum
Nýjar reglur kveða á um að sak-
sóknarí geti höfðað opinbert mál á
hendur þeim sem er grunaður um
ofbeldi gagnvEirt konu og bömum.
Þetta er gert sökum þess að það
kemur gjaman fyrir að konur em
beittar þrýstingi í því skyni að fá þær
til að draga kærur til baka.
„Fyrir niargar konur erum við ein-
asti útvegurinn," segir Britta
Mölven í kvennaathvarfinu í Osló.
„Hvort tveggja, lögregla og læknar,
senda konur hingað. Það er enginn
vafi á að kvennaathvarfið hefúr
bjargað lífi kvenna. Samt sem áður
er fjárhagsaðstaða okkar hvergi
nærri trygg. Við eigum sífellt yfir
höfði okkar að dregið verði úr fram-
lagi hins opinbera."