Dagblaðið Vísir - DV - 21.03.1987, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 21. MARS 1987.
11
Farvel Frans
Ég hef iðulega verið spurður um
það á fömum vegi að undanfömu
hvernig mér líði við að hætta á
þingi. Sumir spyria sjálfsagt af kurt-
eisi en aðrir af forvitni. Langflestir
em þó með þennan einlæga með-
aumkunarsvip í málrómnum, þannig
að ég hef það á tilfinningunni að
einhver sé látinn í fjölskyldunni eða
þá jafhvel að ég sé sjálfur látinn.
Ég samhryggist þér, Ellert minn,
segja þeir með augunum og ég bíð
eftir samúðarskeytinu og krönsun-
um.
Nú á ég ekki að gera lítið úr þess-
ari samkennd, frekar en líkið sem
eftirlifandi votta virðingu sína, enda
hef ég átt flesta viðmælendur mína
sem góða og gegna stuðningsmenn
í hálfan annan áratug, fólk, sem
hefur hvað eftir annað fyrirgefið mér
axarsköft og hliðarspor sem þeim em
annars með öllu óskiljanleg. Það
skilja til dæmis fáir það tilhlaup
þegar ég býttaði sæti við Pétur hér
um árið eða þegar ég hafði ekki fyr-
ir þvi að setjast inn á þing í heilan
vetur eða þegar ég gaf þingflokknum
langt nef með því að mæta ekki til
fundar í flokknum.
Svona framkoma hjá virðulegum
þingmanni hefur farið fyrir brjóstið
á mörgum velviljuðum kjósandanum
og er auðvitað ekki í stíl við kappið
sem aðrir leggja á sig til að krækja
sér í þingsæti. Margir em jafnvel
búnir að afskrifa mig fyrir löngu sem
léttgeggjaðan sérviskupúka. Ég er
eiginlega löngu hættur i þeirra aug-
um. Það þykir nefnilega ekki góð
latína á alþingi að hlaupa út undan
sér þegar flokkurinn á í hlut. Meðan
menn em dyggir og hlýðnir og gegna
því sem þeim er sagt, mega þeir hins
vegar verða sér til skammar eins og
þeim sýnist. Og þá er ekki spurt um
sérvisku eða skringilegheit.
Þannig hafa sumir þingmenn, sem
ekki hafa til brunns að bera nægi-
lega dómgreind til að skilja takmörk
sín, dottið í þann fúla pytt að flytja
mál í síbylju um allt og ekkert. Oft-
ast ekkert. Svo ekki sé nú talað um
þá sem eiga ekki annarra kosta völ
en troða upp sem trúðar á skemmt-
unum eða sjálfboðaliðar í hvers kyns
látalátum sem ekkert eiga skylt við
pólitíkina sem þeir eiga að fjalla um.
Og enn em sumir þeirra að gefa
kost á sér eins og þeir eigi lífið að
leysa og þjóðin líka. Með því að
kjósa þá.
Engin miskunn hjá Magnúsi
Ég er löngu hættur að nenna að
útskýra skrykkjóttan feril minn á
alþingi, þannig að aðrir skilji, enda
verð ég að viðurkenna að ég skil
hann stundum ekki sjálfur. Svona
eftir á. Hvaða læti vom þetta eigin-
lega hér um árið sem þóttu svo
alvarleg að mér þótti ástæða til að
standa upp úr ömggu þingsæti til
að þóknast hagsmunum flokksins?
Ég sé ekki betur en að flestum nú í
seinni tíð standi hjartanlega á sama
um alla flokkshagsmuni meðan þeir
sjálfir lifa og lafa. Og hvað var ég
að ætlast til að þessi göfugmennska
mín yrði einhvers metin? Er ekki
hver sjálfum sér næstur? Að vísu
virtust kjósendur kunna að meta,
eða að minnsta kosti fyrirgefa mér,
þennan misskilda harmleik með sæt-
ið mitt og sætið hans Péturs, þegar
ég bauð mig fram næst. En þegar i
þingflokkinn kom var engin mis-
kunn hjá Magnúsi þannig að ég
mátti bíta i mitt súra epli og eiga
það sem úti fraus.
Það fór fyrir mér eins og mörgum
öðrum sem gengur með misskilið
stolt í maganum og heldur að hann
sé eitthvað. Ég fór í fýlu sem entist
mér að minnsta kosti í heilan mánuð
og varð til þess að ég strækaði á
þingflokkinn. Vandinn við það að
vera í fylu er sá að maður verður
að muna eftir því að maður sé í fylu.
Og fyrir mann eins og mig sem hef
ekki til að bera þá langrækni, sem
öðrum er gefin þegar þeir velja sér
óvini, reyndist þetta illmöguleg
staða. Satt að segja algjörlega von-
laus því mér er lífsins ómögulegt að
muna hver er óvinur minn og hver
er ekki óvinur minn. Allt hefur þetta
orðið til þess að nú orðið er mér
hulin ráðgáta hvers vegna mér var
svona innanbrjósts þegar þessir at-
burðir gerðust.
Til hvers var ég að ergja mig yfir
þessu og fjargviðrast út i gamal-
gróna samþingsmenn sem höfðu
ekki gert annað af sér en að taka
sjálfan sig fram yfir einhvem annan?
Sem ég var nákvæmlega að gera
sjálfúr. Og þar að auki er ég löngu
búinn að gleyma því eftir hverju ég
var að sækjast. Var það hégóminn,
valdið eða egóið, sem blindaði mig?
Var það virkileg allt fánýtið sem
felst í því að komast til valda, sitja
fundi, láta aðra stjórna lífi manns,
til að geta stjómað lífi annarra.
Sannleikurinn er nefnilega sá að
þótt við höldum að stjómmálamenn
ráði yfir öðrum þá er engin stétt
manna sem lætur aðra ráða eins
mikið yfir sér. Stjómmálamenn eiga
ekki sitt líf, ekki einu sinni sitt prí-
vatlíf. Þeir em bundnir í báða skó.
kveðja konu sína á morgnana. heilsa
krökkunum sínum um helgar og eru
fjötraðir niður af endalausri röð af
skylduverkum sem ganga í þveröf-
uga átt við þær langanir sem þeir
hafa í lifinu.
Ellert B. Schram
Þreytandi lýðræði
Já. ég hef ekki hugmvnd um það
lengur hvers vegna ég hef ekki unað
glaður við mitt eins og allir hinir
þingmennirnir sem eru í framan eins
og mikilsverðir menn. Þingmennska
er eins og hvert annað starf og langt
því frá merkilegra. Stundum er hún
leiðinleg, stundum skemmtileg. Það
má kannski segja að hún hafi eink-
um þann annmarka að menn þurfa
sífellt að hafa skoðanir á máhmi sem
þeir hafa enga skoðun á. Fvrir vikið
er stórhætta á því að þeir komist að
rangri niðurstöðu! Sem betur fer er
það eitthvert mesta glópalán sem
þessa þjóð hefúr hent hvað þing-
menn ramba oft á rétta skoðun.
Þrátt fyrir allt. Hinu er ekki að leyna
að það hefúr stundum tekið langan
tíma og mikið úthald að sitja undir
því fargi sem í daglegu tali er kallað
lýðræði.
Á árunum 1974 til 1978 sátu tuttugu
og fjórir þingmenn í þingflokki sjálf-
stæðismanna, Fundir voru þá eins
og nú haldnir tvisvar í viku, marga
tíma í senn og stundum lengur.
Flokkurinn átti aðild að ríkisstjóm
og var ábvrgur eins og það heitir á
pólitísku máli og gat því ekki látið
neitt mál fram hjá sér fara öðruvísi
en að ræða það ítarlega ofan í kjöl-
inn. Og af því að það var ekki aðeins
flokkurinn sem var ábyrgur heldur
hver og einn þessara tuttugu og fjög-
urra þingmanna þui’ftu tuttugu og
Qórir menn að kveðja sér hljóðs um
hvert eitt mál. Hér vom ræðuskör-
ungar og málafylgjumenn á ferð og
þótti því ekki mikið þótt hver ræða
tæki upp undir hálftíma þegar best
var en klukkutíma þegar verst stóð.
Nú skal ég játa að þegar maður hef-
ur atvánnu af því að halda ræður og
hlusta á þær kemst það upp í vana
að sitja undir slíkum ósköpum. Mað-
ur kemur sér líka upp ýmissi afþrey-
ingu eins og þeirri að skafa undan
nöglunum. bora í nefið. teikna sessu-
nautinn eða sökkva sér niður í
dagdrauma. En þegar öllu þessu er
lokið án þess að ræðuhöldum ljúki
bíða manns þau óhjákvæmilegu ör-
lög að þreyta og svefn ágerast.
Ég stend á því fastar en fótunum
að mitt merkilegasta framlag til lýð-
ræðisins á öllum mínum þingmanns-
ferli hafi verið það afrek að halda
mér vakandi á þessum alvöru-
þmngnu fundum. Jæja. kannski að
ég hafi blundað stöku sinnum en það
var ekki oft og alla vega ekki næn-i
eins oft og sumir ónafngreindir þján-
ingarbræðm- mínir i þingflokks-
herberginu. Ég skildi þá hins vegar
vel og ekki er að sjá að það hafi háð
þeim á framabrautinni. Sumir þeitra
em enn á þingi, bæði vellátnir. virt-
ir og vökulir í kjördænumi sínum.
Á bak við grímuna
Ég á margar eftiiminnilegar minn-
ingar úr þinginu enda þar að finna
litskrúðugan hóp manna sem eru
bæði fyndnir og fúlir. glettnir og
geðvondir, og það jafnvel þótt þeir
hafi ekki útlit til þess. Hver mundi
halda að Matti Bjama væri bæði
spaugsamur og fyndinn þegar hann
gengur með hausinn á undan sér
vggldur á brún og brá? Hver skyldi
trúa því að Ólafur Þórðarson lumaði
á þó nokkuð mikilli víðsýni þegar
hann tekur ofan framsóknargrím-
una? Eða að Dóri vinur minn
Blöndal væri tilfinningavera á bak
við þungan þvermóðskusvipinn? Ég
lýg heldur ekki neinu þegar ég upp-
lýsi að þær kvennalistakonur hafi
húmor. Sumar að minnsta kosti.
Ég komst meira að segja að því
að Steingrímur J. Sigfússon er miklu
meiri mamieskja heldur en sósíalisti
þó ég eigi auðvitað ekki að vera að
upplýsa svona hernaðarleyndarmál
rétt fyrir kosningar. Svona er það
nú samt með hann Steingrím sem
hefur verið sessunautm’ minn öðrum
megin og Stefán Valgeirsson hinum
megin og báðir hafa þeir fyrirgefið
mér fjarvistirnar í vetur með brosi á
vör. Stefán hefur meira að segja
komið mér svo á óvart í vetur að ég
mun hugsa hlýtt til hans í sérfram-
boðinu en því hefði enginn getað
logið upp á mig í haust.
Maöur í manns stað
Satt að segja man ég ekki eftir
einum einasta þingmanni sem mér
hefur líkað illa \dð og flestir hverjir
eru drengir hinfr bestu. Tveir eru
nú að láta af þingstörfum. sem lengi
hafa þar setið. þefr Pétiu- Sigurðsson
og Helgi Seljan. Hvonjgur þeirra
hefur verið í fremstu fylkingu stór-
pólitíkusa. né heldur hafa þeir farið
með gusugangi um hinn pólitíska
vettvang. Én þeir hafa reynst traust-
ir fulltrúar fólksins, laundrjúgir til
staifa í sínum málaflokkum og mikil
gæðablóð. Þar er skarð fyrir skildi.
En maður kemur í manns stað og
mér telst til að síðan ég settist inn
á þing fyrir fimmtán árum hafi á
annað hundrað menn og konur átt
leið þar um. Komið og farið. Þetta
er ekki lítill hópur og enn má gera
ráð fyrir að nýir bætist í skörðin.
Af þeim sextíu sem völdust á þing i
síðustu kosningum niunu tólf hætta
sjálfviljugir. fjórir hafa sagt af sér
eða eru látnir og einhverjir munu
því miður falla í kosningunum í vor.
Lætur því nærri að þriðjungur al-
þingismanna. sem setjast inn á þing
í haust. verði nýgræðingar. Þannig
gengur endumýjunin fyrir sig, hljóð-
lega. átakalaust, eðlilega.
Sem sagt. já takk, mér líður ágæt-
lega og það verður að koma í ljós
hvort ég sé meira eftir þingsætinu
en þingsætið eftir mér. Það er önnur
saga. Aðalatriðið er hitt að kapítula
er lokið og nú tekur nýr við. Það
er gott og hollt að hrista upp i sjálf-
um sér. Enginn á að verða mosavax-
inn. Hann gerir öðrum litið gagn
með slíínsetu og ennþá siður sjálfúm
sér. Þannig höldum við í okkur líf-
inu. Með því að breyta til. Og svo
má alltaf koma aftur!
Ellert B. Schram