Dagblaðið Vísir - DV - 05.10.1988, Blaðsíða 8

8
MIÐVIKUDAGUR 5. OKTÓBER 1988.
Viðskipti_________________________________dv
Guðmundur Magnússon prófessor:
Grfurleg afturför og mistök að
hverfa frá verðtvyggingunni
- minni spamaður kallar á meiri þörf fyrir erlenda lántöku
Guömundur Magnússon, prófessor í viðskiptadeild: „Er ríkið aö bjarga
sjálfu sér fyrst og fremst meö því að láta fyrirtækin ekki fara á höfuöiö?"
Guðmundur Magnússon, prófessor
við viðskiptadeild Háskóla íslands,
segir að innstæður innlánsstofnana
hafi strax tekið við sér þegar komið
var á verðtryggingu áriö 1979 með
Ólafslögunum svonefndu. Árið áöur,
1978, hafi innstæður innlánsstofnana
verið komnar niður í um 19 prósent
af þjóðarframleiðslu og hafi sparnað-
ur aldrei verið jafnlítill á undanfórn-
um áratugum. „Það er mjög alvarlegt
mál og mikil afturfór að hverfa frá
verðtryggingu á peningamarkaön-
um.“
Botninn var árið 1978
„Innstæður lánastofnana námu
Peningamarkaður
INNLÁNSVEXTIR (%) hæst
Innlán óverðtryggð
Sparisjóðsbækurób. 10-12 Allir nema Ib.SP
Sparireikningar
3jamán, uppsogn 12-14 Sb.Ab
6mán.uppsogn 13-16 Ab
12mán.uppsogn 14-18 Ab
18mán. uppsögn 22 Ib
Tékkareikningar, alm. 3-7 Ab
Sértékkareikningar 5-14 Ab
Innlán verðtryggð
Sparireikningar
3ja mán. uppsögn 2 Allir
6 mán. uppsögn 4 Allir
Innlán meðsérkjörum 11-20 Lb
Innlángengistryggð
Bandarikjadalir 7,25-8 Vb.Ab
Sterlingspund 9,75-10,50 Vb.Ab
Vestur-þýsk mörk 4-4,50 Vb.Sp,- Ab
Danskarkrónur 7,50-8.50 Vb.Ab
ÚTLÁNSVEXTIR (%) lægst
Útlán óverðtryggð
Almennirvíxlar(forv.) 23,5 Allir
Viðskiptavíxlar(forv.) (1) kaupgengi
Almenn skuldabréf 25-36 Bb.lb,- Vb.Sp
Viðskiptaskuldabréf(1) kaupgengi Allir
. Hlaupareikningar(yfirdr.) 26-28 Sb
Utlan verðtryggð
Skuldabréf 9-9,50 Bb.Sb,-
Útlán til framleiðslu Sp
Isl. krónur 23-34 Lb
SDR 9-9,75 Lb.Úb,- Sp
Bandaríkjadalir 10,25-11 Úb.Sp
Sterlingspund 12,75- 13,50 Úb.Sp
Vestur-þýskmork 7-7,50 Allir nema Vb
Húsnæðislán 3,5
Lífeyrissjóðslán 5-9
Dráttarvextir 49,2 4,1 á mán.
MEÐALVEXTIR
óverötr. sept. 88 39,3
Verðtr. sept. 88 9.3
VÍSITÖLUR
Lánskjaravisitala sept. 2254 stig
Byggingavisitala sept. 398 stig
Byggingavisitala sept. 124.3stig
Húsaleiguvísitala Hækkaði 8% 1. júlí.
VERÐBRÉFASJÚÐIR
Gengi bréfa veröbréfasjóða
Einingabréf 1 3,285
Einingabréf 2 1,880
Einingabréf 3 2,128
Fjölþjóðabréf 1,268
Gengisbréf 1,539
Kjarabréf 3,200
Lifeyrisbréf 1.651
Markbréf 1,726
Sjóðsbréf 1 1,592
Sjóðsbréf 2 1,373
Sjóðsbréf 3 1,136
Tekjubréf 1,574
Rekstrarbréf 1,2841
HLUTABRÉF
Söluverð að lokinni jöfnun m.v. 100 nafnv.:
Almennar tryggingar 115 kr.
Eimskip 269 kr.
Flugleiðir 240 kr.
Hampiðjan 116 kr.
Iðnaðarbankinn 168 kr.
Skagstrendingur hf. 158 kr.
Verslunarbankinn 120 kr.
Útgerðarf. Akure. hf. 123 kr.
Tollvörugeymslan hf. 100 kr.
(1) Við kaup á viðskiptavlxlum og við-
skiptaskuldabréfum, útgefnum af þriðja
aðila, er miðað við sérstakt kaupgengi,
kge. Búnaðarbanki og Samvinnubanki
kaukpa viðskiptavíxla gegn 31 % ársvöxt-
um og nokkrir sparisj. 30,5%.
Skammstafanir: Ab = Alþýðubankinn,
Bb= Búnaðarbankinn, lb = lðnaðar-
bankinn, Lb= Landsbankinn, Sb =
Samvinnubankinn, Úb= llltvegsbankinn,
Vb = Verslunarbankinn, Sp = Sparisjóð-
irnir.
Nðnari upplýsingar um peningamarkað-
inn birtast i DV á fimmtudögum.
tæplega 68 mfiljörðum króna á síð-
asta ári en þá var verg þjóðarfram-
leiðsla um 200 milljarðar. Þetta hlut-
faU er því um 34 prósent. Árið 1978
var þetta hlutfaU um 19 prósent. Við
sjáum því að innstæðurnar væru um
30 mUljörðum lægri ef hlutfallið væri
það sama og árið 1978,“ segir Guð-
mundur Magnússon við DV.
Hann segir afar mikUvægt að verð-
trygging ríki áfram á peningamark-
aðnum og markaðurinn fái að þróast
í friði. „Það væri nær að efla innlend-
an spamað í stað þess að klekkja á
honum en það gerist óneitanlega
verði horfið frá verðtryggingunni.“
Sparnaður ætti að geta aukist
um 20 til 30 milljarða
Að sögn Guðmundar eru ná-
grannaþjóðirnar með peningalegan
spamað sem hlutfall af þjóðarfram-
leiöslu í kringum 40 til 45 prósent og
sumar þjóðir, eins og Japanar, eru
með þetta hlutfall yfir 50 prósent.
„Miðað við nágrannaþjóðirnar ætti
peningalegur spamaður hérlendis að
geta orðið um 80 tU 90 mUljarðar, eða
um 20 tU 30 mUljörðum meiri en nú
er. Ríkiö gæti fengið þetta fé að láni
og grynnkað á erlendum skuldum
þjóðarbúsins, sem nema rúmum 80
miUjöröum, um fjórðung. Ef ekki
væm öU þessi stöðugu læti og ójafn-
vægi í hagkerfinu íslenska mætti ná
jafnvægi sem gæfi um 30 prósent
meiri innlendan peningalegan
sparnað."
Tilbúniraögreiða
útlendingum hærri vexti
en íslendingum
Hann segir það enn fremur meira
en lítið undarlegt að íslensk sfjóm-
völd séu tilbúin að greiða útlending-
um, sem spara, raunvexti af erlend-
um lánum en ekki íslendingum sem
sýna ráðdeUdarsemi og spara. „Þetta
finnst mér stórfurðuleg stefna og í
raun hrikaleg.
Ef á íslandi gUtu sömu raunvextir
og í útlöndum, sem þýðir að öUum
íslenskum sparifj áreigendum yrði
borgað það sama og útlendingum
fyrir peningana, hefði áðurnefnt
spamaðarhlutfaU á árunum ’84 tU
’86, miöaö við 4 til 5 prósent raun-
vexti, verið komið yfir 50 prósent.
Þama geri ég ráð fyrir að aUar inn-
stæður innlánsstofiiana beri raun-
vexti,“ segir Guðmundur.
Vextir neikvæðir um
21,5 prósent 1978
Og áfram: „Ef viö skoðum árið 1978
sérstaklega þá var hlutfaU innstæða
innlánsstofnana af þjóðarfram-
leiðslu um 19 prósent. Á því ári voru
vextir innlánsstofnana neikvæðir,
eða -21,5 prósent. Ef hins vegar hefðu
verið um 1,6 prósent raunvextir hefði
peningalegi spamaðurinn verið yfir
40 prósent þetta ár. Af þessu sést að
það er eftir miklu að slægjast að af-
nema ekki raunvexti á íslandi."
Vextirnir finna sér
sjálfir jafnvægi
Guðmundur segist geta tekið undir
það að raunvextir séu orðnir of háir
á íslandi þar sem mesta frelsið er á
peningamarkaönum. „Vextirnir
finna sér þetta jafnvægi vegna hinn-
ar gífurlegu fjárþarfar sem er á
markaðnum. Þessi fjárþörf skapast
aftur af því aö menn eru orðnir van-
ir því í atvinnulífinu aö þeim sé
bjargað.
Ég held að menn hafi rangt fyrir
sér þegar þeir setja ávaUt jafnaðar-
merki á mUU atvinnuleysis og þess
aö fyrirtæki fari á höfuöiö. Þania
horfa menn fram hjá því að fari fyrir-
tækin á höfuðið koma aðrir og kaupa
þau, menn sem treysta sér til aö reka
þau og byrja með hreint borö.“
Ríkið að bjarga sjálfu sér?
Guðmundur segir enn fremur að
spyrja megi sig að því hvort ríkiö sé
ekki í rauninni að bjarga sjálfu sér
fyrst og fremst en ekki fyrirtækjun-
um þegar fyrirtækjum er hjálpað
með mUlifærslum eins og tU stendur
að gera.
„Opinberir sjóðir og bankastofnan-
ir hafa lánað háar fjárhæðir tU fyrir-
tækja sem ekki hafa gert nægilegar
kröfur um arðsemi, en verðtrygging
lána hefur þaö í för með sér að krafa
um arðsemi er nauðsynleg ef fyrir-
tækin eiga að geta greitt lánin til
baka. Dæmið lítur þannig út að opin-
berir sjóðir og bankar gætu fengið
skeU ef fyrirtækin færu á höfuðið.
Þess vegna er ekki óeðlilegt að spyija
sig aö því hvort ríkið sé ekki að
bjarga sjálfu sér þegar öllu er á botn-
inn hvolft.”
Lífskjör hrapa fyrir klaufaskap
„Ég tel að með því að afnema verð-
trygginguna og fara út í millifærslur
sé verið að gera mikU mistök á pen-
ingamarkaðnum og um beina aftur-
för sér aö ræða. Eg óttast að fyrir
hreinan klaufaskap hrapi lífskjör á
íslandi, verði þetta skref stigið.
Við erum að fara út í leiðir sem eru
þvert á það sem heyrist í nágranna-
löndum. Þar ræða menn um að koma
á meiri samkeppni peningastofnana
og lækka þannig vexti með aukinni
samkeppni. Viö erum að fara þveröf-
uga leið.“
Raunvextir bitna þyngra á
einstaklingum
Guðmundur telur einnig að háir
raunvextir á íslandi bitni meira á
einstaklingum en fyrirtækjum. „Ef
við erum að tala um raunvexti upp
á 10 prósent og að vextir fyrirtækja
séu frádráttarbærir frá skatti má
segja að raunvextir fyrirtækjanna
séu ekki nema um 5 prósent á meðan
einstaklingar greiða 10 prósent raun-
vexti.
Ég tel enn fremur að vaxtafrelsi
styrki fastgengisstefnuna og slái á
kaupæði. Þess vegna er það mikil
afturíor ef horfið yrði á ný til stjóm-
unar peningamarkaðar í líkingu við
það sem var á síðasta áratug þegar
vextir voru neikvæðir og verðtrygg-
ing engin,“ segir Guðmundur Magn-
ússon prófessor.
-JGH
Verðbréfaþing
íslands
- kauptilboð vikunnar
FSS = Fjárfestingarsjóður Slátur-
félags Suðurlands, GL=Glitnir,
IB = Iðnaðarbankinn, Lind = Fjár-
mögnunarfyrirtækið Lind, SIS =
Samband íslenskra samvinnufé-
laga, SP = Spariskírteini ríkissjóðs
Hæsta kaupverð
Einkenni Kr. Vextir
FSS1985/1 142,59 10,7
GL1986/1 155,33 11,2
GL1986/291 116,12 10,6
GL1986/292 104,99 10,6
IB1985/3 170,77 9,7
IB1986/1 153,73 9,8
LB1986/1 119,82 9,7
LB1987/1 116,89 9,4
LB1987/3 109,29 9,6
LB1987/5 104,64 9,5
LB1987/6 124,90 10,1
LB:SIS85/2A 185,06 11,7
LB:SIS85/2B 164,55 10,7
LIND1986/1 136,71 11,6
LYSING1987/1 111,62 11,1
SIS1985/1 243,01 11,7
SIS1987/1 154,98 10,9
SP1975/1 12289,03 9,4
SP1975/2 9190,45 9,4
SP1976/1 8545,48 9,3
SP1976/2 6750,48 9,3
SP1977/1 6070,10 9,3
SP1978/1 4115,64 9,3
SP1979/1 2772,74 9,3
SP1980/1 1883,40 9,3
SP1980/2 1,512,70 9,4
SP1981/1 1249,45 9,3
SP1981/2 952,93 9,4
SP1982/1 861,89 9,3
SP1982/2 624,30 9,4
SP1983/1 500,76 9,3
SP1983/2 336,02 9,3
SP1984/1 331,54 9,4
SP1984/3 324,07 9,4
SP1984/SDR 302,95 9.3
SP1985/1A 287,20 9,3
SP1985/1SDR 214,89 9,2
SP1985/2SDR 189,55 9,0
SP1986/1A3AR 197,96 9,4
SP1986/1A4AR 205,28 9,1
SP1986/1A6AR 211,03 8,7
SP1986/1D 168,31 9,2
SP1986/2A4AR 177,20 9,0
SP1986/2A6AR 179,51 8,7
SP1987/1A2AR 159,75 9,3
SP1987/2A6AR 132,53 8,4
SP1987/2D2AR 140,89 9,4
SP1988/1 D2AR 125,80 9,1
SP1988/1D3AR 125,05 9,1
SP1988/2D3AR 100,45 9,0
SP1988/2D5AR 98,98 8,4
SP1988/2D8AR 97,16 7,8
Taflansýnirverðpr. 100 kr. nafn-
verðs og hagstæðustu raunávöxt-
un kaupenda I % á ári miðað við
viðskipti 3.10.'88. Ekki er tekið
tillittil þóknunar.
Viðskipti á Verðbréfaþingi fara
fram hjá eftirtöldum þingaðilum:
Fjárfestingarfélagi Islands hf.,
Kaupþingi hf., Landsbanká Is-
lands, Samvinnubanka Islands
hf., Sparisjóði Hafnarfjarðar,
Sparisjóði Reykjavíkur og ná-
grennis, Útvegsbanka Islands hf.,
Verðbréfamarkaði Iðnaðarbank-
ans hf. og Verslunarbanka Islands
hf.
Þetta línurit sýnir mjög vel hvernig peningalegur sparnaður tók að vaxa
við verðtrygginguna árið 1979. Ástæðan fyrir háu hlutfalli á árunum í kring-
um 1970 er sú aö fólk var ekki nægilega meðvitað um það hvernig verð-
bólgan rýrði innstæður þess í bönkum þegar vextirnir voru orðnir neikvæðir.
DV-línurit JRJ