Dagblaðið Vísir - DV - 05.01.1989, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 5. JANÚAR .
HBi Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SÍMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð í lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Verndum himin og jörð
Ánægjulegt er, aö ríkisstjórnin hefur ákveðiö, að ís-
land veröi aðili að tveimur fjölþjóðasamþykktum um
takmörkun á notkun efna, sem talin eru spilla ózonlag-
inu í himinhvolfinu. Úðabrúsar verða merktir frá 1.
júní á þessu ári og bannaðir frá 1. júní á næsta ári.
Ekki er vonum fyrr, að ísland leggur sitt lóð á vogar-
skál verndunar himinhvolfsins. Um áratugur er síðan
Bandaríkin og Norðurlönd tókust á herðar svipaðar
skyldur og ísland hefur nú gert. En hér eftir þurfum
við ekki að skammast okkar í þessu umhverfismáli.
Ózonlagið dregur úr útíjólublárri geislun frá sólinni
og verndar fólk fyrir húðkrabbameini, ónæmisminnkun
og augnsköðum. Það hefur farið minnkandi síðustu tvo
áratugina. Heildarminnkunin er um 3% á þessum tíma,
en nokkru meiri yfir köldustu svæðum jarðarinnar.
Talið er, að hvert 1% í þessari minnkun ózons auki
húðkrabbamein um 5% og illkynjuð sortuæxli í húð um
2%. Um 5000 Bandaríkjamenn deyja úr þessum sjúk-
dómum á hverju ári. Þetta er aðeins lítið dæmi um,
hversu alvarleg er þynning ózonlagsins í háloftunum.
Ózoneyðandi efni eru í úðabrúsum, sem eru mikið
notaðir utan um snyrtivörur og í málningu fyrir bíla
og hús. Einnig eru þau í kæli- og frystikerfum, froðuein-
angrun, leysiefnum, slökkvitækjum og brunavarnaefn-
um. Yfirleitt má fá önnur jafngóð efni í staðinn.
Stefnt er að minnkun heildarnotkunar ózoneyðandi
efna um helming á næstu fimm árum. Ríkið telur, að
þetta kosti 30-40 milljónir króna. Að fenginni reynslu
af kostnaðaráætlunum þess má búast við, að útgjöldin
fari í 200 milljónir króna, sem samt er fremur lág tala.
Þrátt fyrir aðgerðir okkar og annarra auðþjóða heims
má búast við, að ózonlagið haldi áfram að þynnast um
sinn. í fyrsta lagi eru ózoneyðiefnin lengi að stíga upp
1 háloftin, svo að mengunin er hægvirk. í öðru lagi telja
þróunarlöndin sig ekki hafa efni á slíkum aðgerðum.
Mikilvægt er, að ríkin, sem vinna gegn ózoneyðingu,
taki upp samstarf við að útbreiða fagnaðarerindið til
annarra ríkja, svo að samstaðan verði alþjóðlegri. Sér-
staklega er brýnt að hvetja til dáða austantjaldsríkin,
sem eru annálaðir mengunarvaldar á flestöllum sviðum.
Einnig er mikilvægt að auka aðgerðir gegn mengun
af völdum koltvísýrings og hliðstæðra efna, sem geta
valdið svokölluðum gróðurhúsáhrifum í himinhvolfmu.
Margir hafa áhyggjur af hækkandi hita á jörðinni og
kenna um lofttegundum, sem mannkynið framleiðir.
Lítið er enn vitað um, hvort hækkun hita er mann-
anna verk eða ekki. En vitað er, að fjögur heitustu árin
af hinum 150 síðustu hafa einmitt verið á níunda áratug
þessarar aldar. Grunur er um, að samband kunni að
vera milli þess og lifnaðarhátta á iðnaðaröld.
Hitaaukningunni hafa fylgt miklir þurrkar víða um
heim. Ennfremur bræðir hitinn ís, veldur ágangi sjávar
á land og spillir búsetu við sjávarsíðuna. Og hitaaukn-
ingin getur fælt fisk frá fyrri slóðum. í viðbrögðum er
betra að ganga of langt í hræðslu en í áhyggjuleysi.
Verndun himins og jarðar gegn mannanna verkum,
er geta haft skaðleg áhrif á framtíð mannkyns, er ekki
auðveld, því að löng og órekjanleg leið er milh ein-
stakra orsaka mengunarinnar og siðari afleiðinga. Þess
vegna er alþjóðastarf svo mikilvægt í þessum efnum.
Aðild íslands að Q ölþj óðasamþykktum um varnir
gegn minnkun ózons er fyrsta skref okkar í samstarfi
um varðveizlu himinhvolfsins og lífsskilyrða á jörðinni.
Jónas Kristjánsson
Þorsteinn Pálsson, fyrrv. forsætisráðherra. - „Sakna vinar í stað ... enda er hann heiðarlegri en margur
annar i þessum hópi og orðheldinn í tilbót," segir greinarhöf. m.a. er hann ræðir fjármagn til Framkvæmda-
sjóðs fatlaðra.
Eiga orð
að standa?
Það mun víst rétt vera að ljár-
lagagerð nú hafl verið óvenjuerfið
enda aðstæður allar slíkar að ekki
hefur verið um að ræða að ausa fé
á bæði borð eins og stundum hefur
ómaklega verið sagt um fjárveit-
ingavaldiö.
I samtökum fatlaðra hefur fólk
fylgst með því með mikilli eftir-
væntingu hverja útreið málaflokk-
ur þeirra fengi við þessar aðstæður
og eins hversu farið hefur um ýms-
ar aðrar fjárveitingar enda sann-
gjarnt að nokkur samanburður sé
uppi hafður þó ekki sé í öllu og allt-
af um sambærilega hluti að ræða.
Þannig hefur margur glaðst í
hjarta sínu yfir verulegri hækkun
ýmissa liöa á sviði mennta og
menningar sem miklu skiptir fyrir
þessa þjóð að vel sé við staðið.
Það ér sem sé ýmislegt sem glatt
hefur augu og undirritaður sér t.d.
að loks hefur íslenska glíman hlot-
ið uppreisn og var það vonum
seinna aö svo yrði. í erfiðri stöðu
er alltaf illt að gera öllum til hæfis
og reyndar er það bitur reynsla frá
sextán ára samfelldri vist þar í
„neðra", m.a. frá setu í fjárveit-
inganefnd, að venjulega voru þeir
vanþakklátastir sem best var gert
við, ef einhverju skeikaði frá
ýtrustu kröfum. Þetta átti jafnt viö
um opinberar stofnanir, einstaka
sveitarstjórnir og áhugafélög ýmiss
konar.
Illt er að gera svo öllum líki segir
þar og eins er það hverjum kærast
sem næst honum er og um leið öllu
öðru mikilvægara.
Um þetta almennt skulu ekki
höfö uppi fleiri orð, en eflaust tauta
ýmsir margt ófagurt um ranglátt
og þröngsýnt fjárveitingavald
þessa dagana eins og löngum áður.
Þó skal þess getið af giska langri
reynslu að þeir aðilar, sem í orði
segjast engin ríkisafskipti vilja,
enga skatta vilja hafa og æpt hafa
á öllum tímum: Báknið burt, í mis-
munandi tóntegundum, eru allra
frekastir og fremstir í kröfugerð á
hendur þessu sama vonda bákni
og reyna jafnframt aö mestu ofur-
kappi að troða sér og sínum á þá
ríkisjötu sem þeir hafa flest Olyrði
um. En nú að meginmáli.
Bundnar væntingar
Ríkisstjórnin núverandi hafði
mitt atfylgi í upphafi af ýmsum
ástæðum sem ekki verða raktar
hér. Þrátt fyrir allt var hún og verð-
ur vonandi þjóðarnauðsyn. Eg hefi
enn við hana bundnar ærnar vænt-
ingar og það hálfhlakkar í mér að
sjá blessaðar kvennalistaelskurnar
komnar hálfa leið inn í Heiðnaberg
íhaldsins í ákafa sínum við að
halda pólitísku skírlífi sínu - gott
ef ekki allsherjarskírlífi.
En ég hrífst síður en svo af ýms-
um tiltækjum þessarar ríkisstjórn-
ar og ég sakna margs, m.a. þess
hversu illa ráðherrunum gengur
að finna breiðu bökin margfrægu
en hafa þess í stað haft uppi hug-
myndir um ýmsa ansi vafasama ef
Kjallarinn
Helgi Seljan
félagsmálafulltrúi ÖBÍ
ekki hættulega skattlagningu.
Ég vil ekki trúa því sem sagt var
við mig um daginn að allir formenn
stjórnarflokkanna hefðu það ein-
kenni að þekkja ekki af eigin raun
til erfiðis og lífskjara alþýðufólks á
landi hér og því færu ýmsar undra-
hugmyndir um salarkynni þeirra
sálna sem aldrei hefðu í kvíöa og
kuli átt vegna ytri aðstæðna né
annars. Ég ætla aö vona að þeir
viti um kjör og aðstæður þess al-
þýðufólks sem ég t.d. umgengst
mest þessa mánuði, öryrkjanna,
sem margir eiga kvíðann fyrir
morgundeginum að föstum fylgi-
naut. Það var þó ekki síst fyrir
ágæta setningu og hljómfagra um
málefni fatlaðra í stjórnarsáttmál-
anum nú sem ég fagnaði valdatöku
þessarar stjórnar.
Hrjáöursjóður
Akvæðið var og er - er vel að
merkja - um eflingu Fram-
kvæmdasjóðs fatlaðra og það var
m.a.s. hnykkt á með því að tala sér
í lagi um fjárhagslega eflingu hans.
Þetta hélt ég að þýddi raunaukn-
ingu fjár til þessa hrjáða sjóðs, jafn-
vel að skila ætti honum aftur ein-
hverjum af þeim milljónatugum -
hundruðum mætti ég segja - sem
ranglega hafa verið reyttir af hon-
um. Og að sjálfsögðu hvarflaði ekki
annað að mér eftir lestur þessa
hugþekka loforös en að sjóðurinn
héldi a.m.k. raungildi sínu frá síð-
asta ári, þar sem engin ofrausn var
á ferð - og umsóknir - brýnar
umsóknir í sjóðinn voru upp á þre-
falt hærri fjárhæðir en sjóðurinn
haföi til ráðstöfunar.
í tið fyrri stjórnar Jtafði það
heyrst að Framkvæmdasjóður fatl-
aðra ætti aö fá sömu krónutölu og
í fyrra enda gilti það þá um alla
framkvæmdaliði eins - eitt gengi
yflr alla.
Frumvarp Ólafs Ragnars var með
lágmarkinu 200 milljónum í stað
þeirra 180 sem verstu horfur voru
á og sjóðurinn fékk í ár. Og við
nöldruðum dálítið en létum þar við
sitja því skjólstæðingar okkar og
félagar skilja betur en flestir aðrir
þegar að þrengir enda orðið hlut-
skipti þeirra margra um lengri eða
skemmri tíma að sjá ekki fram úr
fjármálum morgundagsins.
Heimtufrekjan er því ekki þeirra
sérgrein.
Mikil vonbrigði
En svo kom önnur umræða fjár-
laga og þá sáum við að annar hátt-
ur haföi heldur betur verið hafður
á en okkur hafði órað fyrir.
Framkvæmdaliðir ýmsir á veg-
um hins opinbera höfðu sem sagt
verið hækkaðir og skulu aðeins
tekin þrjú dæmi: Grunnskólar
hækkuðu úr 300 í 385 millj., sjúkra-
hús og heilsugæslustöðvar úr 200 í
240 millj. og hafnarmannvirki enn,
svo ágæt upphæð sem þar var, úr
400 í 410 millj.
Nú sjá fatlaðir ekki eftir íjár-
magni í þessa framkvæmdaþætti,
svo þarfir sem þeir eru, en þeir
biðja þá um leið um eitthvað til
sinna framkvæmda sem ekki þola
frekar bið og aðgerðaleysi. En
finnst þeim ráðherrum, sem hétu
því hátiðlega fyrir þrem mánuðum
að auka fjármagn til Fram-
kvæmdasjóðs fatlaðra, það sæm-
andi að láta 16 milljónir vanta á
raungildistöluna frá Þorsteini
Pálssyni?
Eiga fatlaðir að skoða þessar töl-
ur í því pólitíska ljósi? Ég hallast
mjög að því að mega nú sakna vin-
ar í staö þar sem var fyrrverandi
forsætisráðherra enda er hann
heiðarlegri en margur annar í þess-
um hópi og orðheldinn í tilbót.
Ég verð að játa í einlægni mikil
vonbrigði með þá er fyrir verkum
standa þann veg að framkvæmdir
í þágu fatlaöra verði skertar á
næsta ári en sú verður raunin, því
miður, ef ekki verður af vegi þröng-
sýninnar vikið við afgreiðslu fjár-
laga nú á nýju ári.
Um þetta skulu svo engin orð
höfð frekari nú en ég lifi enn í von-
inni að orð megi standa, m.a. hjá
núverandi ráðherrum. - Með ný-
árskveöjum.
Helgi Seljan
„En flnnst þeim ráðherrum, sem hétu
því hátíðlega fyrir þrem mánuðum að
auka Qármagn til Framkvæmdasjóðs
fatlaðra, það sæmandi að láta 16 millj-
ónir vanta á raungildistöluna frá Þor-
steini Pálssyni?“