Dagblaðið Vísir - DV - 30.10.1990, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 30. OKTÓBER 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JONAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Þingmenn felldir
Ólíkt höfðust þeir að, sjálfstæðismenn og framsóknar-
menn, nú um helgina. Meðan sjálfstæðisfólk hafnaði
sumum þingmönnum sínum í prófkjöri, endurkusu
framsóknarmenn sína gömlu þingmenn á færibandi.
Fjórir þingmenn Sjálfstæðisílokksins eru úti í kuldanum
eftir rimmu helgarinnar. En hvað þýðir þetta fyrir við-
komandi flokka? Vissulega er það einkennilegt í sjálfu
sér að fella þingmenn sína en breytingarnar á framboðs-
listunum eru yfirieitt hagstæðar Sjálfstæðisflokknum.
Þannig hefur sést að Sjálfstæðisflokkurinn er iifandi
flokkur sem kann að endurnýja sig. Ekki verður það
sagt um Framsókn þótt yfirleitt hggi ekki fyrir að hæf-
ara fólk hafi gefið kost á sér í þau sæti sem gömlu þing-
mönnunum hefur nú verið raðað í.
Á Vestljörðum höfnuðu sjálfstæðismenn sínum
gamla þingmanni, Þorvaldi Garðari Kristjánssyni. Hann •
komst aðeins í fjórða sætið en Einar Kristinn Guðfmns-
son tók annað sætið og þar með þingsætið eftir næstu
kosningar. Þorvaldur Garðar sagði í viðtali í DV í gær
aö kannski væri erfitt fyrir sig að skiija hvers vegna
hann hefði ekki fengið meira fylgi en raun varð á. Hann
léti öðrum eftir að skilja það. í raun hljóta Vestfirðingar
og aðrir landsmenn að líta svo á að tími hafi verið kom-
inn á ÞorvaldGarðar, tími til þess að yngri maður tæki
við þessu þingsæti sjálfstæðismanna.
Hið sama má segja um hsta sjálfstæðismanna á Suð-
urlandi. Árni Johnsen fehdi Eggert Haukdal úr öðru
sæti og vann yfirburðasigur. Sjálfstæðismenn eru sterk-
ari í kjördæminu eftir þetta. Þá urðu mannaskipti á lista
sjálfstæðismanna á Áusturlandi þegar Hrafnkell A.
Jónsson felldi Kristin Pétursson alþingismann úr öðru
sæti. Að vísu hefur Kristinn staðið sig vel sem þingmað-
ur. Hann hefur stigið á stokk og þjóðin kunnað að meta
það. En við sætinu tekur litríkur persónuleiki, maður
sem reynzt hefur nær ósigrandi. Hrafnkell er verkalýðs-
maður, enda veitir ekki af að flokkur, sem kennir sig
við allar stéttir, bjóði fram áberandi verkalýðsleiðtoga
á landsbyggðinni. Það gerðist á hinn bóginn í prófkjöri
sjálfstæðismanna í Reykjavík að verkalýðsmaðurinn
Guðmundur H. Garðarsson var fehdur að ósekju. Listi
Sjálfstæðisflokksins í borginni er þó mjög sigurstrang-
legur eftir prófkjörið í hehd.
Lögð er áherzla á prófkjör í Sjálfstæðisflokknum en
fámennir hópar velja frambjóðendur Framsóknar-
flokksins. Prófkjörin eru umdeilt fyrirkomulag. Reynsla
helgarinnar er þó plús fyrir prófkjörin. Sjálfstæðis-
mönnum tókst að bæta framboð sín - í stórum dráttum.
Það hefði líklega ekki orðið hefðu litlir hópar flokks-
klíkna valið listana. Þá hefði verið hægara fyrir gamla
þingmenn að skírskota til þeirra sem listana völdu og
halda sínum hlut. Prófkjörum fylgja sárindi og ekki
grær strax um heilt mihi Árna Johnsen og Eggerts
Haukdal. En öhu vali geta fylgt sárindi og þau hefðu
orðið mest ef örfáir hefðu ráðið og hyggzt breyta röð á
framboðshstum.
Sjálfstæðismenn ætla sér stóran hlut í næstu kosning-
um og þeir koma vel út úr skoðanakönnunum. Ætla
má að fylgi þeirra geti minnkað síðustu mánuði og eink-
um vikur fyrir kosningar. Á móti kemur að nú hafa
sjálfstæðismenn treyst innviði sína.
Fjöldi íslendinga er þreyttur á alþingi og mörgum
þeim sem þar sitja. Væntanlegar breytingar virðast
ætla að verða til bóta.
Haukur Helgason
Betri eða lakari
lífskjör?
Því hefur veriö haldið fram aö
hagvöxtur verði aðeins um 2% hér
á landi næstu 5-10 árin ef ekkert
verður að gert og þess vegna verði
að ráðast í ál- og orkuframkvæmd-
ic til að auka hagvöxtinn upp í 3%
svo lífskjörin dragist ekki aftur úr
lífskjörum annarra þjóða. Ég dreg
stórlega í efa að þessi fullyrðing fái
staðist, og þá sérstaklega í ljósi
þeirra miklu breytinga sem fram-
undan eru í okkar efnahagsum-
hverfi á næstu árum. Hér eru jafn-
vel í uppsiglingu enn ein hagstjórn-
armistökin. En lítum nánar á þess-
ar framkvæmdir og efnahagsum-
hverfið.
Atvinnuþróun
þessa áratugar
Verulegar líkur eru á umtals-
verðri hagræðingu í efnahagslínnu
á næstunni vegna hagræöingar í
sjávarútvegi í Kjölfar nýrrar fisk-
veiöistefnu og í landbúnaöi vegna
aukins samstarfs viö EB og krafna
innanlands um lægra vöruverö. Þá
mun aukið samstarf viö Evrópu-
löndin auka bæði samkeppnina og
kröfur um aukna hagræðingu í
öðrum atvinnugreinum. Þessi þró-
un mun leiöa til verulegs atvinnu-
leysis á síðari hluta þessa áratugar
og mun minna um margt á þróun-
ina í Austur-Þýskalandi þótt um-
fangið sé aö sjálfsögöu miklu
minna.
Ef þetta er líkleg þróun þá er
nauösynlegt aö bregöast viö nú
þegar meö varanlegri atvinnuupp-
byggingu sem taka mun viö þessu
vinnuafli. Eöa er skynsamlegra að
nýta sparnaðinn til orkuuppbygg-
ingar sem þarfnast lítils varanlegs
vinnuafls? Hér verður aö velja á
milli.
Ég er þeirrar skoöunar aö frekari
uppbygging í fullvinnslu sjávaraf-
uröa, ferðaþjónustu og í samgöngu-
málum muni skila meiri hagvexti
á þessum áratug en uppbygging í
álframleiðslu og muni auk þess
falla mun betur að okkar atvinnu-
og byggöaþróun. Stærsti hluti af-
raksturs ál- og orkuverðs fer til
greiðslu vaxta og afborgana, þar
sem sá iðnaður er mjög fjármagns-
kræfur. Hreinar þjóöartekjur af
þeirri framleiðslu verða því innan
við 1% þótt verg landsframleiðsla
mæhst 3%.
Tekst að varðveita
stöðugleikann?
Flestir geta verið sammála um
aö gott jafnvægi ríkir nú í þjóðar-
búskapnum. Verðbólgan er lág og
viðskiptin viö útlönd í jafnvægi.
Atvinnuleysið er hins vegar um
2%. Það er þó nokkuð staðbundiö,
minna á höfuðborgarsvæðinu en
meira á landsbyggðinni. 2% at-
vinnuleysi er frá hagfræðilegu
sjónarmiði ekki óeðlilegt í mark-
aðshagkerfi þar sem hagkvæmnin
ræður ríkjum, því nauðsynlegt er
að fólk breyti um störf og atvinnu-
svæði svo hagkvæmnin njóti sín.
En tekst að viöhalda stöðugleik-
anum og því jafnvægi sem nú rík-
ir? Góð hagstjóm krefst fyrst og
síðast aga og sjálfsafneitunar. Auö-
vitað vilja flestir fá sem mest í
budduna strax, en ábyrgara er aö
velja það sem gefur meira yfir
lengri tíma. Að ráðast í ál- og orku-
framkvæmdir þýðir að innlend
fjárfesting verður í kringum 50
milljarða króna meiri á þremur
ánun. Mjög erfitt verður að koma
í veg fyrir að þessar framkvæmdir
valdi þenslu og verðbólgu.
Rætt hefur verið um að fjár-
magna þessar framkvæmdir inn-
anlands til að draga úr þenslu- og
verðbólguhættu en óliklegt er að
þaö takist. í fyrsta lagi er slíkt fjár-
magn ekki á lausu nema til komi
verulegar breytingar á neyslu-
Kjallariim
Jóhann Rúnar Birgisson
þjóðhagfræðingur
munstri almennings með ófyrir-
séöum afleiðingum fyrir aðra at-
vinnustarfsemi. í öðru lagi myndi
slík lánsfjáreftirspurn hafa mjög
slæm áhrif á lánsfjármarkaðinn.
Raunvextir myndu ijúka upp sem
þýddi að öll áhvílandi eldri lán með
breytilegum vöxtum fengju á sig
verulegan aukinn vaxtakostnað
með tilheyrandi afleiðingum.
Þá hefur veriö rætt um að draga
úr öðrum framkvæmdum hér inn-
anlands, s.s. opinberum fram-
kvæmdum, en í umræðunni hafa
tilteknar framkvæmdir þó ekki
verið nefndar. Hins vegar hafa ver-
ið nefndar nýjar framkvæmdir sem
ráðast á í á sama tíma, s.s. Hval-
fjarðargöngin, frekari fram-
kvæmdir við Vestfjarðagöngin og
breikkun Reykjanesbrautar. Þá
hefur verið nefnt að launa þurfi
landsbyggðinni á einhvern hátt,
þar sem ráðgert er að reisa álveriö
við höfuðborgarsvæðið. Svigrúm
til niöurskurðar í opinberri fjár-
festingu er hins vegar ekki mikiö,
því á undanfómum árum hefur t.d.
fjárlagahallinn verið lækkaður
með verulegu aöhaldi í þessum
málaflokki.
Þensla og verðbólga
Mikilvægt er að gera sér fulla
grein fyrir að verulegar líkur eru
á að þensla og verðbólga fari af stað
á nýjan leik. í þessu samhengi er
vert aö minna á viöhorf Vestur-
Þjóðveija, sem náð hafa góðum
árangri í hagstjórn, að verkefni
hagstjórnar númer eitt, tvö og þijú
sé að halda veröbólgunni lágri. Ef
þaö tekst þá er eftirleikurinn ein-
faldur, því þaö tryggir ákjósanlegt
rekstrarumhverfi fyrir atvinnulíf-
ið. Flestar rekstrar- og fjárfesting-
arákvarðanir fyrirtækja verða
mun markvissari í slíku umhverfi,
sem aftur skilar sér ríkulega í
auknum hagvexti til lengri tíma Ut-
ið.
Annað sem skiptir miklu í þessu
samhengi er mikilvægi þess að hér
ríki stöðugleiki á sama tíma og
samstarf okkar viö Evrópulöndin
verður aukið. Árangur fijálsra
fjármagnsflutninga og aukins efna-
hagssamstarfs ræðst mikið til af
þeirri tiltrú sem menn hafa á okkar
efnahagslífi og hagstjóm. Mistök
og agaleysi á þessu sviöi getur
hefnt sín rækilega og haft verulega
skaðleg áhrif á okkar hagkerfi.
Mitt mat er að slæleg hagstjórn
undanfarinn áratug á stærstan þátt
í lakari hagvaxtarþróun hér á landi
en skynsamleg nýting auðlinda gef-
ur tilefni til.
Samkvæmt ofansögðu er ekki
sjálfgefið að ál- og orkufram-
kvæmdir gefi meiri hagvöxt en
önnur atvinnuuppbygging þegar
horft er yfir þennan áratug. Spurn-
ingin er um forgangsröðun- í at-
vinnuuppbyggingu. Auðvitað eig-
um við að nýta orkuauðlindirnar
og það í verulegum mæli en í ljósi
þeirra miklu breytinga sem fram-
undan eru tel ég að frá hagfræði-
legu sjónarmiði sé ekki skynsam-
legt að ráöast í þessar framkvæmd-
ir nú.
Stöðugleikinn, opnun hagkerfis-
ins, aukinn samkeppni og samstarf
við EB eru brýnni verkefni og
þurfa á öllum okkar kröftum og
fjármagni að halda. Þannig virkj-
um við best okkar vinnuafl tíl
lengri tíma litíð og stuðlum að
betra byggðajafnvægi, en síðar þeg-
ar þessum áfanga er lokið og þegar
efnahagskerfið verður meira sam-
vaxið efnahagskerfum annarra
þjóða verður léttara að takast á við
svo viðamiklar framkvæmdir án
þess að þaö valdi verulegri röskun
á okkar efnahagslífi. Auk þess sem
orkuhndirnar veröa dýrari með
hveiju árinu sem líöur og áhugi
umheimsins vex á nýtingu þeirra.
Að síðustu vfi ég skora á stjórn-
málamenn að hugsa dæmiö til enda
og taka tillit til flestra þátta þess
en láta ekki stundarávinning og
kosningarótta villa sér sýn. Styrk-
leiki og virðing stjórnmálamanna
eflist fyrst og fremst með ábyrgri
og vel rökstuddri afstööu til mál-
efna, en ekki með því að berast með
vindum samfélagsins.
Jóhann Rúnar Björgvinsson
„Ég er þeirrar skoðunar að frekari
uppbygpjng í fullvinnslu sjávarafurða,
ferðaþjonustu og 1 samgöngumálum
muni skila meiri hagvexti a þessum
áratug en uppbygging 1 álfram-
leiðslu..
„... orkullndlrnar verða dýrarl með hverju árinu sem liður og áhugi
umheimsins vex á nýtingu þeirra", segir m.a. i greininni.