Dagur - 06.07.1949, Blaðsíða 4

D AGUR
Miðvikudaginn 6. júlí 1949
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingav, innheimta:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
Blaðið kcnutr lit á hverjum miðviktulegi
Árgangnrinn kostar kr. 25.00
Cjakldagi er 1. júlí.
l’RENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
Kálfarnir og ofeldið
r ÞVÍ LENGUR SEM liðið hefir frá því, að nú-
verandi stjórnarsamvinna hófst, hefir það verið
sívaxandi ráðgáta og undrunarefni landsmanna
með hvaða hætti sjálfstæðismönnum — en þó
einkum og sér í lagi innsta kjarna íhaldsins, heild
sala- og fjárplógsmannaklíku höfuðstaðarins -
hefir heppnazt að tryggja sér svo auðsveipa og
algerlega viðnámslausa þjónustu alþýðuflokks-
foringjanna í ríkisstjórn og á Alþingi, sem raun
her svo rækilega vitni. Hefir ýmissa skýringa á
þessu fyrirbrigði verið leitað — líklegra sem ólík-
legra — en sannleikurinn er þó sá, að þessi örlaga-
gáta hefir enn ekki verið ráðin á viðhlítandi hátt,
og raunar vafasamt, hvort fullnægjandi skýring
muni nokkru sinni verða fundin á þessu einstæða
og furðulega fyrirbrigði, sem segja má þó um með
nokkrum sanni að markað hafi öllu öðru fremur
stjórnarstefnuna frá upphafi, og þó því meir, sem
lengra hefir liðið.
ÞARFLAUST ER að rekja það nákvæmlega
hér, sem allir vita, að stórfelldustu og örlagarík-
ustu mistökin, sem átt hafa sér stað í tíð núver-
andi ríkisstjórnar, hafa verið framin á sviði við-
skipta- og fjárhagsmálanna. Það er lýðum Ijóst,
enda viðurkennt af öllum aðiljum, að ríkisstjórn-
inni hefir algerlega misheppnazt það höfuðverk-
efni, sem henni var trúað fyrir — að vinna gegn
dýrtíðinni og þoka henni niður á við. Sú barátta
hlaut frá upphafi fyrst og fremst að vera háð á
sviði verzlunar og viðskiptamálanna. Ef lands
lýðurinn hefði séð, að röggsamlega, hlutdrægnis-
laust og hyggilega hefði verið gengið til verks í
þeim efnum, er vafalaust, að hann hefði reynzt
fús og reiðubúinn að taka á sínar herðar sann-
gjarnan og eðlilegan þunga þeirrar baráttu, sem
það hlaut að kosta að færa verðlag og kaupgjald
aftur í það horf, að atvinnuvegir landsmanna gætu
enn orðið sjálfbjarga og samkeppnisfærir. Oddvit
ar Alþýðuflokksins og Sjálfstæðisflokksins á þingi
og í ríkisstjórn tóku hins vegar þann kóstinn, sem
verri var. í bróðurlegri einingu tókst þeim að
koma í veg fyrir hverja tilraun til umbóta á
verzlunarástandinu og verðlagsmálunum. Innsta
hring Sjálfstæðisflokksins, stórbröskurunum
Reykjavík, tókst að koma fram þeim vilja sínum
að maka enn krók sinn — og það rækilegar en
nokkru sinni áður í forarvilpu brasksins, svarta
markaðarins og hvers kyns verzlunaröngþveitis, í
skjóli hafta, „kvóta“ og gegndarlausrar óstjórnar
ofstjórnarstefnunnar — á sama fíma og öllum al-
menningi blæddi og þjóðarbúskapurinn í heild
komst á vonarvöl. Þegar svona var á málunum
haldið, reyndist auðvitað algerlega ókleift að
spyrna með festu og einurð gegn nýrri kauphækk
unaröldu, sem aldrei rís hærra en nú og viðbúið
er að skoli síðustu leifum fjárhagslegs sjálfstæðis
og afkomu þjóðarinnar með sér út í hafsauga full-
komins ráðleysis og vitleysu.
EN NÚ bregður svo við, þegar sökudólgarnir
þykjast sjá hilla undir nýjar kosningar á næsta
leiti — e. t. v. þegar í haust — að vinskapurinn
tekur mjög að kárna og vinmælin snúast í hin
óþvegnustu brigzl og skammir, þar sem hvor
i .kennir hinum um, hvernig komið er. Eitt nýjasta
dæmið af mörgum slíkum er að
finna í blaði vestfirzkra sjálf-
stæðismanna, Vesturlandi, undir
ritstjórn Sigurðar alþm. Bjarna-
sonar frá Vigur. Þar birtist nú á
dögunum heljarmikil forsíðu-
grein undir aðalfyrirsögninni:
„Verzlunaróreiðan undir stjórn
krataráðherrans Emils Jónsson-
ar“. Er ástandinu lýst þar —
sjálfsagt réttilega — á ófagran
hátt, og er aðalályktun ritstjór-
ans og alþingismannsins sú, að
ekki sé það „ofmælt, að ástandið
í verzlunar- og viðskiptamálum
hafi aldrei orðið verra en nú und-
ir stjórn krataráðherrans Emils
Jónssonar, sem fer með yfirstjórn
þessara mála“. Hins vegar er rit-
stjórinn af eðlilegum ástæðum
stórum orðfærri og orðvarari um
þá staðreynd, að samflokksmenn
hans sjálfs, formenn Viðskipta-
nefndar og Fjárhagsráðs, munu
vissulega eiga bróðurpartinn af
ábyrgðinni á öllu öngþveitinu,
ranglætinu, hlutdrægninni og
hringavitleysunni — að ótöldum
sjálfum fjármálaráðherranum,
skömmtunarstjóranum og öllum
þeim fjölmörgu legtáum „sjálf-
stæðisins" öðrum, sem koma við
sögu, þegar rætt er um ástand og
og framkvæmd allra þessara
mála.
OG FFORYSTUGREIN blaðsins,
er nefnist „Algert ofaníát krat-
anna,“ klykkir út á þessa leið:
„Aldrei hefir nokkur flokkur
leikið aumara hlutverk í stjórn-
arforystu en Alþýðuflokkurinn
íslenzki nú. Aldrei hefir ráðvillt-
ari klíka átt að heita í stjórnar-
forystu á fslandi en þeir Stefán
Jóhann, Emil, Ásgeir og Finnur.
Þessi sama klíka hleypti dýrtíð-
arskriðunni yfir þjóðiua árið 1942
með eyðileggingu gerðardóms-
laganna.“ (Hvar var Ólafur Thors
og kappar hans niðurkomnir þá?)
„Nú hefir hún hvolft íiýrri verð-
bólguöldu yfir atvinnuvegi lands-
SVO MÖRG eru þau orð og þó
raunar langtum fleiri og magn-
a&ri, þótt hér verði hreystiyrði
sjálfstæðishetjunnar fx-á Vigur
ekki rakin nánar að sinni. Víst
munu ummælin rétt, það sem
þau ná, en undarlega hljóma þau
ankannalega í munni íhaldsþing-
manns. Og væntanlega þykir
Emil og öðrum framámönnum
Alþýðuflokksins sannast hér hið
fornkveðna, að „sjaldan launi
kálfar ofeldið“, þegar leiðtogar
heildsalaflokksins þakka honum
og þeim félögum forsjá sinna
mála að undanförnu á svo við-
felldinn, smekklegan og drengi-
legan hátt!
FOKDREIFAR
Gestsauga í bænum og
nágrenninu.
„DAGUR AUSTAN“ hefir
sent blaðinu nokkra pistla um at-
huganir sínar á ýmsum hlutum,
er borið hafa honum íyrir sjónir
sem gesti hér í bænum nú um
nokkurt skeið að undanförnu
Rithöfundarnafn þetta er að vísu
ekki sérlega víðfrægt — enn sem
komið er að minnsta kosti — en
þó ekki alls ókunnugt ýmsum
þeim, sem lesið hafa tímarit ís-
lenzk síðustu árin, því að „Dag-
ur Austan" hefir stundum átt í
\y
þeim liðlega ritaðar smásögur.
-----Skoðanir þær og athuga-
semdir, sem hann lætur hér uppi
um ýmis efni úr bæjarlífi okkar,
eru auðvitað algerlega á hans á-
byrgð, þótt rétt þyki að birta þær
hér, því að ekki er ófróðlegt að
heyra, hvað gestir í bænum hafa
til málanna að leggja. En þyki
einhverjum ómaklega að sér
sveigt í þessum pistlum hans,
skal þeim auðvitað heimilt rúm
hér í blaðinu síðar til þess að
svara fyrir sig, ef þeim finnst á-
stæða til þess. — ,Dagur Austan*
nefnir sjálfur þessa pistla sína:
„Nokkur óharmónisk fy rirbrigði“.
MÉR HEFUR ALLTAF fundizt
Akureyri rólegur og viðkunnan-
legur bær; í mínum augum er
hann svipmjúkur og hreinn nema
hvað vinnuaðferðir götuhreinsar-
anna breyta bæjarbragnum í
þessu efni, en þeim væri hægt að
breyta til batnaðar með einni lít-
ilfjörlegri dagskipan, og ég er
bara alveg hissa, að sú dagskipan
skuli ekki hafa verið gefin út fyr-
ir löngu,, því að mér er það ó-
skiljanlegt, að þessir faslitlu, ró-
lyndu borgarar, snyrtilegir til
fara og prúðmannlegir í fram-
komu — skuli gera sér það að
góðu, t. d. í þurrviðrum, að full-
orðnir menn, launaðir af bænum
— mjakist eftir götunum með
sóp í hönd og bókstaflega þyrli
upp rusli og ryki, beint framan í
vegfarendur.
ÉG HEFI STUNDUM verið að
veita vinnuaðferðum þessara
fastlaunuðu verkamanna bæjar-
ins athygli og mér hafa oft dottið
í hug menn, sem væru að reyna
að fá tímann til að líða. Hjá sum-
um er þetta starf orðið svo vana-
fast, að þeir vinna það algjörlega
vélrænt — meira að segja ganga
þeir frá ryk- og ruslhrúgunum
vélrænt. — Þeir sópa kræl-
þurru moldarduftinu í breiðri
spildu þvert yfir götuna, út á
rennisteininn og þar í hrúgu, sem
þeir svo ganga nokkra hringi í
kring um og. snurfusa og laga
Síðan taka þeir næstu spildu, og
þegar henni er lokið rheð list-
rænu stikli og snurfusi, er oftast
eitthvað af síðustu hrúgunni ým-
ist fokið út á götuna aftur, upp á
gangstéttina eða gluggarúðurnar
í nærliggjandi húsum, kannski
hefur einhver framhjágangandi
tekið svolítið af henni með sér
heim á klæðum sínum.
Einn daginn gekk ég utan frá
Oddeyri og innundir Gróðrar-
stöð, sem sagt bæinn á enda. Alla
leið frá Samkomuhúsinu og inn-
undir Höefnersbryggju voru ryk-
og sandhrúgur á götunni, svo að
jkipti hundruðum — enginn
maður að verki, ekkert ökutæki
(Framhald á 5. síðu).

Afbragðs steik á einfaldan liátt
ENGINN ER FÆDDUR fullkominn, né hefir allt
sitt vit af sjálfum sér. Oll verðum við að læra okkar
starf, á einn eða annan hátt, ef við eigum að duga
til þess, og vaka stöðugt yfir nýjungum og fram-
förum, hver á sínu sviði, ef við viljum standa í stöðu
okkar og ekki dragast aftur úr og gerast nátttröll
og steinrunnar fornaldarleifar fyrir aldur fram. —
Hversu gott tækifæri sem heppnustu húsmæðra-
efnin kunna að hafa nú á dögum til þess að búa sig
undir hið þýðingarmikla starf sitt, með því að ganga
í húsmæðraskóla eða notfæra sér önnur þau
menntunarskilyrði í sinni grein, sem nútíminn hefir
upp á bjóíia umfram fortíðina, kemur þó þar að
lokum, að húsmæðurnar geta ekki lengur sótt skóla
eða námskeið — a. m. k. ekki í hinni venjulegu,
þröngu merkingu þeirra orða — heldur verða þær
að standa einar og óstuddar og spila algerlega upp
á eigin spýtur. En þar með er þó engan veginn sagt,
að þær eigi að stirðna strax í föstum formum, hætta
að taka.framförum — hætta að læra. Þvert á móti,
því að segja má með sanni, að þá fyrst taki strang-
asti og markverðasti skólinn við — skóli reynslunn-
ar og lífsþroskans. Og svo megum við aldrei gleyma
því, að enginn er upp yfir það hafinn að læra góða
hluti af náunganum. Og nú á dögum eru fleiri ná-
ungar okkar en þeir einir, sem búa á næstu bæj-
um, eða við sömu götu. Með hjálþ nútímatækninn-
ar má t. d. segja, að húsmóðirin í Ameríku sé orðin
náungi okkar í vissum skilningi og geti þannig orðið
lærimeistari okkar, þegar svo ber undir, við matar-
gerðina, heimilisstörfin og yfirleitt á öllum þeim
sviðum, þar sem hún kann að standa framar en við
og okkar gömlu og grónu nágrannar.
NÚ VILL SVO TIL, að sænsk húsmóðir, sem ný-
lega er komin heim úr Ameríkuför, hefir skrifað
grein í „VI“, heimilisblað sænsku kaupfélaganna, og
skýrt frá því, að amerískar húsmæður séu mun
slyngari en landar hennar að búa til góða og lostæta
steik úr hvers konar kjöti. Þessi sænska frú segir,
að sig hafi aldrei órað fyrir því, fyrr en hún sá það
með sínum eigin augum — eða kannske öllu heldur
— fann það með sinni eigin tungu — að hægt væri
að matbúa annað eins lostæti úr einum óvöldum
kjötbita eins og amerísku húsmæðurnar leika sér að.
FRÚIN SEGIR, að í Ameríku séu til heilmiklar
bókmenntir um hvers konar framreiðslu á kjöti, og
í mörgum háskólum og vísindastöfnunum hafi rann-
sóknir á þessu sviði verið stundaðar með kostgæfni
svo árum skipti. Eftir tveggja áratuga vísindastarf
séu menn nú loks komnir að alveg fastri niðurstöðu,
sem öll skólaeldhús og húsmæðraskólar þar í landi
styðjist einhuga við og fari algerlega eftir.
OG HVER ER ÞÁ þessi mikli munur í sem allra
skemmstu máli sagt? Hann er sá, að þar vestra
steikja menn og sjóða kjötið við sem allra lægst
hitastig, en í langan tíma. Þetta virðist einfalt, en
látu mokkur athuga málið dálítið nánar. Ameríku-
menn kunna auðvitað ýmsar aðferðir við að mat-
reiða kjöt, en mest halda þeir upp á að steikja það.
Það veltur á ástandi kjötsins, hvort það er steikt í
ofni, á rist, á steikarteini, á pönnu eða í potti meS
loki yfir. Fyrst og fremst fer þetta eftir því, hversu
meyrt kjötið er. Hér þykir sjálfsagt, segir frúin, að
brúna kjötið fyrst við háan hita, til þess að steikar-
skorpan verndi það gegn því, að kjötsafinn fari for-
göröum. Ameríkumenn segja, að þetta sé þýðingar-
laust, en ef menn óski eftir hinum sterka, brúna lit
og skorpunni ,sé réttara að brúna kjötið á eftir við
háan hita í fáeinar mínútur.
FRÚIN SEGIR auðvitað margt fleira fróðlegt um
þetta efni, en fyrst og fremst fullyrðir hún, að steik-
inu verði miklu lostætari með þessu móti, og auk
þess sé þetta miklu áhyggjuminna, einfaldara og
vandalausara, að því ógleymdu, að það sé ódýrara
(Framhald á 7. síðu).