Dagur - 11.04.1992, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Laugardagur 11. apríl 1992
Brot ÚR SÖGU BÆNDA
Atli Vigfússon
Skemmtifundír í sveitum
Dagur er að kveldi kominn kkeðast menn í spariflíkur renna létt um hjarn og hauður heim að Bót þar gleðiríkur salur, stendur öllum opinn. en dansinn er alltaf efst á baugi og allir „raila" svo dátt, svo dátt, Þá í einni svipan syrtir sérhvert Ijós á skari deyr, dansinn hœttir, hljóðna strengir,
Æskan notar tœkifmrin, ys og þys er utan dyra allur skvaldrí fyllist hœrinn. Iruxi í salnum ðsin magnast einn afmörgum „garganu þrífur, gleðin eykst um allan helming ungar sálir rœllinn hrífur. húsið skelfur ekki meir. Fólkið kallar, spyr og spjallar spurningunum flestir sletta. Hver drap Ijósið? Hvað er þetta? Einhver blessuð blómarósin, biður strax að tendra Ijósin. Og aftur birtir í sál og sal
Sveinninn traustataki grýpur tvinnalón, hvergi smeykur, undan fjöldansfótataki „Framhúsið" áþrœði leikur. Og nóttin líður við glaum og gaman gleðisöngva og fiðluslátt, (/g ð\ IJW Vf (A>lV Uffl flvtrJU vvr, en gegnum freyðandi gleðihjal gœgist hálftamið œskufjör. Frá strengjunum dillandi danslögin glymja og dansinn er hafmn á ný. Þeir snúast uns síðustu ómarnir ymja, sem ölvaðir tra-lada-lí. p.). (Btdi f Hdðarbót)
Það var Óskar Sigtryggson bóndi
á Reykjarhóli S-Þing (f. 1914) sem
átti þessar vísur í fórum sínum eft-
ir sveitunga sinn Þórð Jónsson í
Laufahlíð. Þetta litla kvæði rifjar
upp gamla tíma þegar fólk gerði
sér dagamun heima á bæjunum og
nágranna dreif að til þess að halda
uppi gleði og dansa.
Það voru vissulega oft frum-
stæðar kringumstæður sem fólk
gerði sér að góðu og ánægjan var
síður en svo minni heldur en í
dag, þegar frægar hljómsveitir
koma að sunnan og leika listir sín-
ar og engum finnst það frásagnar-
vert.
Óskar brosir þegar hann les
kvæðið og fer að rifja upp gamla
dansfundi. Hann heldur helst að
hann sé fæddur með þeirri löngun
að hafa gaman af að dansa. Það er
eitt það fyrsta sem hann man af
sjálfum sér þegar afi hans steig
við hann valsspor og raulaði:
„Dansið sveinar og dansið fljóð.“
Hann heldur að vísu að það hafi
verið einu danspor afa hans um
ævina.
Foreldrar Óskars byggðu timb-
urhús á Reykjum í Reykjahverfi.
Það var þá með veglegri húsum í
sveitinni. Hafði það í för með sér
að það þótti tilvalið til þess að
halda þar samkomur sveitarinnar.
Því var það á Reykjum að tíðum
vomm haldnir hvers konar fundir
þar sem dans var jafnan einn af
meginþáttum og leiddi að sjálfu
sér að Óskar sótti í að dansa.
Stúlkumar vom honum svo
velviljaðar að taka hann með í
dansinn. Minnist hann þess að í
fyrstu hafi hann ekki verið hærri í
loftinu en svo að hann hélt utan
um læri dömunnar ofanvert með
hægri hendi og var fyrir þá athöfn
að sjálfsögðu spottaður en það
kom ekki í veg fyrir það að hann
héldi uppteknum hætti og héldi
áfram að dansa.
Fjörið entist fram
undir morgunverk
Á samkomunum var oft byrjað á
því að fjarlægja allt úr stofunni,
rúmin sem og annað lauslegt, en
með veggjum var komið fyrir
plönkum sem hvfldu á kössum eða
stólum og vom það hægindi sam-
komugesta. - Þá var salurinn til-
búinn.
Skemmtifundimir hófust gjam-
an með söng, ræðu eða upplestri.
Síðan hófst dansinn. Tíðast var
það Sigurjón í Heiðarbót sem sá
um fjörið með aðstoð grammó-
fónsins með stóm lúðmnum. Þá
dansaði Óskar einnig eftir fiðlu-
spili Þorsteins á Litlu-Reykjum og
orgelspili Kristjönu dóttur hans.
En það var sama hver lék fyrir
dansinum. Fjörið entist jafnan þar
til menn töldu sig ná á hæfilegum
tíma heim til morgunverkanna.
Trúlega segist hann oft hafa sofn-
að áður en fjörinu lauk þegar hann
var á yngri ámm.
En „toppurinn á tilverunni"
segir Óskar að hafi verið þegar
harmonikuleikari var fenginn.
Dansað á trépöllum
„Ég hef alltaf verið fús tii að
dansa,“ segir hann og því gripið til
þess stopul tækifæri. í sveitinni
vom jafnan erfiðar aðstæður til
samkomuhalds og úr því rættist
ekki fyrr en löngu eftir að hann
varð fullorðinn. En hinar bág-
bomu kringumstæður og æma fyr-
irhöfn sem af þeim leiddi kom
ekki í veg fyrir það að gleðskap
var haldið uppi í sveitinni.
Sundlaugin sem var byggð
1930 á vegum ungmennafélagsins
var um skeið aðalsamkomustaður-
inn og þar var dansinn að sjálf-
sögðu meginþátturinn, en til þess
þurfti að setja trépalla yfir dýpri
hlutann.
Þar var brúkaupsveisla þeirra
Óskars og Steinunnar Stefánsdótt-
ur frá Smyrlabergi í V-Hún. hald-
in 1938. Var þá laugin skreytt
greinum og full af hátíðarblæ. Um
90 manns drakk kaffi og þama var
sungið og auðvitað dansað. Um
þetta var ritað í handskrifaðan
annál hreppsins sem nú er vel
geymdur. - Merkileg heimild.
Þá vom gróðurhús og verk-
færageymslur útbúnar til dansiðk-
unar og vom þá alltaf lagðir tré-
pallar í gólfið hverju sinni, svo sjá
Óskar og Steinunn taka sporið.
má að ýmislegt var lagt á sig til
þess að svala skemmtanaþörfinni.
Allt var sjálfboðavinna, bæði
undirbúningur og tiltekt og hlutu
því menn að reyna að njóta ávaxt-
ar erfiðis síns með því að þreyta
dansinn kappsamlega.
Nú dönsum við heima
á eldhúsgólfínu
í fyrri daga tíðkaðist ekki það
danslag að pörin dilluðu lendum
og limum hvort í sínu lagi út um
víðan völl. „Ó, nei“, segir Óskar.
Daman var spennt mittistökum og
virtist það sjaldan koma að sök.
Hann segist alltaf hafa verið
fús til að dansa þegar tækifæri
buðust, en tæpast var það í takt
við löngunina þar sem í hlut átti
einyrki og bamakarl eins og hann
segir sjálfur. Þó leið aldrei langur
tími svo að hann hafi ekki tekið
sporið.
Hann telur fagnaðarefni að nú
skuli dansinum vera fagnað sem
sérstakri heilsubót og ein af lífs-
reglunum sem hann fékk í hönd-
um sjúkraþjálfara var að hann
skyldi dansa þegar færi gæfust.
Það sannaði að hann var ekki á
villigötum allt sitt líf hvað dansinn
snertir.
Þau Óskar og Steinunn brosa
bæði og segja að deginum sé tekið
að halla hjá þeim og heilsan svona
og svona. Þau sem em svo ungleg,
en allavega er sálin á besta aldri
hvað sem öðm líður og sá dansfé-
lagi sem best hefur reynst Óskari
þ.e. Steinunn sem nú hefur orðið
fyrir hreyfihömlun, veitir það eft-
irlæti að taka með honum nokkur
dansspor á eldhúsgólfinu þegar
Hermann Ragnar stjómar dansi í
saumastofunni á laugardagskvöld-
um. Þetta var eiginlega leyndar-
mál, en þau gefa fúslega leyfi til
þess að segja frá því.
Það er nauðsynlegt að vera
ungur í anda.
Óskar Sigtryggsson og Steinunn Stefánsdóttir á Reykjarhóli.
„Ég man ekki betur
66
Gott að draga andann Iétt í
svona veðri. Reykjadalur
vermdur af sól, hvert sem litið
er og brúnir heiðanna fagna
sumri eftir hinn langa vetur, er
steig þungt til jarðar á köflum
og fyllti hverja vök með gauli
sínu frá upphafi til enda. -
Gaman að vera til.
Áin leikur á grjótinu og hygg-
ur á veislu næstu daga ef guð lof-
ar. Hún glæðir neista skáldanna á
kvöldin og vekur þau árla þegar
dagur skiptir litum yfir Hvítafelli
til að hýrga blómin eftir nóttina.
Vitaðsgjafi héraðsins á Laugum
býður sitt fegursta, nýmálaður og
strokinn, næstum hver gluggi op-
inn til hálfs þegar ræðumaður
dagsins hefur mál sitt. - Þögn
fjöldans er djúp og hvert orð hitt-
ir í mark.
Síðan tekur Páll H. Jónsson
við og stýrir söng, léttur í hreyf-
ingum, svipað því að hann hefði
nýlega gengið yfir Sahara og
tálgað af sér holdin á leiðinni.
Auðvitað tekur listamaðurinn
upp þræðina úr ljóði Sigurðar á
Amarvatni til að byrja með.
Blessuð sértu sveitin mín, sumar,
vetur, ár og daga. Ef til vill
stendur kappinn álengdar og
hlustar. - Betur að svo sé.
Fólkið á lóð skólans er glatt
og skiptir hundruðum, jafnvel
fjölgar því meir sem líður á dag-
inn. Ný andlit koma í ljós, flest
ókunn í fljótu bragði. - Hin ekki.
Sigurjón á Laugum gengur hjá
og „stígur ölduna" lítið eitt. Van-
ur að róa á djúp þekkingarinnar
til fanga og máski fengið ágjöf
þegar lengst var sótt. Ljóðin hans
búa yfir þeirri býsn að geta strok-
ið hélu af glugga í skammdeginu
við Álfaklett, sunnan við björgin
blá.
Ketil á Fjalli ber að með vor í
augum. - Boðsundið er að hefj-
ast, þmngið tilheyrandi spennu. -
Þessi vinnulúni bóndi hlúir að
gróðri landsins nótt og dag, er
vormaður heiðríkjunnar og sem-
ur ljóð, en geymir þann fjársjóð í
handraðanum þar til yfir líkur.
Nei annars, kona hans og böm fá
eitt.
Boðsundinu lýkur og verð-
launum er hampað. - Eitt og tvö.
Næst á dagskrá er knattspyma
og fólkið þyrpist niður á völl í
því skyni að fylgjast með öllu
jafnréttinu, enda til mikils að
vinna, því betri helmingurinn á
að keppa á móti hinum lakari. -
Ég lendi í spor tveggja kvenna.
Þær em vel búnar og bera gull
sín á torg, en til vinstri fer Snorri
í Geitafelli á kostum, þunnur á
vanga eftir þanspretti marga við
lambæmar norður undir Jám-
hrygg og suður fyrir Þverárgil.
Langhlaupari var hann fyrr á
tíð. Vann sigra og gekk til rjúpna
á vetmm, þar til dag einn að lás-
inn gekk úr byssunni með þeim
afleiðingum sem urðu honum til
baga lengi. Höfuðkúpan skaðað-
ist og bar hann þess merki æ síð-
Valtýr Guðmundsson frá Sandi
an. Það kvöld var leiðin heim í
Geitafell seinfarin nokkuð, tíu
kflómetra vegalengd.
Niður á leikvellinum rúllar
boltinn af stað klukkan fjögur og
mörkin fæðast eitt af öðm, en
fljótlega hallar á veikara kynið.
Tekur þá vanur kappleikamaður
það til ráðs að skipta á fötum við
konu sína og reynir að jafna met-
in. Þetta hrífur eftir langa baráttu
og sigur er í höfn þegar „bjallan"
hringir. - Evudætur skortir bara
vængi til að fljúga.
„Þannig fer það oftast nær,“
segir Fomi Jakobsson, um leið
og hann rís á fætur í brekkunni
lítið eitt neðar, en ég sit. Veiði-
stöngin er víðsfjarri, en tálbeitan
skartar sínu fegursta í hattinum,
viðbúin því að færi yrði kastað í
Daufhyl þegar heim kemur og
sjóbirtingur dreginn á land.
(Eftir frásögn Valtýs Guðmundsson-
ar á Sandi af bændasamkomu á
Laugum S-Þing.)