Dagblaðið Vísir - DV - 11.03.1995, Side 16

16
LAUGARDAGUR 11. MARS 1995
Sögur af nýyrðum_
IVarandi
Raunvísindamenn þurfa oft að
mæla nákvæmlega þann tíma, sem
eitthvert tiltekið fyrirbæri, sem
þeir eru að rannsaka, tekur. Ekkert
heppilegt orð er um þessa tíma-
lengd á íslenzku. Á ensku nefnist
hún duration, en á þýzku Dauer.
Þau íslenzk orð, sem næst komast
að merkingu þessu hugtaki, eru
varanleiki og varan (kvk.). Bæði
hafa þau þó galla, sem gera það að
verkum, að þeim verður að hafna.
Orðið varanleiki hefir, auk merk-
ingarinnar „duration", merking-
una „ending, þ.e. eigindin að geta
enzt lengi“. Þetta gæti haft í fór
með sér margræðni. Auk þess er
orðið óþjált í samsetningum. Orðið
varan (kvk.) hefir einnig tvær
merkingar, þ.e. „duration" og „við-
vörun". Þetta orð virðist í fyrri
merkingunni vera myndað af sögn-
inni vara, varaði, varað, en í síðari
merkingunni af vara, varði, varað.
Ef sögnin er beygð svo, eins og ég
tel rétt og ég veit, að fleiri málfræð-
ingar gera, er varan ranglega
myndað. Af framangreindum sök-
um hafnaði ég báðum þessum orð-
um, þegar Orðanefnd bygginar-
verkfræðinga bað mig að finna orð
yfir duration.
Árið 1983 fjallaði oröanefndin
bæði um vegamál og fráveitumál.
í dagbók minni 22. september 1983
segi ég, að fundurinn í orðanefnd-
inni hafi gengið „heldur tregt“, en
bæti síðar við: „Þó kom ég á fram-
færi orðinu varandi. Orðalagið
„kom á framfæri" bendir til, aö ég
hafi myndað orðið, áður en ég kom
á fundinn, enda er þaö siður í
nefndinni, að formaður hennar,
Einar B. Pálsson prófessor, gefur
mér tíma til að „finna" eða mynda
orð, ef ég hefi það ekki á takteinum,
þegar hann leitar ráða hjá mér.
Ekki minnist ég þess, að orðiö
sætti nokkurri andspyrnu í nefnd-
inni. Hins vegar var nokkuð rætt
um, hvers kyns orðið skyldi vera.
Reglan í fomu máli var sú, að nafn-
yrtir lýsingarhættir nútíðar af
sögnum vom kvenkyns, ef orðið
var sértækrar (abstrakt) merking-
ar, t.d. kveðandi, en karlkyns, ef
merkingvar samtæk (konkret), t.d.
bíðandi. í nútímamáli er þetta ekki
fost regla. Þannig er orðið gróandi
alltaf karlkyns. Vegna þessarar til-
hneigingar í málinu lagði ég til, að
Umsjón
Halldór Halldórsson
við hefðum orðið varandi karl-
kennt.
Orðanefndarmenn urðu fljótt
sáttir við orðiö varandi, og nú er
það fyrir löngu orðið „lifandi" mál
í nefndinni. Á fundum um fráveitu-
mál var samþykkt ósamsetta orðið
varandi sem þýðing á ensku durati-
on og þýzku Dauer, en einnig sam-
settu orðin úrkomuvarandi (e. dur-
ation of precipitation) og varanda-
ferill (e. duration curve). Þessi orð
birtust nokkru síöar í Tímariti
Verkfræðingafélags íslands. En
orðsins varandi reyndist einnig
þörf í jarðfræði. í orðasafni um þá
grein. sem birtist í Vegamálum,
koma fyrir orðin upptakavarandi
(e. focal duration) og skjálftavar-
andi (e. earthquake duration).
Um almenna útbreiðslu orðsins
er mér lítt kunnugt. Þó veit ég, að
nokkrir kennarar í Verkfræðideild
Háskólans nota orðið varandi í
kennslu sinni.
Áskrifendur DV fá
10% aukaafslátt af
AUGLYSINGAR
wwwv
Þverholti 11 -105 Reykjavík
Sími 563 2700 - Bréfasími 563 2727
Grsni síminn: 99-6272
(fyrir landsbyggðina)
OPIO:
Virka daga kl. 9-22
Laugardaga kl. 9-14
Sunnudaga kl. 16-22
Athugi&l
Smáauglýsingar I helgarblað
DV verða að berast fyrir
kl. 17 á föstudögum.

Faxafeni 14, símar 643340 - 687480
Vegna mikillar eftirspurnar
verða Módelsamtökin
með stutt
gögunámskeið: Ganga,
sviðsframkoma, snúningar,
pósur, tískusýning og
viðurkenning lok
námskeiðsins fyrir ungar '
stúlkur 13-15 ára og 16
ára og eldri.
Kynningartími og innritun
verður mánudaginn 13.
mars kl. 16.00-17.00 í
Faxafeni 14. Ath.:
Kennslustaðir Reykjavík og
Hafnarfjörður.
Kennarar: Linda Kettler
sýningarstúlka og Unnur
Arngrfmsdóttir. Notið tímann
og komið og kynnið ykkur ódýrt
og skemmtilegt námskeið sem
er fyrir alla.
Krossgáta
v'lSfiN• 'OHE/njuR 1 TRYLL / VES/fL ftSTfl /PEftS. NREJS ! S/flVAR mflL/Ð ÖKUGfí TflLS YEKT^ m/K/LL H/EGUR \
ORGfí /O H S'ERHL FoK FftÐ/R
ri 5JÓ- roT SftrnÞI FuGL$ mftG/ RF/KflR SunD SNJÖ BLOT/ \
SfíULR 9 ÖtfUG- U/Z RflUSN
VERUUfí. 5 LfíPPop // XE/NJ SflmHL i/
SK■ ST. SftNEUR SpýjflN
ll ETflKUl pJÓV- NÖFZ) - /flójflp
t/<k/ n/ÐuR '/L'flT TRF KRflFS 'H/RÐfl um, STETr
£//Ð. Kj'flKft EYÐJR SflUb - SKIRKlft KPLLfí
r - 5ut> 8
'RuNGfí 'ftLlT- /NN HL/bÐft /3 EKK/ ftö/nUL 'ftL'/Kft LRUáft /rtYNT
FoRflt/t RE/mnp. NftR BOTN. FflLU
HVftSS VJÐR/ 'OSKfí /3ROST/
fjær 5K 5 r- GJúáft *
HE/V- UF/nN K/NV ERTflT- 'ETTflR SEtur p.
9 GfíLfí TflLfí rx SKEl 'F\R~ óflHGUR
r> BRúkfld BORÚUÚU BETLft STE/NN EKK/ RTTfl
5/<//v/v HOS/ KLÖK- UGfíR kyrrð E/NS umy
fíERfí PRFST fíH 1 þRoT/ GFRfl BRftUÐ ÖEFflR VERUR
[’ PRÓF VYLJfl 7
ElDuR PftÚfl
FARft ÚR LftG/ FK'errA sroF/t F/)NG /EP/ SOR6 FISX- flR
HLfíÐfl róm 6 SK.ST. NOKKR /R
f) SK-ST. ’/ LÓFft lE/T / 'fl „ ■ VOHSKu / ■ (
VERSt/R ftTT IíÖLDRI EKK/ NE/NU SK/TUR 5 KRÆK Jfl ÆPH
(t E/GN 3 5 H FU6L /H
L'/F F/ER! STflFN
JjRftuG 0OK N£S 6LJÚFUR 6RHGÚR
l 'DTTft 5 ftmnL. /LL GRES/
LE/NS NTfl/JU/
s um KONU /-JÚF 'ft RE/KN
l B/EKL flÐfl
*o
SrH
cn
a: 3 «3 - oa Uí a: -4 u. -4
u. . VQ VQ <£• uc -
N/ 'Ai X vs > q:
-4 --- VÖ Q) SU <0 > > <b <5:
• Qi o: <* ct: 'O . Qi * sC> K
Qi S k $ IA X $ • <4;
K • Vö Q> •4 >
- Ui -ú Q> -Á -O -
'U •A <U '41
-A V) • <Q '41 vb CQ CS -
u. Oí. 5: Vi X CA N vb u.
O o * * • vy • * V-U 0) -
• • • * 3 •