Þjóðviljinn - 02.12.1944, Blaðsíða 3

Laugardágur 2. desember 1944.
ÞJÓÐVILJINN
3
Elías Mar:
Kvikmyndirnar og æskan
Avarp til íslenzkrar!
•ac.
æsku frá Æ.F.
v
Um 5 ára skeið hefur nú
geisað heimsstyrjöld, hin ægi-
legasta, sem háð hefur verið.
í umróti því og upplausn, sem
styrjöldin veldur, raskast hin
gamla • skipan mannfélagsmála
víðsvegar um heim. Róttækum
umbótum og breytingum vex
fylgi meðal allra frjálsra þjóða.
Alþýða allra landa strengir þess
heit, að láta aldrei framar leiða
yfir sig kúgun, neyð og síðan
styrjöld- Skiptir það miklu fyr-
ir íslenzka æsku, að hún standi
sem fastast á rétti sínum til
mannsæmandi lífskjara og
heimti sem djarflegust úrræði
í atvinnu- og þjóðfélagsmálum
á slíkum tímamótum. Hlýtur
því íslenzk æska að fagna því,
að nú er sezt að völdum í land-
inu sterk stjórn, er gerir at-
vinnulegar og þjóðfélagslegar
umbætur að höfuðmarkmiði
sínu. Það, sem Æ. F. sérstak-
lega fagnar í stefnuskrá hinn-
ar nýju 'ríkisstjórnar, er:
1. Að vinna að endurskoðun
stjórnarskrárinnar og jöfnun
kosningarréttar. í þessu sam- J
bandi beinir þingið þeirri á-1
skorun til Alþingis, að lágmarklj
kosningaaldurs sé fært niður í >
18 ár.
2. Að vinna að nýsköpun og J
viðreisn atvinnuveganna og J
tryggingu á viðunanlegum lífs-
kjörum fyrir alþýðu manna. !
Sérstaklega hlýtur alþýðuæsk-1
an að lýsa ánægju sinni með þá |
ákvörðun ríkisstjórnarinnar, aðjj
vinna að útrýmingu atvinnu- £
leysisins, þar sem vart getur!
meira böl fyrir æskulýðinn en>
það, að ungt fólk fái ekki séð;
sér farborða, er það hefur ald- \
ur til.
3. Að tryggja sjálfstæði og ör- |
yggi íslands í framtíðinni, m. \
a. með alþjóðlegu samstarfi, £
þátttölfu í alþjóða ráðstefnum !j
og nánu samstarfi í menning-;
ar- og félagsmálum við hin
N orðurlandaríkin-
Skorar Æ. F. á íslenzka æsku
að vinna svo sem í hennar
valdi stendur að því, að fyrir-
ætlanir þessar megi takast.
—--------------------------
Málgagn
Æskulýðsfylkingariimar
(Sambands ungra sósíalista)
Greinar og annað efni
sendist á skrifstofu félags-
ins, Skólavörðust. 19, merkt
„Æskulýðssíðan“.
i__________________________
1. desember
Þessi dagur hefur á undan
iömum 25 árum verið viður-
kenndur sem aðalhátíðisdagut
íslenzku þjóðarinnar, enda var
hann tengdur þýðingarmesta
.sporinu í sjálfstæðisbaráttu
hennar. En nú er þetta orðið
breytt. í stað 1. desember er nú
viðurkenndur sem þjóðhátíðar-
dagur, sá dagur, sem lokaspor-
ið í okkar sjálfstæðisbaráttuvar
•stigið, þ. e. 17. júní. Slíkt er
mikið betri ráðstöfun, því það
viðurkenna allir, að jafnvel
burtséð frá þeim minningum,
sem tengdar eru við 17. júní,
þá er hann mun heppilegri
vegna þess, að það er auðveld-
ara að efna t'il þjóðhátíðar á
vorin heldur en yfir háveturinn.
En engu að síður er nauðsyn-
legt að halda í heiðri þeim
degi, sem sjálfstæði íslands
var í raun og veru fyrst viðui'-
kennt. Að undanförnu hafa
stúdentar haldið þennan dag
hátíðlegan, og er ekki nema
•gott eitt um það að segja. ís-
lenzkir stúdentar hafa alltaf
verið forystumenn í sjálfstæð-
isbaráttunni, og er það því á-
nægjulegt, að sú barátta skuli
enn vera í heiðri höfð. En væri
«ekki réttara, að það yrði fjöl-
mennari hluti, sem heldur 1.
desember hátíðlegan, heldur en
hinn tiltölulega fámenni hópur
stúdenta. Væri ekki rétt að gera
hann í framtíðinni að hátíðis-
degi alls hins íslenzka æsku-
lýðs? Auðvitað myndu þá
skemmtanir stúdentanna falla
inn í víðtæk hátíðahöld hans,
sem hvorttveggja í senn minn-
ist þeirra atburða, sem við 1.
desember eru tengdir, og reyna
með áhuga æskumannsins að
tengja við hinn kuldalega vetr-
ardag heitustu vonir æskulýðs-
ins um aukna möguleika hans
til menntunar, og að henni lok-
inni starfs við sitt hæfi.
Væri það auk þess táknræn
skipting, að 17. júní fagnaði
þjóðin öll þeim vorhug, sem
Jón Sigurðsson innleiddi 1 sjálf-
• stæðisbaráttu vora, en 1. des-
ember byði íslenzkur æskulýð-
ur vetrarhörkunni byrginn, og
héldi uppi merki framfara og
framsækni, þrátt fyrir erfið-
leika og ömurlegt tilbreytinga-
leysi skammdegisins:
í Þjóðviljanum í morgun voru
tvær greinar um' kvikmyndir,
sem hvöttu mig til að leggja
orð í belg. „Önnur þeirra var
um kvikmyndasmekk unga
fólksins eins og hann kemur
greinarhöfundi fyrir sjónir, —
hin um kvikmyndina „Fána her-
deildarinnar.“
Eg hef fyrir löngu síðan hugs
að mér að rita öllu ýtarlegar en
hér verður gert, um kynni mín
af kvikmyndum og áhrifum
þeirra, og um það, hversu tilval
in menningartæki þær eru, séu
þær notaðar á réttan hátt, eink-
um hvað snertir kennslu í skól-
um. En það verður, að svo
stöddu, að bíða betri tíma. Að-
eins ætla ég að minnast örfá-
um orðum á æskuna í sambandi
við bíóin, og hef ég Reykjavík-
uræskuna einkum í huga, en
henni er ég nokkuð kunnugur.
Fyrir skömmu síðan hafði ég
tal af tveim drengjum, sem báð
ir eru fyrir innan fermingarald-
ur, og hlustaði á skoðanir þeirra
á kvikmyndum og einstökum
leikurum; þær voru nokkuð á-
þekkar hjá þeim báðum, og ég
held að einmitt þær skoðanir
séu hvað algengastar meðal
unglinga í Reykjavík.
Þær voru í aðalatriðum þess-
ar:
Ósjálfrátt skipta börnin leik-
urunum 1 hópa, eftir því, hvers
konar leikara um er að ræða.
í einum hópnum eru leikarar,
sem að jafnaði fara með hlut-
verk glæpamanna eða leynilög
reglumanna sem verða oft að
einskonar hetjum meðal ungra
og næmra áhorfenda. — í öðr-
um hópnum eru gamanleikarar,
Skólanemendur njóti
íullra mannréttínda
Sambandsþing Æ. F. felui
sambandsstjórn að koma eftir-
íarandi tilmælum á framfæri
við menntamálaráðherra:
Sambandsþing Æskulýðs-
fylkingarinnar, sambands ungra
sósíalista, haldið í Reykjavík í
nóvember 1944, skorar á
menntamálaráðherra að fella
niður hin ólýðræðislegu ákvæði
í bréfi frá dómsmálaráðherra
1. okt. 1930, er hefur reglugerð-
argildi fyrir Menntaskólann á
Akureyri, og í Reglum um
hegðun nemenda hins almenna
Menntaskóla í Reykjavík frá
1930, er svipta nemendur við
skóla þessa almennum mann-
réttindum: málfrelsi og rit-
frelsi.
sem sjaldan eða aldrei fara með
annarskonar hlutverk en grín-
hlutverk. — í þriðja hópnum
eru kannski börn og unglingar,
á aldur við þau sjálf, o. s. frv.
En ganga má að því nokkum
veginn vísu, að venjulegur
Reykjavíkur-unglingur þekk-
ir með nafni helztu leikara
heimsins, sem hann sér á lér-
eftinu svo að segja daglega- Og
hann veit, að það má búast við
„spennandi“ glæpamynd ef Pet-
er Lorre leikur í myndinni,
skemmtilegri gamanmynd ef
þeir Lou Costelle og Bud Ab-
bott eru á leikskrá, — og þann-
ig mætti lengi telja.
Af þessu má óhikað draga þá
ályktun, að kvikmyndirnar, og
ekki þó eingöngu kvikmyndii'n-
ar sjálfar, heldur ekki hvað sízt
einstakir leikarar, eru jafnsterk
ur liður í uppeldisáhrifum nú-
tímans eins og kennararnir í
skólunum, — og jafnvel áhrifa-
ríkari í mörgum tilfellum.
Annar þessara drengja, sem ég
gat um áðan, sagði mér megin-
atriði úr kvikmynd, sem hann
hafði séð í fyrravetur, ævintýri,
sem gerast átti í Mexíkó.
Þar hafði Tim Holt leikið
óvenju „sniðugan cowboy“, eins
konar „superman“ (ofurmenni),
sem gengur eins og grár köttur
gegnum flestar kvikmyndir og
þykir öldungis ómissandi. Bezta
atriðið í myndinni var, að hans
dómi, þegar tókst að'sitja fyrir
manni nokkrum og veiða hann í
snöru, sem fest hafði verið í
tré, og láta hann dingla þar —
óendanlega — uppá grín.-------
Segja má, að þessháttar sé
nú dæmi af meinlausara tæinu,
og það er það ef til vill. En ég
vil vekja athygli á því, að það
er hættulegur leikur af hálfu
forráðamanna kvikmyndafélag-
anna, að ala upp í börnum löng-
un til óknytta og hrekkja, svo
maður leyfi sér ekki að nefna
sadisma.
t Nú skyldi enginn ætla, að ég
j komi ekki auga á það, sem kalla
mætti betri hliðarnar á kvik-
myndaframleiðslunni. Eg minn
íst fjölda góðra mynda. sem
sýndar hafa verið hér á landi
á undanfömum árum. Meðal
þeirra vil ég telja myndir eins
og „Pétur mikli“, „Máninn líð-
ur“ og „Tsaritsyn“, auk fjölda
annarra mynda, sem hvorki
eru beinlínis sögulegar, né
koma stríðinu við. Sém dæmi
um fyrirtaks kvikmynd fyrir
börn og unglinga vil ég nefna
myndina, „Æ&ka Edisons“ með
leik Mikey Rooneys. Eg vil
leyfa mér að telja það eina af
örfáum góðum myndum. sem sá
vinsæli leikari hefur leikið í,
og auk þess fór hann þar prýð-
isvel með hlutverk sitt. Ef fleiri
myndir af því tæi væru á boð-
stólum fyrir unga fólkið, myndu
uppeldisáhrif kvikmyndanna
ekki þurfa að beinast í nei-
kvæða átt. En það er skoðun
mín, svo ég segi ekki persónu-
leg reynsla, að megnið af ungl-
ingakvikmyndum þeim, sem
sýndar eru 1 Reykjavík, hafi
beinlínis slæm áhrif á uppvax-
andi unglinga
Á þessu sviði þarf því óneit-
anlega endurbóta við. Fyrst er
að athuga, hvað í okkar valdi
stendur. Við erum fámenn og
fátæk þjóð í samanburði við
aðrar þjóðir og eigum enn enga
kvikmyndaframleiðslu. Aftur á
móti finnst mér það trúanlegt,
að þeir aðilar, sem fyrir okkar
hönd eiga að sjá um það, hvaða
kvikmyndir eru teknar til sýn-
inga hér á landi, geti valið
betri myndir handa íslenzku
fólki, þeim yngri sem eldri,
heldur en meginþorri þeirra
kvikmynda er, sem við nú erum
neydd til að sjá. Því óneitan-
lega eru kvikmyndirnar ein-
hver stærsti liðurinn í skemmt-
analífi allrar alþýðu. Og áhrif
kvikmyndanna eru þau, sem
okkur eru alls ekki ókunn.
Tvímælalaust stendur þe.tta
til bóta. Forystan i þessu máli
ætti að liggja í höndum þeirra
sem sjá eiga um unglingafræðsl
Framh. á 5. síðu.
Æskulýðsfylkingin lýsir
fylgi sfnu við tillðgur
rniliiþinganefndar
f skðlamálum
Sambandsþing Æskulýðsfylk-
ingarinnar telur að þjóðfé-
laginu beri að veita öllum ung-
lmgum rétt og aðstöðu til ai
stunda nám, hverjum við sitt
hæfi, ekki skemur en til átján
ára aldurs. Þingið fagnar
því tillögum milliþinganefnd-
ar í skólamálum, sem það tel-
ur spor í rétta átt, ef að lög-
um verða, einkum er mikils
virði að lagt er til að lengja
skólaskyldu um eitt ár, að fella
alla skóla landsins í samfellt
kerfi, þannig að sérhvert próf
veiti réttindi til framhalds-
náms eða starfs og að við alla
gagnfræðaskóla í kaupstöðum
og sveitum verði tækifæri tii
að taka inntökupróf í mennta-
skóla og sérskóla.
Sambandsþingið skorar á alla
æskumenn að kynna sér og
ræða skóla- og uppeldismál og
stuðla að framgangi þeirra til-
lagna, sem til framfara horfa á
þessu sviði, og að koma umbóta-
tillögum á .framfæri eftir því,
sem við verður komið.