Þjóðviljinn - 15.04.1958, Blaðsíða 6

6) — I’JÓÐVILJIKX
»?o
15.
aprfl
Þiódviliinh
Ötgefandl: Samelnlngarflokkur alÞýöu — Sósiallstaflokkurlnn. ~ Rltstjórar
Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson (áb.). - Fréttaritstjóri: Jón
Bjarnason. - Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson. Guðmundur Vigfússon,
ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson. — Auglýs-
ingastjóri: Guðgeir Magnússon. - Ritstjórn, afgreiðsla. auglýsingar, prent-
smiðja: Skólavörðustíg 19. — Síml: 17-500 (5 línur) - Áskriftarverð kr. 25 á
mán. í Reykjavík og nágrennl; kr. 22 annarsst Lausasöluverð kr. 1.50
Prentsmiðja ÞJóðvlljana
V.,---------------------------/
Viðræður stjórnarflokkanna
¥ Tm langt skeið að undan-
förnu hafa staðið yfir við-
ræður milli stjórnarflokkanna
um ráð til að leysa úr tekju-
þörf ríkissjóðs og útflutnings-
sjóðs og efnahagsmálin al-
mennt. Eins og menn muna
var frestað að ganga frá
nokkrum hluta af tekjuþörf
ríkissjóðs, þegar fjárlög voru
afgreidd, og auk þess þarf Út-
flutningssjóður á auknum
tekjum að halda, og stafar
hvort tveggja fyrst og fremst
af því hversu léleg aflabrögð
voru á siðasta ári og raunar
einnig af því að gjaldeyris-
tekjumar voru ekki hagnýtt-
ar eins skynsamlega og unnt
hefði verið. Þessi vandamál
öll hafa verið rædd ýtarlega
innan ríkisstjómarinnar, og
nefndir þingmanna og hag-
fræðinga hafa einnig unnið
að þeim. Engum þarf að koma
á óvart þótt slíkt verk taki
langan tíma, ekki sízt ef
stefnt er að því að ráða var-
anlega bót á örðugleikunum;
en auk þess hefur komið
fram mjög víðtækur ágrein-
ingur um það innan stjórnar-
flokkanna hvernig afla skuli
þess fjár sem óhjákvæmilegt
reynist að taka, m.ö.o. um
það sígilda vandamál hverjir
eigi að bera byrðamar. Eins
og allir vita voru þær kenn-
ingar mjög í fyrirrúmi innan
Framsóknarflokksins og Al-
þýðuflokksins að óhjákvæmi-
legt væri að leysa vandann
með gengislækkun eða með
ráðstöfunum sem jafngiltu al-
mennri gengislækkun. Al-
þýðubandalagið hélt hins veg-
ar fast fram þeirri stefnu
sinni að affærasælast væri
að halda verðstöðvunarstefn-
unni áfram og taka álögurn-
ar þannig að almennt verðlag
raskaðist sem minnst. Hér er
sem sé um að ræða mjög
andstæð sjónarmið og vand-
inn er sá að finna málamiðl-
un sem allir flokkarnir sætti
sig við þótt þeir telji aðrar
lausnir réttari og betri.
egar ágreiningur er í sam-
steypustjórn verður ævin-
lega að taka afstöðu til slíkra
vandamála. Og þá hlýtur
hver flokkur um sig alltaf
að meta hvort slík málamiðl-
un sé rétt vegna hinnar al-
mennu stefnu stjómarinnar
og þeirra mála annarra sem
hún vinnur að. Því fer ekki
hjá því að stjómarstefnan al-
mennt og sambúð flokkanna
hefur verið mjög á' dagskrá í
umræðunum að undanförnu
og að ekki verður skilið á
milli þeirra aðgerða sem rætt
er um í efnahagsmálum og
stjórnarstefnunnar almennt.
essar umræður allar eru nú
komnar á úrslitastig. Al-
þýðubandalagið mun nú eins
og fyrr leggja áherzlu á það
að ráðstafanirnar í efnahags-
málum yerðli í ,.<=lns miklu
samræmi við hagsmuni al-
þýðustéttanna og )|nnt er að
tryggja með samstarfi þess-
ara þriggja flokka og að mun
meiri fastatök verði á stjóm-
arstefnunni en reynzt hefur
að undanförnu. Áranguririn
sker úr um það hvert áfram-
haldið verður.
Afglapaskrif
IJnginn utanríkisráðherra í
•“-^ víðri veröld á sér eins aumt
málgagn og Guðmundur í.
Guðmundsson, enda má segja
að hann eigi ekki betra skilið.
Þetta blað skýrir svo frá í leið-
ara í fyrrad. að „Rússar hafi gert
það að tillögu sinni, að hætt
verði öllum tilraunum með
kjarnorkuvopn um óákveðinn
tíma, með víðtækara samkomu-
lagi stórveldanna fyrir augum“
og með þessu séu þeir að „tefla
áróðursskákina ár eftir ár, vilja
frið og samkomulag í orði, en
hafna samkomulagi og afvopn-
un á borði“. Alþýðublaðið virð-
ist þannig ekki hafa minnstu
hugmynd um það efni sem það
ræðir. Sovétríkin hafa ekki að-
eins borið fram tillögur, þau
hafa einhliða hætt öllum til-
raunum með kjamorkuvopn og
skorað á Bretland og Bandarík-
in að gera slíkt hið sama. For-
dæmi þeirra er ekki í orði
beidur eiiunitt á borði. Fá tíð-
indi hafa vakið aðra eins at-
hygli í heiminum um langt
skeið; en málgagn íslenzka ut-
anríkisráðherrans virðist ekki
hafa hugmynd um þennan at-
burð, — skyldi ráðherrann
sjálfur hafa lieyrt um hann?
/\nnur atriði I leiðara Al-
” þýðublaðsins éru á sama
stigi vitsmuna og þekkingar.
Það segir að Þjóðviljinn hafi
„fagnað tilraunum Rússa með
kjarnorkuvopn. . . Þeir veg-
sama rússneskar helsprengjur“.
Þetta er glórulaust fábjánahjal.
Þjóðviljinn hefur einn íslenzkra
blaða krafizt þess frá fyrstu
tíð að framleiðsla allra kjarn-
orkuvopna yrði bönnuð. Þjóð-
viljinn hefur einn íslenzkra <§-
blaða birt íslendingum vitn-
eskju um áhrifin af tilraunum
stórveldanna með kjamorku-
vopn og krafizt þess að þeim
yrði hætt. Undir þetta hefur
aldrei verið tekið, hvorki af
Alþýðublaðinu né öðrum mál-
gögnum hermennsku og fór-
heimskunar á íslandi, heldur
hafa þau alltaf reynt að bæða
og hrakyrða þá sem vöruðU við
hættunni. En einmitt vegna
þess að Þjóðviljinn hfefur ævin-
lega haft þessa afstöðu h'lýtú'r
hann að fagha því af heilum
hug að Sóvétríkin hafa nú fek-
Úr Húsafellsskógi, málverk eftir Asgrím Jónsson.
Vinir hverfa
Þegar ég hugsa um Ásgrím
Jónsson lis'tmálara, hugsa ég
einnig urn hjartfólginn vin
minn, Benedikt Björnsson frá
Víkingavatni. Það var eitt vor-
kvöld fyrir tuttugu og fjórum
árum, að himinninn bjóst því
skarti, sem hann átti fegurst.
Tveir menn gengu meðfram
Tjörninni hér i Reykjavík og
nutu sameiginlega þessarar
dýrðar, annar piltur á sextánda
ári, harla fákænn og ráðlaus,
hinn hálfþrítugur norðlending-
ur, gæddur miklum gáfum og
sjaldgæfri smekkvísi um bók-
menntir og íslenzka tungu, en
dulur og hlédrægur, vígður
ævilangri þjáningu, örkumlum
og sjúkleika af völdum mænu-
sóttar. Eftir skamma göngu
undir leiftrandi kvöldhimni fór
Benedikt að segja mér frá
mjmd einni, sem hann hafði
séð, málverki eftir Ásgrím
Jónsson, sem ég hafði þá aldrei
áður heyrt nefndan. Hann fjöl-
yrti ekki um myndina, fremur
en annað, sem hann dáði eða
fékk honum mikils á einhvern
hátt; en raddhreimur hans er
mér ógleymanlegur þegar hann
lýsti með örfáum orðum birtu
hennar og mýkt, tærum og
heiðum svip hennar, hinu innra
ljósi, sem hafði skinið honum
úr dráttum hennar og litum.
Eg á það Benedikt Björns-
syni að þakka, eins og svo
margt annað, svo ótalmargt, að
þegar mig bar síðar að verk-
um Ásgrims Jónssonar, reyndi
ég að nálgast þau og njóta
þeirra með því hugarfari, sem
ég taldi þeim samboðið. Eg læt
ið þá ákvörðun að fella tilraun-
ir niður, og með því eru ein-
mitt tekin upp vinnubrögð sem
líkleg eru til árangurs í alþjóða-
málum, að hafa djörfung til að
íramkvæma í verki það sem
ekki hefur náðst samkomulag
um í orðí.
óðviljinn hefði fagnað því
jafn einlæglega ef Banda-
ríkin hefðu hætt tilraunum
sínum og mun gera það þegar
þau hætta. En skyldi þá ekki
koma annar tónn í Aiþýðu-
blaðið?
ósagt, hvort mér tókst það æv-
inlega, en hitt veit ég, að mörg
þeirra urðu mér dýrmæt upp-
spretta fegurðar og yndis í grá-
um heimi, veittu mér bæði
hugsvölun og styrk á þunbún-
um dögum. Það var því mikill
viðburður í lífi mínu þegar ég
hitti af tjlviljun þennan þjóð-
fræga snilling og brautryðj-
anda eina morgunstund á heim-
ili frænku hans hér í bæ fyrir
um það bil áratug. Hann var
þá hniginn að aldri, kominn
yfir sjötugt, og mér var kunn-
ugt um, að nær því hálfa ævi
sína hafði hann orðið að stríða
við sjúkdóm, sem mundi hafa
verið búinn að leggja margan
manninn að velli. Eg undraðist
hvað hann var unglegur, hvað
hann var glaður og reifur, hvað
hann átti mörg áhugamál, hvað
hann var f jölmenntaður og við-
sýnn. Meðan ég hlustaði á
hann þessa hraðfleygu morgun-
stund og virti fyrir mér svip
hans, drengilegan, mildan og
einlægan, rifjuðust upp fyrir
mér orðin, sem vinur minn lét
falla um mynd hans forðum;
og ég sagði við sjálfan mig, að
andspænis mér sæti fuhkomin
persónugerving þeirra orða.
Eg gerði ekki ráð fyrir að
fundum okkar Ásgríms Jóns-
sonar bæri oftar saman. En 17.
janúar 1952 sendi hann mér að
kvöldlagi hlýja kveðju, sem ég
hafði á öngvan hátt verðskuld-
að, ásamt fagurri gjöf, sem
mun fylgja mér til æviloka.
Síðan hitti ég hann mörgum
sinnum, ýmist á heimili hans
að Bergstaðastræti 74 ellegar á
sjúkrastofum. Það var þó miklu
sjaldnar en ég hefði kosið. Þeg-
ar hann var þjáður, óttaðist ég
að gestkoma yrði honum til
ama, og þegar hann var hress
óttaðist ég að návist mín kæmi
í veg fyrir að ísland auðgaðist.
Hann hélt andlegu atgervi sínu
óskertu til hinzta dags, bar
þjáningarfullan sjúkdóm með
kar’mennsku og æðruleysi, en
hvenær sem af honum bráði,
reis hann upp sem alheill væri,
gekk á fund hinnar góðu dísar,
tók til starfa og hlífði sér
hyergi.
Það var í senn hátíð og æv-
intýri að koma heim til Ás-
gríms Jónssonar og mega tefja
hjá honum nokkra stund í
kyrrlátri stofu, þar sem unaðs-
legar vatnslitamyndir héngu á
veggjum. Þegar hann var bú-
inn að leiða gestinn til sætis og
grennslast eftir högum hans
iheð innilegri alúð og nær-
gætni, reri hann einatt í sessi
og braut upp á einhverju
merkilegu umræðuefni. Stund-
um talaði hann um myndlist —
ekki eins og sá sem valdið hef-
ur og þekkinguna, heldur eins
og maður sem hefur kynnzt
fögrum hlutum og tekið við
þá ástfóstri. Slundum talaði
hann um dýrð eða hamfarir ís-
lenzkrar náttúru, stundum um
bókmenntir vorar fornar og
nýjar, ekki sízt þjóðsögur,
stundum um ýmsa tinda ev-
rópskrar nútímamenningar eða
löngu liðin menningarskeið ná-
lægra og fjarlægra kynkvísla.
Oftast hygg ég þó að hann hafi
rætt um tónlist, en henni unni
hann eins heitt og hinni góðu
dís, sem hafði kallað hann til
fylgdar vjð sig á barnsaldri.
Það var sama hvar hann bar
niður, alstaðar gat hann miðl-
að gestinum einhverjum verð-
mætum. Og viðmóti þessa há-
menntaða og sannmenntaða
snillings, sem eyddi jafnan tali
um sjálí'an sig og verk sín, því
verður helzt lýst með því að
nefna sólaryl og heiðríkju.
Honum virtist áskapaður sá
Ijúfi hyr í brjósti, sem tendr-
ast okkur smágerðum óf ull-
komnum mönnum einungis á
stopulum hátíðisstundum — og
slokknar skjótt. Hann minnti
mig oft á vin minn, sem sagði
mér fyrstur manna frá list
hans. Þeim var sameiginleg
stórbrotin og göfug lund, sú
fölskvalausa hjartahlýja og
einlægni, sem er svo fágæt á
þessari öld vélar og grímu.
Mikill listamaður er látinn,
en verk hans lifa. Benedikt
Björnsson er einnig horfinn
mér út á fljótið dökkva og
verður jarðsunginn í dag að
Víkingavatni ‘ í Kelduhverfi.
Fáir þekktu hann, enn færri
vissu hvað í honum bjó, hvaða
gáfur skapanornirnar höfðu
fjötrað þar og lamað. Hann
studdi mig ungan, mótaði að
verulegu leyti lífsskynjun
mína, átti trúnað mjnn allan.
Framhald af 9. síðu