Þjóðviljinn - 21.03.1959, Blaðsíða 7

Laugardagur 21. marz 1959 — ÞJÓÐVILJINN — (%•'
Hallíreður Eiríksson:
Frá Tékkóslóvakíu
Prag, 13. marz.
Rúm ellefu ár eru liðin síð-
•an verkalýður Tékkóslóvakíu
undir forustu Kommúnista-
flokksins tók völdin í hinu
gagnauðuga iandi sínu. Skil-
ríkír menn segja mér, að fyrst
í stað hafi líf almennings
ekki breytzt að ráði enda fór
hún fram með afbrigðum frið-
samlega.
Hver bylting, hvort sem
liún fer fram friðsamlega eða
ekki, e;gnast sinar hetjur. En
sú tékkóslóvaska er varla
bjargálna að þessu levti. Rit-
höfundar hérlendir hafa að
vísu skrifað um febrúarat-
burðina nokkrar sögur, en eú
■bezta þeirra Brvch borgari,
sem nú hefur verið kv’kmvnd-
uð og hefur verið sýnd hér í
Prag rúmar þrjár vilrur, er
ekki um neina hetiu í venju-
legum skilningi heldur mennta-
mann, sem eftir miklar sálar-
kvah'r ákveður að snúa aftur
eins og Gunnar forðum daga,
og hafði bó Brvch þessi ekki
verið gerður útlagi. Aðalhlut-
verkið, Brvch, leikur K. Hög-
er af mikilli snilld. Væri ekki
úr vegi að sýna hana í ís-
lenzkum kvikmyndahúsum, —
l>ótt ekki væri nema leiksins
vegna.
Þó að líf almennings í
Tékkóslóvakiu hafi ekki
breytzt að ráði 1948, er ekki
þar með sagt, að þjóðin eða
stjórnin sú hin nýja hafi eetið
í kvrrsæti fyrstu árin. Og ár-
ið 1953 var framleiðslan orðin
svo mikil, að fært þótti að
láta fara fram ýmsar endur-
bætur eins og t.d. seð’askipti.
Með þeim uiðu ýmsir brask-
arar, sem reynt höfðu að
■ hagnast á verðbólgu eftir-
stríðsáranna allhart úti. Laun
hækkuðu, eða öllu heldur,
. liéldu áfram að hækka og árið
1955 höfðu þau tvöfaldazt, ef
miðað er við meðallaun iðn-
verkamanna 1946. Jafnframt
því sem launin hækkuðu að
krónutali jókst einnig kaup-
• máttur þeirra. Á árunum ’53-
’59 urðu sex verð'æklcanir,
sem höfðu i för með sér 14%
lækkun matvara og 20% lækk-
un iðnvarnings miðað við
smásoluverð. Og um daginn
varð sú sjöunda.
Þennan vetur hafa miklar
umræður verið bæði i blöðum
og á mannfundum að ó-
gleyrr.du útvarpinu um bréf,
það, sem miðstjórn Kommún-
istaflokksins tékkóslóvaska
skrifaði landslýðnum síðastlið-
ið haust. Er sagt, að fjórar
milljónir manna hafi tekið
þátt í þessum umræðum beint
og óbeint og vel það. Er ekki
að undra þó að þvílíkur fjöldi
hafi tekið þátt í umræðunum
um bréf þetta, því að höfuð-
efni þess var um hversu
bæta. rpætti afkomu manna í
lýðveldinu. Varð það ofan
á, að verðlækkunaraðferðin
skvldi enn farin og kom mið-
stjórn Kommúnistaflokksins
saman á fund hinn 4.—5.
þessa mánaðar til að ganga
frá endanlegum tillögum til
stjórnarinnar. Og hinn 8. þ.
m. var birt í öllum blöðum
ti'skípun tékkóslóvösku stjórn-
arinnar um verðlækkanir í
smásölu, hækkun fjölskyldu-
bóta og lagfæringar á ellilaun-
um. Var þetta mikiU bálkur
og taldar þar upp allar vöru-
teguniir, sem lækkuðu, verð
þeirra áður fyrr og síðast en
ekki sizt núveranídi verð. Alls
lækkuðu 24 vörutegundir, svo
sem smjör, mjöl, sykur, brauð
alls konar rísgrjón, enn frem-
ur alls konar fatnaður eink-
um vinnu- og barnafatnaður,
rúmfatnaður, heimilistæki,
sápur ýmiss konar, svo og úr
og l jósmyndavélar. Alls nema
verðlækkanir þessar um 2.3
milljörðum tékkneskra króna
eða um 1642 tékkneskum
krónum á hvert mannsbarn og
er þetta allrífleg kjarabót ef
miðað er við meðallaun iðn-
verkamanna e;ns og þau voru
fvrir fiórum árum eða tæpar
1400 tékkn. kr., en þau hafa
sízt farið lækkandi síðan. Auk
þess hækkuðu fjölskyldubætur
með Þriðja bami og kemur eú
ráðstöfun barnmörgu lág-
launafólki að gagni.
Undirritaður hafði veður af
þessum stjórnartilskipunum
og fór á fætur í fyrra lagi
til að kaupa Rudé právo og
fræðast svo af eigin raun. —
Gekk hann i þrjár búðir, en
það ágæta blað Rauði réttur
var alls staðar uppselt og
hefur undirritaður ekki áður
orðið vitni að því í vetur. En
tékkóslóvaskar húsmæður eru
árrisular og vilja vita hvað
hlutirnir kosta. Margt hefur
hjálpazt að til að koma í
kring fyrmefndum kjarabót-
um, iðnaður sem stendur á
gömlum merg, auðlegð lands-
ins en síðast en ekki sízt
þjóðskipulagið. Og ekki verður
látið eitja við þetta, sem nú
er frá sagt. Ráðgert er að út-
rýma húsnæðisleysinu á næstu
10 árum algjörlega. ■
Þótt menn hafi talað allnokk-
uð um verðlækkanir, er heims-
meistarakeppnin í ísknattleik
aðalumræðuefnið manna á
meðal, en lokaspretturinn
hófst á mánudag. Aðgöngu-
miðar allir em auðvitað löngu
uppseldir (mest fyrir erlend-
an gjaldeyri), en menn láta
það ekki á sig fá. T.d. vökn-
uðu herbergisfélagar vorir
eina. nótt í brunamyrkri og
fóru í einhverja biðröð til að
ná í miða, fengu einn (þeir
voru þrír), fóru svo um
kvöldið aigallaðir og komust
inn. Sem stendur er Kanada-
liðið efst á blaði. Sá hluti
landsbúa, sem ekki nær í að-
göngumiða, situr við sjón-
varps- eða útvarpstækin í and-
agt og hlustar á íþróttafrétta-
ritarana, sem heyrist í líkt
eins og mulningsvél. Hlustend-
ur eru litlu skárri. í gær-
kvöldi var geysitvísýnn ie'kur
milli sovézka og tékkóslóvaka
liðsins, en ur-dirritaður, sem
hefur enn ekki orðið altekinn
múgsefjuninni, sem grasserar
hér þessa daga, elökkti á út-
varpinu og gekk fram á bað
að þvo sokka. En ekki hafði
þessi áhugalausi maður lengi
þvegið, er hann he.vrði ein-
hvern ókennilegan gný, og var
sem gjörvallur stúdentagarð-
urinn léki á þræði. Gekk hann
þá fram að fregna hverju
s'ík ósköp sættu og svaraði
nágranni hans, Þjóðverji, því
til að Tékkar hefðu nú eitt
mark yfir. Sem betur fór sigr-
uðu Rússar. Þar eru víst lang-
flest hús núorðið úr járn-
bentri steinsteypu en ekki
múrsteinum eins og hér í
Prag.
Berst okkur nú
loksins aðstoð?
Fyrir fáum dögum sagði
Þjóðviljinn frá þeim ummæl-
um Bjarna Benediktssonar
ritstj. Mbl. og form. stærsta
þingflokksins, að því færi
fjarri að „varnarliðið eða
bandamenn okkar sem slík-
ir“ beri nokkur skylda til að
verja lífshagsmuni íslejadinga
gegn ofbeldisverkum og árás-
um Breta í landhelgismálun-
um.
Sjálfsagt mun leitun á ís-
lenzkum manni, sem hefur
slíkar skoðanir á aðförum
Efnjr liann loforðjð?
stórveldis gegn varnarlausum
bandamaiini, og réttleysi okk-
ar gagnvart þeim landvarn-
arsamningi, sem íslenzk
stjórnanvöld gerðu við Banda-
ríkin 1951.
Fjöldi sjálfstæðismanna
sem og annarra ekki ógreind-
ari en Bjarni hefur látið í
ljósi ótvíræðar skoðanir um
hið gagnstæða. Fullyrt að
samkvæmt samningi séu
Bandaríkin skyldug að grípa
til mótaðgerða gegn árásum
hins brezka hers á vopnlausa
bandalagsþjóð. Blöð Sjálf-
stæðisflokksins, eins og Vísir
hafa látið svipað álit uppi.
Allir muna eftir samþykkt út-
gerðarmanna á Akranesi sl.
sumar, sem m. a. beygði Mbl.
í málafylgju sinni.
En hér 'kemur f'eira til. Á
þingi S.Þ. sl. ár krafðist full-
trúi Islands þess, að Bretum
væri bannað að beita meðlim
S.Þ. ofbeldi, sDku sem þeir
beittu íslendinga. Þessi full-
trúi var Thor Thors, sam-
herji Bjarna. Rök hans voru
Fjöldafundur í Prag.
m. a. þau, að framkoma
Breta væri skýlaust brot á
stofnskrá Sameinuðu þjóð-
anna. Slíkt gætu þær ekki
þolað. Ofbeldið réttlætti söku-
dólgurinn einn, aðrir ekki.
Það var heimskunn staðreynd.
En nú hefur málstað ís-
lendinga heldur en ekki bætzt
nýtur liðsmaður Sjálfur æðsti
yfirmaður setuliðsins á Is-
landi, leiðarljós alls hins
vestræna heims, sem líka er
nefndur hinn frjálsi heimur
og frelsisunnandi, svona til
áréttingar frelsis. og lýðræð-
isathöfnum Frakka og Breta
hin siðustu ár.
Þessi nýi liðsmaður okkar
íslendinga er sjálfur forseti
Bandaríkjanna,
I ræðu, sem Mbl. birtir eftir
Eisenhower 18. þ. m. um
skyldur USA við bandamenn
sína, segir hann :m. a.:
„Við nuuium ætið st? mla
ineð bándamönnum okka r
livar sem áfásaraðili sýnir
klærnar".
Hér er vert að taka eftir:
hvar sem árás er gerð á
bandamann og þá vitanfega
hver sem hana fremur. Og
auðvitað fordæmir forsetinn
þá þyngst, sem byióta með
því stqfnskrá sjálfra Sam-
einuðu þjóðanna. Bandamenn-
imir eru hér vitanlega þeir,
sem eru meðlimir Sameinuðu
þjóðanna og í Atlanzhafs-
bandalaginu; Islendingar ekki
síður en V-Þjóðverjar.
Forsetinn tekur sjálfan guð
almáttugan til vitnis þessum
orðum sínum.
Nú efast margur um að
Bjarni Benediktsson treysti
sér til að gera Thor Thors
ómerkan orða sinna, þótt
haan vísast vildi leggjast svo
lágt í þjónustu sinni og auð-
mý'kt gagnvart iPandaríkjun-
um og Bretum. Bretar hafa
að dómi Thors sem annarra
brotið alveg ský'aust stofn-
skrá Sameinuðu þjóðanna. Þá
ber hinum meðlimum samtak-
aiina skylda til að refsa fyrir
slíkt, og þá fyrst og fremst
því ríki, sem telur sig for-
usturíki vestræns heims og
ber höfuðábyrgð á fram-
kvæmd þeirr.a mála, er sam-
tökin varða.
Hér liggur sem sé tvennt
fyrir, varðandi okkur Islend-
inga. Annarsvegar lögbrot
Breta gagnvart bandamanni
— þeýn mi insta og varnar-
lausasta innan samtakanna.
Hins vegar yfirlýsing Eisen-
howers að koma bándamanni
til hjá’par, „hvar sem árásar-
aðili hefur sýnt k'ærnar"
hvað þá þar, sem ha;'.n hefur
beitt klónum. Þetto er y-fir-
lýsing um sku'dbundna hjálp
m,a. o'kkur til handa i hinum
ójrfna leik við brezk vopn og
ofbeldisverk.
I oks hefst hún, hin samn-
ingsbundaa, marg'.ofaða og
langvænta vernd Bandarikj-
anna til handa minnsta bróð-
urnum í f jölskyldunni — og
er mál til komið.
Nú fara hetjur iar á Ivefla-
víkurflugvelli að hugsa til
hrevfings.
En livað gerir Bjarni aum-
Framhald á 10. síðu.