Þjóðviljinn - 07.04.1973, Blaðsíða 7

Laugardagur 7. apríl 1973.! ÞJÓDVILJINN — SIÐA 7
Erfiöleikar BBC — Mikil eftirspurn eftir Hitler —
Mynd stefnt gegn franskri sjálfumgleði — Venc-
eremos viö Tjörnina — Kynferðismál í skriftastól
Alec Guinness i hlutverki Hitlers: Adolf er góöur bisness nú
OFT ER VITNAÐ til brezka út-
varpsins, BBC, sem fyrir-
myndar: sé BBC menningarlegur
fjölmiðill, óháður yfirvöldum og
gagnrýninn á stjórnvöld á
hverjum tima. En ýmislegt
bendir til þess að stofnun þessari,
sem kölluð hefur verið „kirkja
þjóðarinnar”, sé að hnigna.
Ekki alls fyrir löngu létu
vinstrisinnaðir starfsmenn BBC
til skarar skriða: þeir dreifðu um
stofur og ganga hinnar virðulegu
stofnunar flugritum, þar sem þeir
kröfðust aukinnar aðildar . og
áhrifa á stjórn BBC, meiri upp-
lýsinga um Norður-lrland, kyn-
þáttavandamál, eiturlyfjamál
o.fl. Þeir veittust mjög að
ólýðræöislegu skipulagi BBC, að
mikilli fyrirferð innantómrar
afþreyingar og einnig vöruðu þeir
við tilraunum stjórnmálamanna
til að ná tökum á útvarpi og sjón-
varpi landsins.
Erfiöleikar BBC eru margvis-
legir. Sjónvarpstæki eru þegar
komin inn á svotil öll heimili i
Bretlandi og þvi er ekki hægt að
búast við auknum tekjum i
afnotagjöldum. A hinn bóginn vex
allur tilkostnaður mjög hratt —
og er þvi spáð að BBC tapi
fimmtán miljónum punda á næsta
ári. Pólitikusar óttast þennan
fjölmiðil, sem þeir hafa tak-
mörkuð áhrif á, og reyna að
þjarma að honum. Og féleysi
stofnunarinnar gerir þeim leikinn
auðveldari.
BBC flytur ekki auglýsingar, en
það gerir hinsvegar gróðafyrir-
tækið ITV. Milli sjónvarpsstöðv-
anna rikir mikill fjandskapur,
sem kemurm.a. fram i þvi að þær
stæla hvor aðra. Þegar BBC
státar sig af Forsyte sögunni
kemur ITV fram meö firnalangan
framhaldsflokk, • Coronation
Street. Þegar BBC sendir list-
fræðing um söfn Evrópu kemur
ITV með þætti um „fjársjóði
brezkra safna”. Báðir aðilar
bjóða á sama tima upp á flokk um
„fljúgandi furðuhluti”. Og af þvi
að fjárhag ITV er betur borgiö
sigur smám saman á ógæfu-
hliðina fyrir BBC — ýmsir þættir
þess sem frægir hafa orðið hafa
verið lagðir niður.
•
I ÁR ERU 40 AR liðin siðan
nazistar komu til valda i Þýzka-
landi. I þvi sambandi hefur Hitler
orðið mikiö eftirlæti útgefenda. 1
Þýzkalandi eru ótal Hitlersbækur
i undirbúningi, þar stendur og út-
gáfa á plötum með rödd hans með
miklum blóma og heimildar-
myndir um Adolf renna út eins og
heitar lummur. I Bandarikjunum
einum komu i fyrrahaust út 19
nýjar Hitlersbækur. BBC undir-
býr Hitlersmyndaflokk i 26
þáttum. Alec Guinnes hefur leik-
ið Hitler i myndinni „Siðustu tiu
dagarnir”. Allskonar gripir úr
eigu Hitlers eru seldir fyrir morð
fjár, og er þar frægast dæmi af
Mercedesbil foringjans sem
seldur var á uppboði i Arizona
fyrir um sautján miljónir króna.
Konrad Heiden var fyrsti ævi-
söguritari Hitlers, og hafa bækur
hans haft mjög mikil áhrif á þá,
sem siðar hafa skrifað um þennan
mann, sem svo mörgum hefur
orðið sönnun um það, að margt
annað en skynsamlegt vit ræður
hylli þjóða. En i raun réttri voru
heimildir Heidens að mörgu leyti
ófullkomnar. Werner Maser heit-
ir maður sem mjög hefur unnið að
þvi að safna nýjum gögnum um
Hitler og hefur orðið
vel ágengt. Hann hefur
haft upp á dagbókum nazista-
folkksins frá 1920 og 1921, og hann
hefur unnið hylli ættingja Hitlers
sem hafa trúað honum fyrir
ýmsum fjölskylduskjölum. Varla
hafði hann sett saman i hitteð-
fyrra bók sem byggir á þessum
heimildum, er honum bárust bréf
og skjöl til viðbótar sem enginn
hafði vitað um áður. Allavega
segir Maser að hann hafi kveðið
niður ýmsar þjóðsögur — t.d. um
að Hitler kunni að hafa verið af
Gyðingaættum, aö hann hafi ver-
iðkvenhatari eða hómósexúalisti.
•
„EF ÞIÐ VISSUÐ, FRAKKAR”,
heitir heimildarkvikmynd sem
um þessar mundir vekur mikla
athygli. Höfundar hennar, Alein
de Sédouy og André Harris, hafa
tekið saman hvorki meira né
minna en átta stunda mynd, þar
sem þeir minna landa sina á
ýmsar óþægilegar staðreyndir úr
fortiðinni. Menn þessir, sem báðir
voru reknir frá franska sjónvarp-
inu eftir maibyltinguna 1968, ætla
sér að trufla „sjálfsánægju
Frakka, sem byggir á lygum,
sem þeir eru mataðir á allt frá
skólabókum til sjónvarpsút-
sendinga”.
Höfundar myndarinnar sýna
t.d. fram á það, að andspyrnu-
hreyfingin franska naut miklu
minna fylgis en menn hafa talið
sér trú um, og að Pétain mar-
skálkur og Vichystjórn hans áttu
miklu fleiri formælendur. Þeir
minna á hlutskipti um 130 þúsund
Elsassbúa, sem börðust i þýzka
hernum og aldrei er getið um i
frönskum sögubókum. Þeir ræða
við menn sem geröust liðhlaupar
úr franska hernum i Alsir-
striðinu. Parisarbúar eru minntir
á, að þeir söfnuðust að visu
saman, tvær miljónir manns, til
að fagna de Gaulle sumarið 1944
og þeir kysstu og föðmuðu her-
menn bandamanna — en aðeins
nokkrum mánuðum áður höfðu
þessar sömu tvær miljónir manna
hyllt Pétain er hann kom til
Parisar, og um sama leyti höfðu
menn þyrpzt saman til að hrækja
á striðsfanga úr herjum banda-
manna.
SKÓLABLAÐAÚTGAFA gengur i
merkilegum bylgjum. Stundum
eru blöð t.d. menntskælinga með
merkari málgögnum — en i
annan tima er eins og allt þeirra
andríki viki fyrir einhverri bölv-
aðri dellu.
Menntskælingar við Tjörnina
Sjónvarpsmiðstöð BBC i London; svartsýnar raddir.
Úr frönsku heimildarkvikmyndinni; krossasafn viö gröf dýrlingsins de
Gaulle IColombey.
hafa nýlega lagt i allmikið fyrir-
tæki. Þeir hafa gefið út og sent á
almennan markaö bókmennta-
blaö, sem þeir skira vigorði
Fidels Castro Venceremos. Mikið
af efninu eru þýöingar — og fara
þar annarsvegar kaflar úr
verkum ýmissa höfunda þriöja
heimsins og hinsvegar greinar-
gerðir frá ýmsum litt orþódox
marxistum. Það er sannarlega
ánægjulegt að ungir menn með
vinstritilhneigingar skuli hafa
smekk fyrir jafnfróðlegum póli-
tiskum höfundum og Rósu
Lúxembúrg, Régis Debray,
Búkharin og Paul Sweezy, og
nokkuð góð tilbreytni eftir að
maður hefur flett hinum tilbreyt-
ingalitlu særingum svonefndra
marx-leninista. Innan um er svo
eigin kveðskapur Tjarnarmanna i
þeim óhátíölega stil, sem ein-
kennir timann og aldursflokkinn.
•
KAÞOLSKIR MENN eru skyldir
til að virða leynd skriftamála!
Gegn þessu hafa brotið itölsk hjú,
blaðamennirnir Norberto Val-
entini og Clara di Meglio. Þau
hafa ferðazt um alla ítaliu og
logið upp á sig ýmislegum kyn-
ferðissyndum i skriftastóli hjá 632
prestum. Þetta gerðu þau til að
safna svörum og viðbrögðum
prestanna á segulbandstæki sem
þau földu á sér.
Þar kemur t.d. fram, að þegar
hjúin þóttust vera trúlofuð og
vera að velta fyrir sér kynmökum
fyrir giftingu þá vildi enginn
prestur fallast á slika ráðagerð.
Reyndar vildu aðeins 14 af 100
skriftafeðrum leyfa þeim meira
en bróðurlega kossa.
Að þvi er varðar kynferðislegan
forleik milli manns og konu gátu
prestarnir fallizt á svotil öll
afbrigöi, ef samförunum bara
lauk ,,á réttum stað”. Höfund-
arnir fengu margvislegar ráð-
leggingar um getnaðarvarnir frá
prestunum — næstum þvi þrir af
hverjum fjórum skriftafeðrum
reyndust fúsir til að fallast á
getnaðarvarnir við ýmsar
aðstæður — t.d. til að bjarga
hjónabandi. Reyndist i þessum
efnum allverulegur munur á þvi
sem prestar segja úr prédikunar-
stól og i skriftastól.
Kirkjan hefur lýst þau skötu-
hjúin i bann fyrir tiltækið. En þau
geta snúið aftur i náðarfaðm
kirkjunnar ef þau aðeins ganga til
skrifta i alvöru.
Heimsókn Lilia teatern:
VANDAÐUR ERINDREKSTUR
Vonandi hefur tekizt fast menn-
ingarsamband til langs tima við
Lilla teatern I Helsinki: leikarar
þaðan eru með allra skemmti-
legustu gestum. í fyrra komu þeir
á Listahátið og jusu fyndni og
hugkvæmni yfir gamlan reyfara
Jules Verne, nú komu þeir með
sýningu sem þeir nefna Kyss
sjálv, syrpu af tuttugu atriðum
um konur og karla. Flytjendur
voru aðeins þrir — Lasse Márt-
enson, Elina Salo og Birgitta
Ulfsson.
Inntak þáttanna er i reynd eins-
konar dæmasafn um stefnuskrá
róttæks starfshóps um kvenna-
mál. Flestir voru þeir útfærsla á
þvi, sem rauðsokkar hafa verið
að segja okkur um samskipti
kynjanna bæði á fjölskylduvett-
vangi og vinnumarkaði. Það var
sungið og leikið um þá uppeldis-
vankanta og innrætingu sem
gerir konur að finum frúm, sem
standa uppi öldungis hjálparvana
um leið og frúarhlutverki þeirra
er lokið — minnir ýmislegt i þeim
þáttum okkur fljótlega á blýhólk
Svövu Jakobsdóttur. Mæðradags-
hjal heitir þáttur sem flettir ofan
af elskulegu hræsnistali um
konur. Herra Orsök og frú Afleið-
ing setur fram það gamalkunna
tvöfalda siðgæði sem gerir'stóran
greinarmun á framhjátökum
karls og konu. Þátturinn um Onnu
Dal kemur inn á þau hyggindi
auðvaldsins, að setja niður létta-
iðnað i „þróunarhéruðum” þar
sem er nóg fyrir af ófaglærðum
konum, sem nýta má sem ódýrt
finnuafl — sænskar fatagerðir
senda úreltar saumavélar til
Finnlands þar sem laun geta
verið helmingi lægri en i Sviþjóð.
Þetta finnst Onnu Dal, sem snýr
einni slikri saumavél, eitthvað
skrýtið og hún skreppur yfir til
Sviþjóðar til að hitta einhverja
merka menn sem gætu útskýrt
fyrir henni hvað eigi til bragðs að
taka i þessu máli — þeir eru svo
greindir og sléttmæltir Sviarnir i
sjónvarpinu, ekki sizt Palme.
Sem fyrr segir getur þetta allt
verið partur af ræðu rauðsokka,
sá sem hefur hana heyrt mun fátt
láta sér koma beinlinis á óvart i
sýningunni, hann spyr ekki ný
tiðindi. Meiru skiptir, að text-
arnir eru vandaöir, geröir af
góðri hugkvæmni, einatt ismeygi-
lega fyndnir, höfundarnir verða
aldrei „banal”, enda þótt freist-
ingar séu miklar i þá veru þegar
um „samskipti kynjanna” er að
ræða. Þeir falla heldur ekki i þá
freistni að snúa ádeilu sinni upp i
nið um karlpening yfir höfuð. Og
mestu varöar að sjálfsögðu, að
leikararnir eru afbragðs fag-
menn. Þeir skipta með sér marg-
vislegustu hlutverkum, taka
hamskiptum oft og rækilega og er
yfir öllu þeirra framferði einstak-
lega geðþekkur og frjálslegur
einfaldleiki. Þeir kunna að láta
allt sýnast sjálfsagða hluti og
auðvelda, fá okkur til að gleyma
þvi að hvert smáatriði er hnit-
miðað, sjálfsagt þrælhugsað.
Mætti um þetta nefna mörg lofleg
dæmi. Það verður einkar minnis-
stætt þegar Elina Salo söng um
rósrauða drauma væntanlegrar
hjúkrunarkonu eða sagði söguna
af Mildu, konunni sem velferðin
sneyddi hjá. Eða þá túlkun Birg-
ittu Ulfsson á frúnni „góðu og
umhyggjusömu” sem svo
gersamlega hafði kveðiö karl sinn
i kútinn að hann gat ekki einu-
sinni haft ánægju af brennivini
lengur, og á verkakonunni Onnu,
sem skrapp yfir til Sviþjóðar til
að spyrjast fyrir um kapítal-
ismann.
Arni Bergmann