Þjóðviljinn - 06.03.1980, Qupperneq 7

Fimmtudagur 6. mars 1980 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Samtök herstöðvaandstæðinga
HERINNBUKT
Umsjón:
Árni Hjartarson
Jón Ásgeir Sigurðsson
Rósa Steingrimsdóttir
Sveinn Rúnar Hauksson
Vilborg Harðardóttir
Skrifstofa Samtaka herstöðvaand-
stæðinga að Tryggvagötu 10 er opin alla
virka daga frá kl. 14 til 19. Þar er á
boðstólum margvíslegt útgáfuefni
Samtakanna s.s. bækur, bæklingar,
veggspjöld, merki o.fl. o.fi. Eru merin
hvattir til að líta inn ella slá á þráðinn (S.
17966). Þá má minna á gírónúmer
Samtakanna, 30309-7, sem ætíð er fjár
vant.
Er öryggismálanejhdin
najhiö tómt?
Arangur i herstöövamálinu,
hefur aö undanförnu talist ann-
arsvegar sá varnarsigur, aö
hvorki er hróflaö viö herstööv-
um né NATO-aöild, og hins veg-
ar tilurö svonefndrar „Oryggis-
málanefndar”.
Flokksráösfundur Alþýöu-
bandalagsins ályktaöi 24.
febrúar s.l. aö höfuöeinkenni
stjórnarstefnu ríkisstjórnar
Gunnars Thoroddsen séu tíu
talsins. Þar er taliö til 8.atriöis,
aö komiö sé i veg fyrir banda-
riska fjármögnun flugstöövar-
framkvæmda og aö hafin skuli
atvinnuuppbygging á Suöur-
nesjum, meö þaö fyrir augum
aö draga úr ásókn tslendinga i
vinnu hjá hernum.
Þá farast flokksráösfundinum
svo orö um „öryggismálanefnd-
ina”, og er sú klausa 9. atriöi af
höfuöatriöunum tiu:
„Akveöiö er aö hraöa störf-
um öryggismálanefndar til
þess aö betri grundvöllur
skapist fyrir sjálfstæöu mati
tslendinga á eöli herstöövar-
innar og þeim breytingum
sem Bandarikjamenn hafa
gert á henni á umliönum 15
árum. Meö reglulegum
skýrslum öryggismálanefnd-
ar ættu aö þróast forsendur til
viötækari umræöu um her-
stöövamáliö en veriö hefur.”
Vinstristjórnin
skapaði hana
Hvers konar fyrirbæri er
þessi nefnd, sem á aö skapa
„betri grundvöll” fyrir sjálf-
stæðu mati á eöli herstöövarinn-
ar og breytingum á henni frá þvi
áriö 1965?
Rikisstjórn Alþýöuflokks,
Alþýöubandalags og
Framsóknarflokks tók við völd-
um 1. september 1978. I sam-
starfssamningi hennar segir aö
utanrikismál fylgi óbreyttri
grundvallarstefnu.”.
Samningum er skipt 15 kafla
fyrir málaflokka, og heitir 5.
kaflinn „néfnd um athugun á
öryggismálum”. Þar segir
orðrétt:
„Rikisstjórnin mun beita
sér fyrir því aö sett veröi upp
nefnd, þar sem allir þing-
flokkar eigi fulltrúa og veröi
verkefni nefndarinnar aö afla
gagna og eiga viöræöur viö
innlenda og erienda aöila til
undirbúnings álitsgeröum um
öryggismál fslenska
lýöveldisins. Nefndin geri
ýtarlega úttekt á öryggismál-
um þjóöarinnar, stööu lands-
ins i heimsátökum, valkost-
um um öryggisstefnu, nú-
verandi skipan öryggismála
og áhrif á islenskt þjóölif svo
og framtíð herstöövanna eftir
aö herliðiö fer og varnir gegn
hópum hryðjuverkamanna.
Nefndin fjalli einnig um hug-
myndir. um friölýsingu,
friöargæslu og eftirlit á
Noröur-Atlantshafi og láti
semja yfirlit yfir skipan
öryggismála smárfkja I
heiminum, einkum eyrikja
sem eiga svipaöra hagsmuna
aö gæta og Islendingar.
Nefndin fái starfskrafta og fé
til aö sinna verkefnum sinum
og til að gefa út álitsgerðir og
greinargerðir um afmarkaöa
þætti i þvi skyni aö stuðla aö
almennri umræöu.”
Lúövik Jósepsson sagöi i
viötali viö Þjóöviljann, sem
birtist 31. ágúst 1978 áö meö
rikisstjórnarflokkunum þrem
heföi orðiö samkomulag „um aö
setja á laggirnar nefnd allra
þingflokka sem gera ætti úttekt
á öryggismálum landsins á
mjög viötækum grundvelli, um
valkosti i öryggisstefnu,
núverandi skipan öryggismála
og framtiö herstöövanna eftir
aö herinn fer”.
Viðamikil verkefni
Sjá má af samstarfssamningi
vinstristjórnarinnar svonefndu,
aö þaö er ekkert smáverkefni,
sem þessari „Oryggis-
málanefnd” er ætlaö.
Nefndin viröist eiga aö skoða
náiö hver sé hernaðarleg staöa
íslands (séö frá sjónarhóli
hverra?), og hugsanlega val-
kosti i þvi efni.
Þá sýnist nefndin eiga aö
athuga áhrif herstööva á
Islenskt þjóölif (efnahagslif
meötaliö?), og er það sist minna
verkefni en þaö fyrstnefnda.
Einnig skal nefndin gera út-
tekt á framtiö herstöövanna
„eftir aö herliöiö fer”, og I sömu
andrá skal aögætt hvernig skuli
fyrir komið „vörnum gegn hóp-
um hryöjuverkamanna”. Aö
öllum likindum annast banda-
riska herliöiö slikar varnir, þar
til þaö fer.
Loks skal nefndin fjalla um
hugmyndir um friðlýsingu
Noröur-Atlantshafsins, og láta
semja yfirlit yfir skipan
öryggismála smárikja einkum
eyrikja.
Hvað snertir siöastnefnda
atriðið, er þess skemmst aö
minnast aö i fyrrahaust var
haldin rábstefna sem Björn
Bjarnason sótti „sem einka-
aöili”. Umræöuefnið var
einmitt skipan öryggismála
smárikja, einkum eyrikja, og að
sögn Reuter-fréttastofunnar gaf
„fulltrúi tslands” þar yfirlýs-
ingar sem helst viröast i sam-
ræmi viö stefnu Sjálfstæöis-
flokksins.
Það gætti bjartsýni hjá
Lúðvik Jósepssyni, sem
Þjóðviljinn nefnir „arkitekt”
rikisstjórnar ólafs Jóhannes-
sonar, sem tók viö 1. september
1978. Siöustu orö Lúðviks i löngu
viðtali sem birtist i Þjóöviljan-
um 1. september 1978 voru
þessi:
„Ég tel engan vafa á þvi, að
veröi vel og samviskusam-
lega unniö i þessari nefnd
mun þar koma fram margt
athyglisvert til stuðnings
þeim málstaö, sem viö her-
stöövaandstæöingar höfum
haldið fram gegn þeirri utan-
ríkisstefnu, sem hér hefur viö
ráðandi.”
Að liðnum 11 mánuðum
Oryggismálanefndin heyrir
beint undir forsætisráðuneytiö,
og hún er skipuð fulltrúum allra
þingflokka, tveim frá hverjum.
Enga nauösyn ber tii að hafa
pingmenn i netndinm, en hins
vegar eru þaö þingflokkarnir
sem tilnefna tvo fulltrúa hver til
setu i öryggismálanefndinni.
Þessi nefnd er hluti af
framkvæmdavaldinu, þar eö
hún heyrir undir forsætisráöu-
Sendibréf til herstöðvaandstœdingsiðunnar:
Berjumst gegn hags-
munaböndum viö herínn
Kæru herstöðvaandstæöing-
ar.
Mig langar til aö setja fram
smá gagnrýni á störf samtak-
anna. Mér hefur löngum þótt
þaö ljóöur á ráöi S.H. hvað
baráttan er ósamfelld. Hún hef-
ur einkennst af vigreifum aö-
geröum á ákveönum tyllidögum
eöa viö sérstök tækifæri eins og
flotaheimsóknina i fyrra en þess
á milli er leiöinda lognmolla.
Ég gæti trúaö aö orsakanna til
þessa væri aö leita i þvi aö
baráttan hefur beinst um of að
fjarlægum lokamarkmiöum
samtakanna þ.e. Island úr Nató
— Herinn burt, en smærri
baráttumál og áfangaverkefni
hafa veriö vanrækt.
Aö undanförnu hefur maöur
heyrt ýmsa tala um mikilvægi
baráttunnar fyrir einangrun
hersins. Ég hef ekki trú á aö
menningarleg einangrun her-
stöðvarinnar eins og td. lokun
kanaútvarpsins eöa auknar
hömlur á samskiptum Islend-
inga og amerikana veröi til þess
aö styrkja stöbu herstöövaand-
st.,Hins vegar held ég aö öll
barátta sem beinist gegn efna-
hagslegum tengslum og öörum
hagsmunaböndum sé mikil-
væg. Þar held ég aö séu ótal
verkefni sem herstöövaandst.
þurfi aö sinna ætli þeir sér aö ná
árangri I málum sinum.
Efnahagstengsl og hags-
munabönd viö herinn hrislast
viöa um þjóbfélagiö og þaö virö-
ist svo sem smæstu og ómerki-
legustu viöskiptum sé lyft á stall
og látin sýnast firna mikilvæg.
Ég hef eitt nærtækt dæmi fyrir
augunum alla daga. Ég vinn á
Grensásvegi i fremur þröngu
húsnæöi rikisins, þó þaö sé aö
visu hátiö hjá þvi sem sagt er
vera hjá ýmsum öörum ríkis-
stofnunum ss. Landsbókasafni,
Þjóðskjalasafni, Þjóöminja-
safni og viöar, þar sem allt er
fariö i hnút af plássleysi og neyö-
arástand hefur rikt i áraraöir.
Út um gluggann minn blasir viö
heljarinnar port, nokkur þúsund
fermetrar aö flatarmáli, fullt af
skit og skrani. Þetta er einn af
ruslahaugum hersins á Miönes-
heiöi og heitir Sölunefnd varn-
arliöseigna. Húsnæöiö, sem
þessi göfuga nefnd hefur til um-
ráöa og stendur viö portið, er
ekki af verri endanum, jaröhæö
og kjallari á Grensásvegi 9, þús-
und fermetra. Þarna er á boð-
stólum i hátimbruöum sölum
Allskyns sjúskaö góss... gamlar mötuneytisgræjur, ónýtar talstööv-
ar.... Úr skransölu hersins á Grensásvegi.
allskyns ómerkilegt og sjúskaö
góss i þunnskipuöum rekkum og
hillum — gamlar mötuneytis-
græjur, ónýtar talstöðvar,
beddar frá heimsstyrjaldarár-
unum, gamall miöursuöuvarn-
ingur, afgangs gos I dósum, út-
nýttar bækur og tyggjó.
I kringum þetta hafa veriö
búnir til bittlingar og snobb-
stööur sem flokkarnir nota til aö
umbuna gæöingum sinum. Mér
finnst þetta vera nokkuð gott
dæmi um þann forgang sem
hermangiö hefur hér i þjóöfé-
laginu. Auövitaö er fyrirtækib
rekiö meö rungandi tapi og
hvaöa hálfviti sem er getur
reiknaö þaö út hvaö þetta er
óhagkvæmur rekstur. Hér er
þaö heldur ekki hagkvæmnin
sem ræöur heldur tengslin viö
herinn.
Nér finnst að herst. andst.
mættu gefa svona málum meiri
gaum. Skransala þessi á hvergi
heima nema i aflögöum bragga
subur á Velli. Þegar hún er
komin þangaö held ég aö snobb-
ib og ffnheitin teljist farin af
fyrirtækinu. Þar meö hefur lika
veriö höggviö á eitt af mörgum
hagsmunatengslum viö herstöö-
ina.
Herstöðvaandstæðingur.
neytiö. Ekki er þó alveg ljóst
hve sjálfstætt nefndin starfar og
hvert frumkvæöi hún má hafa.
Það stób jú i þeim samstarfs-
samningi rikisstjórnar ólafs
Jóhannessonar sem lagöi grunn
aö stofnun Oryggismála-
nefndarinnar, aö:
„Nefndin fái starfskrafta og
fé til aö sinna verkefnum sin-
um og til aö gefa út álitsgerðir
og greinargeröir um afmark-
aöa þætti i þvi skyni aö stuðla
aö almennri umræöu.”
Þarna viröist gert ráö fyrir aö
nefndin geti látiö gefa út álits-
geröir, væntanlega álitsgerðir
starfsmanna eöa nefndar-
manna. Hins vegar sagði Einar
Agústsson fyrsti formaður
öry ggismálanefndarinnar i
viðtali viö Þjóöviljann 19. júli
1979, þegar 11 mánuöir voru
liönir frá rikisstjórnarmyndun:
„Þaö veröa auðvitaö ekki
neinar niöurstööur frá nefndinni
sjálfri sem veröa gefnar út.
Hugmynd okkar er að þetta
verði viðvarandi starf og að
nefndin gefi út eftir hendinni
hlutlaust efni, sem nefndar-
menn telja að hafi upplýsinga-
gildi um þessi mál. Það tekur
auövitað tima aö velja efni til
þýðingar og birtingar, en nefnd-
inni er ekki ætlaður neinn
ákveöinn starfstimi.
— Um eiginlegar niöurstööur
nefndarinnar veröur sem sé
ekki að ræöa?
Nei, þetta er fyrst og fremst
kynningarstarf og efniö sem út
kemur veröur án umsagnar frá
nefndinni.”
Upphaflega átti þessi nefnd aö
„afla gagna og eiga viðræður
viö innlenda og erlenda aöila til
undirbúnings álitsgeröum um
öryggismál islenska lýðveldis-
ins”. Þegar 11 mánuðir voru
liðnirfrá stjórnarmyndun, haföi
nefndin breyst i einskonar
endurprentunarstofnun, sem
hafði ekki gefið neitt út
Hverskonar stofnun?
Einar Agústsson gaf i vibtal-
inu viö Þjóðviljann einnig til
kynna, hverjar hugmyndir
þáverandi nefndarmenn geröu
sér um starfsemi öryggismála-
nefndar:
„Þaö er ásetningur okkar að
þessi nefnd veröi visir aö
viövarandi stofnun sem flestar
þjóöir sem ég þekki til hafa. Slik
stofnun er ekki pólitisk, en gefur
út efni til upplýsingar fyrir
almenning i viökomandi landi,
svo hann fái sjálfur myndað sér
skoöun i öryggismálum.”
Vandinn er sá, að t.d. i Noregi
og Sviþjóö eru til tvennskonar
stofnanir sem falla mundu undir
skilgreiningu Einars Agústs-
sonar. Þar eru annarsvegar
svokallaöar friöarrannsókna-
stofnanir, sem njóta almennrar
viöurkenningar fyrir hlutlægni i
starfi og áreiðanlegar upplýs-
ingar, og hins vegar stofnanir
(svonefndar utanrikismála-
stofnanir) sem einkum ganga
erinda vigbúnaðarsinna og
hægrimanna.
Bretar eiga ser stofnun, sem
heitir Institute for Strategic
Studies.og af þeim ritum henn-
ar aö dæma, sem greinarhöf-
undur þekkir, fylgir hún sjónar-
miðum Ihaldsmanna.
Hjá forsætisráöuneytinu er
þessa dagana enginn maður
sem veitt getur upplýsingar um
Ory ggismálanefndina, en
Guömundur Benediktsson ráöu-
neytisstjóri er önnum kafinn
vegna Norðurlandaþings. Þaö
er þvi allsendis óljósí hvers-
konar stofnun öryggis-
Framhald A bls. 13