Þjóðviljinn - 20.04.1985, Blaðsíða 13

Kvikmyndir
Sy ku rrey rs-
vegurinn
Nýleg kvikmynd frd Martinique
gerð af vestur-indískri konu
verðursýnd d kvikmyndahdtíðí
vor
Euzhan Palcy leikstjóri Sykurreyrsvegarins.
Frá því hún var fjórtán ára að
aldri hafði hana dreymt um að
gera kvikmynd eftir skáldsögu
Joseph Zobel „La Rue Cases
Negres“. Skáldsagan hafði verið
bönnuð og höfundurinn J. Zobel
sendur í útlegð. Eins og svo oft í
‘Allir leikarar sem fram koma í
myndinni eru áhugaleikarar að
undanskildum tveimur atvinnu-
leikurum. En það eru Darling
Legitimus sem hefur leikið í 140
myndum og Douta Seck sem kom
frá Senegal og hefur m.a. leikið í
Enn er kvikmyndahátíð Listahátíðar á dagskrá hjá okkur, enda ekki vanþörf á að píska upp
stemmninguna. Vestur-lndíur eru ekki stórt nafn í kvikmyndaheiminum en á hátíðinni verður
sýnd ein mynd sem gerð er þar með aðstoð Frakka. Og sjálfsagt er enn fátíðara að sjá
kvikmyndir eftir konu frá þessum breiddargráðum. Við höldum áfram að dengja inn lesefni frá
hátíðarnefndinni og nú er röðin komin að kvikmyndinni Sykurreyrsvegurinn sem gerð var á eynni
Martinique fyrir tveimur árum.
- ÞH
Rue Cases Negres
Martinique/frönsk 1983
Leikstjóri: Euzhan Palcy
Handrit: Euzhan Palcy eftir skáld-
sögu Joseph Zobel
Aðalhlutverk: Darling Legitimus,
Gary Cadenat og Douta Seck.
Martinique er lítil eyja í
Vestur-Indíum, ekki langt frá
Grenada. Fáir vita um tilvist
eyjunnar og enn færri að þar séu
gerðar kvikmyndir. Eyjan er
frönsk nýlenda með 300.000 íbúa
sem flestir eru blökkumenn.
„Sykurreyrsvegurinn“ er fyrsta
kvikmyndin sem þar er gerð í
fullri lengd og höfundurinn er
kona að nafni Euzhan Palcy. Hún
er innfæd og uppalin á eyjunni.
Árið 1975 fór hún til Parísar
með gítarinn sinn undir hand-
leggnum ákveðin í að læra
eitthvað sem gæti gert draum
hennar að veruleika, þ.e.a.s. að
gera leiknar kvikmyndir. Áður
hafði hún starfað hjá sjónvarps-
stöð í Martinique og gert eina
stutta mynd „La Messagere“
1974. En það var ein fyrsta kvik-
myndin sem gerð hafði verið á
þessum slóðum.
í París stundaði hún nám í bók-
menntum við Sorbonne. Einnig
lagði hún stund á leikhúsfræði og
kvikmyndavísindi. Þá vann hún
ýmis störf í kvikmyndaiðnaði,
t.d. var hún klippari í einni mynd
og tökumaður í annarri. Euzhan
Palcy hefur alla tíð haft mikinn
áhuga á heimi barna og sýn þeirra
á veruleikanum. Áður starfaði
hún talsvert með börnum og
stuðlaði m.a. að útgáfu tveggja
hljómplatna með barnaefni. Arið
1982 gerði hún stutta mynd
„l’Atelier Du Diable" fyrir sjón-
varp.
slíkum tilfellum verður skáld-
sagan helmingi eftirsóknarverð-
ari til lesningar en ella og ungt
fólk á eynni las söguna upp til
agna, enda lýsti hún baráttu
fólksins fyrir betri kjörum á ein-
staklega næman hátt. Bókin fékk
reyndar verðlaun í Frakklandi
1950 og síðar var banninu aflétt í
heimalandinu. Höfundurinn J.
Zobel var viðstaddur tökur á
myndinni og hjálpaði Palcy við
gerð handritsins. Tökurnar fóru
fram á eynni og stóðu yfir í níu
vikur. Allir íbúar eyjunnar
lögðust á eitt til þess að myndin
yrði sem best úr garði gjörð.
Segja má að eyjan öll hafi orðið
leikmynd í þessar níu vikur og
mörg hundruð sjálfboðaliðar
unnu í myndinni.
myndum Ousmane Sembene sem
sést hafa hér á landi í kvikmynd-
aklúbbnum sáluga og á kvik-
myndahátíð LH 1981. Aðalhlut-
verkin eru leikin af börnum og
drengurinn sem leikur söguhetj-
una var valinn úr hópi 2000
drengja sem prófaðir voru í hlut-
verkið. En áhugi eyjarskeggja
var ekki einungis bundinn við að
framleiða myndina því hún sló öll
aðsóknarmet á eynni. 125.000
áhorfendur sáu myndina en til
samanburðar má nefna að 45.000
manns sáu E.T. þegar hún var
sýnd þarna.
Söguþráðurinn
Myndin fjallar um baráttu
blökkufólks á Martinique árið
1930. Fólkið lifir við kröpp kjör
og þrælar allan daginn á sykur-
ekrunum. Á meðan eru börnin
skilin eftir ein heima í þorpinu
sem samanstendur af nokkrum
kofaræflum. Aðalsöguhetjan er
Jose, lítill negradrengur og amma
hans. Hún þrælar alla daga á ekr-
unum og er ákveðin í því að koma
drengnum til mennta þó það
kunni að kosta hana heilsuna.
Auk þess að púla á ekrunum þá
þvær hún þvott fyrir þá efna-
meiri.
Börnin hafa sínar aðferðir við
að drepa tímann meðan fullorðna
fólkið er úti á ekrunum. Til dæm-
is komast þau einu sinni í áfengi
og skandalísera heilmikið á kend-
eríinu. Pessum heimi barnanna
er lýst á mjög einfaldan hátt en
um leið af slíku innsæi að flestar
barnamyndir eða myndir þar sem
börn fara með aðalhlutverk fölna
við samanburð.
Jose á vin sem Medouze heitir,
hann er háaldraður maður og
sonur þræls frá Afríku. Til Medo-
uze sækir Jose visku og fróðleik
sem á eftir að nýtast honum síðar
á lífsleiðinni. Skólagangan
gengur vel hvað námsárangur
varðar en peningaleysið vofir
alltaf yfir. Sérstaklegaverðurerf-
itt fyrir gömlu konuna að standa
undir þessu þegar Jose er sendur í
menntaskóla til borgarinnar. En
alltaf verða örlögin þess valdandi
að úr rætist. Jose stækkar og fylg-
ist með því óréttlæti sem á sér
stað allt í kringum hann og í stað
þess að gera uppreisn fylgist hann
með úr fjarlægð ákveðinn í að
vitna fyrir fólk sitt með því að
skrifa um baráttuna. Það er eng-
um greiði gerður að rekja sögu-
þráðinn nánar.
„Sykurreyrsvegurinn“ hefur
fengið mjög góða dóma alls stað-
ar þar sem hún hefur verið sýnd,
t.d. vann hún silfurljónið á kvik-
myndahátíðinni í Feneyjum
1983. Darling (hún er algjört dar-
ling) sem leikur ömmuna fékk
einnig verðlaun sem besta
leikkonan. Það kom engum á
óvart því hún er hreint frábær í
hlutverki sínu í myndinni. Það
voru þó engar smáleikkonur sem
kepptu um sömu útnefningu á
þessari hátíð, t.d. Hanna Schyg-
ulla og Jill Claybourgh.
Sykurreyrsvegur er ein af þess-
um fáu kvikmyndum sem fá
menn til þess að vökna um augun
af gleði án þess þó að það örli á
væmni eitt augnablik. Þvílíkur er
kraftur frásagnarinnar þó frá-
sagnarhátturinn sé einfaldur og
látlaus. Þetta er mynd sem með
sanni má segja að öll fjölskyldan
geti sameinast um.
Hinn unaðssœli hrollur
Bíóhöllin: Dauðasyndin
Leikstjóri: Wes Craven
Aðalhlutverk: Maren Jensen, Susan
Buckner, Ernest Borgnine, Sharon
Stone.
Þessi fjörmikla hryllingsmynd,
Dauðasyndin, fjallar um ung og
ástfangin hjón sem stunda bú-
skap einhversstaðar í frjólöndum
miðvesturríkjanna. Aðeins einn
skugga ber á hamingju þeirra.
Unga manninum, Frank, hefur
verið útskúfað úr fjölskyldu sinni
sem öll tilheyrir strangtrúuðu
bændasamfélagi þarna í grennd-
inni, svokölluðum hittítum. Sök
hans felst einkum í því að hafa
snúið baki við siðum hittíta og
kvænst konu úr stórborginni.
Eiginkonan, Marta, lætur sér
fátt um finnast um þetta skelfi-
lega tengdafólk sitt og nágranna,
jafnvel þótt það vaði upp með
hótanir um illa anda. Þó fer að
kárna gamanið þegar lífið er
murkað úr vesalings Frank á dul-
arfullan hátt inní hlöðu. Eftir
jarðarförina koma tvær gamlar
vinkonur Mörtu til stuttrar dval-
ar. Þá fyrst fer hinn ævintýralegi
söguþráður að ná sér á strik og
lýkur ekki fyrr en búið er að kála
sex manns til viðbótar. Þótt ein-
kennilegt megi virðast eru það
einkum hinir sjálfumglöðu hittít-
ar sem enn standa uppréttir í lok-
in. Þó er það í fullu samræmi við
þá þrúgandi sektarkennd sem
kemur fram í myndinni þegar gef-
ið er í skyn að hégómafullt, eigin-
gjarnt og léttúðugt nútímafólk
eigi í raun skilið að deyja hrylli-
legum dauðdaga.
Annars er sagan, þótt efnis-
mikil sé, nánast glórulaus - að
minnsta kosti illskiljanleg. Það
gerir í sjálfu sér ekkert til, því að
hryllingurinn er auðvitað helsta
aðdráttarafl hryllingsmynda. Ég
held að það hafi verið Hitchcock
sem sagði á sínum tíma, að fólk
sæktist í spennu og hrylling í bíó-
myndum vegna þess að það byggi
við ofvernd og oföryggi í nútíma-
þjóðfélagi. Það hefði beinlínis
líkamlega þörf á að láta hrella úr
sér líftóruna og reynslukeyra
þannig þessi viðbrögð sem sjald-
an eða aldrei er þörf fyrir. Þessi
kenning er góð, a. m. k. skýrir hún
það ómótstæðilega aðdráttarafl
sem Drakúla og gömlu múmíurn-
ar í Hafnarbíói höfðu á mann á
unglingsárunum.
I Dauðasyndinni tekst vel til í
spennuatriðunum, og þar eru
leikstjóri og tæknilið greinilega í
essinu sínu. Tónlistin, sem er
alltaf einn stærsti þáttur allra
hryllingsmynda, er einkar fag-
lega lögð við. Meðal leikara er
aðeins eitt kunnuglegt andlit,
vesalings Emest Borgnine, sem
leikur þarna hittítaöldung, föður
Franks. Það hlutverk er vægast
sagt heldur þunnt í roðinu.
Leikurinn er almennt langt fyrir
neðan meðallag, einkum þeirra
sem leika ungu hjónin. Það er
ekki fráleitt að tvær stoppdýnur
hefðu gert sama gagn.
í heild má segja að þetta sé
dálítið kostuleg mynd.
Laugardagur 20. apríl 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13