Þjóðviljinn - 04.07.1985, Blaðsíða 13

Hvað er tómatur?
Uppskriftir
Tómatatími
Tómatplantan kemurfrá
Suöur-Ameríku, og höfðu
suður-amerískir þjóðflokkar
nýtt sér tómatinn í margar
aldir þegar hann uppgötvaðist
fyrir tilstilli Spánverja á 16. öld
í Evrópu. Spánverjar höfðu
með sér frá Suður-Ameríku
ásamt gullinu nokkur fræ af
tómataplöntunni til Evrópu.
Tómaturinn breiðist um Evr-
ópu en naut ekki sérlegrar
vinsældar í byrjun. ítalir lærðu
að nota hann sem fæðuteg-
und og varð hann nokkuð vin-
sæll þar, vegna þess að hann
vartalinn hafa kynörvandi
áhrif. Þannig var hann kynntur
í Frakklandi og var kallaður
pomme d’amour eða ástar-
eplið.
í lok 19. aldar verða þeir
vinsælir og hafa vinsældir
þeirra farið vaxandi, til gam-
ans má geta þess að heims-
framleiðslan er nú rúmlega 18
milljón tonn á ári.
Tómaturinn er af kartöflu-
ætt og er náinn ættingi kart-
öflu, eggaldins, papriku, tó-
baksjurtar og æðiberi (bella-
donna). Þótt tómatar séu
borðaðir sem grænmeti, eru
þeir raunverulega ber. Tóm-
Hvað kost-
ar
kílóið af
tómötum?
Það er frjáls álagning á tó-
mötum eins og öðru grænmeti og
matvöru. Þjóðviljinn kannaði
verð á tómötum í ýmsum verslun-
um, þann 30. júní og fékk eftir-
farandi upplýsingar:
verð
pr. kg
Sölufélag garðyrkj um 89. -
Hagkaup 95.-
Mikligarður 85.-
Víðir 89.-
Vörumarkaðurinn 88.-
Eden í Hveragerði 65. -
-sp
atplantan er einær, loðin jurt,
og lyktar plantan af sterkri og
sérkennilegri lykt. Berin eru til
að laða að sér dýr, sem éta
þetta rauða fallega ber. Fræ
tómatsins komast óskemmd í
gegnum meltingarveg dýr-
anna, og hjálpar það ferðalag
spírunni af stað.
Besti tíminn til tómata-
kaupa er í júlí og ágúst þegar
innlenda uppskeran er í há-
marki. Ræktunin í gróðurhús-
um hefur lengt tómatatímann
þannig að venjulega stendur
hann fram í nóvember frá maí.
Okkur fannst tilvalið að fjalla
um tómatinn, hvernig væri
hægt að matreiða hann á
ýmsan nýstárlegan hátt, og
einnig hvernig hægt er að
geyma hann bæði með því að
niðursjóða og frysta. Margir
líta á niðursuðu og frystingu
sem haustverk, en við viljum
benda á að á meðan tómatar
eru á sem lægstu verði er til-
valið að byrgja sig upp. Tóm-
atinn má matreiða á margan
hátt, grilla hann, steikja,
sjóða, nota í sósur, súpur, sa-
löt, á brauð og til skrauts svo
eitthvað sé nefnt.
Margar aðferðir eru til, þegar
varðveita á tómata, til mat-
reiðslu yfir vetrartímann þegar
tómatar hafa stigið svo í verði
að þeir eru ekki kaupandi. Þeir
eru frystir, niðursoðnir, búin til
sósa eða mauk úr þeim og
súrsaðir. Hér á eftir koma
nokkrar uppskriftir sem hægt
er að notast við í þeim tilfell-
um.
Frystir tómatar
Gott er að frysta tómata sem
nota á til matreiðslu. Eru þeir
fyrst soðnir í 15 mínútur síðan eru
þeir kældir í ílátum í köldu vatni,
afhýddir og raðað þétt saman í
plastflát.
Tómatar í
eigin safa
Það er líka hægt að geyma tó-
ítalskt spagetti
Vz kg nautahakk
i/2 kg kindahakk
1 stór laukur smátt skorinn
1 græn paprika smátt skorin
1-2 kg tómatar
1 dós tómat paste
1 msk sykur
1 tsk oregano
1 tsk basil
1 tsk Italian seasoning
1 lárviðarlauf
Hakkið er brúnað ásamt
lauknumogpaprikunni. Restinni
af innihaldinu er hrært útí. (Best
er að afhýða tómatana). Suðan er
látin koma upp og svo er þetta
látið krauma í IV2 klst. og hrært í
öðru hvoru. Borið fram með
miklu spagettíi og rifnum parm-
esan osti.
Tómat-jógurt sósa
2 mask jógúrt án ávaxta
1 tsk tómatkraftur
salt og pipar
ögn af Worcestershíre sósu (má
sleppa)
Jógúrt og tómatkrafti er blandað
saman uns það er orðið jafnt.
Kryddaðu með salti og pipar og
bættu í Worcestershire-sósu ef
þér sýnist svo. Gott er að bera
þessa sósu með bökuðum hýðis-
kartöflum, og er þá skorið í yfir-
borðið á henni ög sósunni hellt
yfir.
Tómatpæ
Pædeig:
l'/2 dl hveiti
1V2 dl heilhveiti
mata í eigin safa, og þarf þá að
velja stinna tómata af svipaðri
stærð. Tómatarnir eru afhýddir
með því að þeim er stungið niður
í sjóðandi vatn og á þá að vera
hægur vandi að ná hýðinu af
þeim. Síðan er þeim raðað þétt
saman í krukku.
Tómatar eru síðan stappaðir
og er blandað 6 g af salti í ásamt
örlitlum sykri í hvert kíló. Safinn
er síðan skilinn frá og hellt á
krukkurnar.
Tómatamauk
1,4 kg fullþroskaðir tómatar
700 gr sykur
hýði og safi úr einni sítrónu
1 lítil kanilstöng
Það þarf að afhýða tómatana og
síðan að sneiða þá. Síðan er öllu
blandað saman í pott og hitað
Vz tsk salt
100 gr smjörlíki
2V2 til 3 msk vatn
Fylling:
6-7 tómatar
2 laukar
1 msk olía
10 grænar olífur
1 tsk timjan
V2 dl rifinn ostur
Mjöli og salti blandað saman.
Smjörlíkið (beint úr ísskáp) sett
útí, síðan vatnið og allt hnoðað
svo úr verði deig á sem skemmst-
um tíma. Pædeigið er látið standa
kalt í klukkutíma.
Deigið er flatt út og lagt í pæ-
mót eða kökumót og bakað við
200° C í 15 mínútur. Laukurinn er
flysjaður, hitaður í olíunni og
settur á deigið. Olífur og tómatar
skorin í sneiðar og lagt ofan á.
Rifnum osti og timjan stráð yfir
allt saman. Pæið er bakið við
200°C í 15 til 20 mínútur.
Ofnbakaðir
tómatar
Það sem til þarf er:
8 tómatar
V2 msk olía (fyrir mótið)
1 tsk olía
1 tsk vínedik
ögn af hvítlaukssalti
ögn af rosmarin eða
8 msk hvítlauksostur
Tómatarnir eru skornir sundur í
miðju og settir á smurt, ofnfast
mót. Olíu og vínediki hellt yfir og
kryddinu stráð yfir eða 1 msk
hvítlauksostur er sett á hvern
upp að suðu. Maukið er látið
malla í 20-30 mín. og er að lokum
hellt í krukkur.
Súrsaðir
tómatar
1 kg grænir tómatar
700 gr sykur
V4 1 vatn
2 msk ediksýra
heill kanell og heill negull eftir
smekk.
Tómatarnir eru afhýddir eftir að
þeim hefur verið stungið ofaní
sjóðandi vatn. Vatni, sykri,
ediksýru, kanil og negul blandað
saman og soðið, tómatarnir eru
settir út í löginn og soðnir meyrir.
Síðan er öllu hellt á krukkur lok-
aðar með plasti og þær geymdar á
köldum stað. ~ SP
tómathelming. Bakað við 250°C í
um það bil 10 mínútur.
Tómatana má líka ofnbaka heila,
þá þarf:
8 tómata
V2 msk olía
8 þykkar ostsneiðar eða
1 tsk olía.
Tómatarnir settir í ofnfast mót.
Rifa skorin í tómatana og ostin-
um stungið í eða skorin kross í
tómatinn og olíu hellt ofaní.
Bakað við 250°C í 15 mínútur.
Tómatsúpan
er góð bæði heit og köld. Hana
má búa til úr ferskum tómötum
eða niðursoðnum flysjuðum.
7 tómatar (eða 1 dós niðursoðnir
tómatar)
15 cm blaðlauk
1 msk olía
4 dl vatn
1 súputeningur
Vz tsk dragon
1 msk kartöflumjöl
V2 gúrka
Blaðlaukurinn skolaður, skorinn
smátt og hitaður í olíu. Tómat-
arnir flysjaðir og stappaðir. Tó-
matar, vatn, súputeningur og
dragon sett í potf og suðan látin
koma upp og súpan látin sjóða í
nokkrar mínútur. Gúrkan skorin
1' sneiðar. Kartöflumjölið
blandað vatni og jafningnum
ásamt gúrkunni hellt í súpuna.
Suðan látin koma upp á nýjan
leik. - sp
Vítamín
Tómatar
lækna gigt
Tómatareru fulliraf A-víta-
míni, og er þaö gott fyrir vefi
líkamans, A-vítamín er líkatal-
iöverasáragræðandi. Dag-
skammtur af A-vitamíni fæst
úr25gaftómötum.
Tómatar eru líka auðugir af B-,
C-vítamínum og kalíum. Ólíkt
öðru grænmeti tapa tómatar litlu
af næringarefnum sínum við
suðu.
Hráir tómatar eru taldir vera
mjög góðir gegn gigt, liðagigt,
kvefi, offitu og háum blóðþrýst-
ingi. Nikótínsýran sem þeir inni-
halda lækkar kólesterolið í blóði.
Fimmtudagur 4. júlí 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13
—sp
Geymsla á tómötum
Tómatatíminn heitir þessi árs-
tími á grænmetisalmanakinu,
og þótti okkur tilvalið að safna
saman nokkrum tómata-
uppskriftum sem hafa verið
reyndar og hafa staðist próf
hinna miklu matmanna á Þjóð-
viljanum.
Bindið á ykkur svunturnar
og hefjist handa!