Þjóðviljinn - 20.10.1985, Blaðsíða 7

FRÉTTASKÝRING
Mokað í musterin
Á fyrri helming þessa árs hafa
skuldir verslunarinnar í banka-
kerfinu aukist um 1 V2 miljarð
króna sem er ríflega helmingi
meira fjárstreymi til verslunarinn-
ar þaðan en á sama tíma í fyrra. Á
síðustu 24 mánuðum hefur fjár-
streymið úr bankakerfinu til versl-
unar numið nær 5,2 miljörðum og
heildarskuldir verslunar í
bönkum eru nú nær 8,7 miljarðar.
Hvaða fjárhæðir er hér um að
ræða? Það sést kannski. best, ef
þessar tölur eru bornar saman við
útlán bankakerfisins á sama tíma
til sjávarútvegs, undirstöðu-
atvinnuvegs þjóðarinnar. Ef af-
urðalán eru talin með, en þau eru
ekki tekin af innlendum spamaði
heldur erlendum lánum þar sem
þau koma á móti útflutningsaf-
urðum, þá varð aukning útlána til
sjávarútvegs á þessum tíma uppá
5,7 miljarða. Ef við hins vegar
skoðum lánaaukninguna ein-
göngu út frá útdeilingu banka-
kerfisins á sparifé almennings, þá
hefur verslunin á sl. 12 mánuðum
fengið í sinn hlut 2,3 miljarða,
sjávarútvegur 972 miljónir, land-
búnaður 783 miljónir og iðnaður
rúman 1 miljarð.
Þessar athyglisverðu tölur voru
lesnar yfir þingheimi í vjkunni af
Svavari Gestssyni. „Þetta segir þá.
sögu“, sagði Svavar, „að verslun-
in, kaupsýslan, gæslugrein ríkis-
stjórnarinnar, hefur hirt fjár-
magnið úr bönkunum. Þarna sést
hvar áherslan liggur. Ríkisstjórn-
in leggur rækt sína við eyðslu
gæðinganna en vanrækir fólkið.
Þjóðarbókhaldið er vitlaust, eins
og vitur maður sagði nýlega. Það
sem borgar sig er að eyða. Það er
tap á því að framleiða verðmæti“.
Ótrúlegar tölur
Sigurður E. Haraldsson for-
maður Kaupmannasamtakanna
segir að sér finnist þessar tölur
ótrúlegar. „Við skulum gæta að
því að verslunin á ekki aðgang að
neinum langlánasjóðum. Hún er
algerlega háð því að henni sé
fleytt áfram frá degi til dags. Aðr-
ir atvinnuvegir eiga rétt á fyrir-
greiðslu í bankakerfinu en við
ekki“.
Satt og rétt hjá Sigurði, en
staðreyndin er samt sú að stærst-
um hluta af sparnaði almennings
hefur verið útdeilt af banka-
kerfinu á síðustu tveimur árum til
verslunareigenda og
Utlánastefnan
Þannig var sparifé landsmanna
útdeilt af stjórnvöldum og
bankakerfi á milli sjávarútvegs og
verslunarásl. 12mánuöum.Tæpur
miljarður í undirstöðuatvinnuveginn
en 2.3 miljarðar í verslunina.
•-acCTCPcrnr,Ti:T^
kaupsýslumanna. Grunnatvinnu-
vegir þjóðarinnar, sjávarútveg-
ur, iðnaður og Iandbúnaður, hafa
setið á hakanum. En hvert hefur
þetta lánsfé verslunarinnar runn-
ið?. Varla til að fleyta versluninni
áfram frá degi til dags.
Sjóvarútvegurinn
þœði meira
Er þetta sú fjármagnsdreifing
bankakerfisins milli atvinnuveg-
anna sem menn telja eðlilega?
Árni Benediktsson fyrrv. for-
stöðumaður Sjávarafurðadeildar
SÍS segir að það skipti sjávarút-
veginn mestu að hafa eðlileg lán
hvað sem aðrir fá. „Ég held að
við myndum vilja þiggja meira en
samt hefur þetta verið í sæmi-
legum friði. Eg hef ekki löngun til
að segja álit mitt á verslun, ég
þékki ekki fjárþörf hennar.
En hvert hefur allt þetta lánsfé
verslunarinnar runnið? Það þarf
ekki nema að fara í stutta ökuferð
um höfuðborgarsvæðið til að
finna svarið. Jafnvel dugir fyrir
marga að h'ta út um gluggann
heima hjá sér. Hvert sem litið er
blasa við nýju verslunarhallimar,
markaðirnir og skrifstofubygg-
ingarnar, jafnvel upp á tugi
hæða. í nýjum miðbæjarkjarna

höfuðborgarinnar í Kringlumýri
er að rísa upp í mýrinni steypu-
musteri fyrir miljarða króna.
Hagkaupshöllin á að vera „borg í
borginni“ að sögn forráðamanna
fyrirtækisins og þar verður versl-
unarrými sem samsvarar nær
öllum verslunum við Laugaveg-
inn í byggingu sem þekur álíka
stórt svæði að grunnfleti og 5
knattspymuvellir.
„Það er langt frá því þörf á allri
þessari fjárfestingu í verslunar-
húsnæði á síðustu árum“, segir
formaður Kaupmannasamtak-
anna Sigurður E. Haraldsson og
hann heldur áfram. „Ég held að
verslunin sé að lenda ofan í sama
pyttinum eins og útgerðin á sín-
um tíma. Menn eru að reisa sér
hurðarás um öxl og ekki lagast
það ef allt það kemst í notkun
sem nú er í smíðum. Ég tel að við
séum komin út á hálan ís í þessum
efnum og þetta hlýtur að skapa
mikla erfiðleika hjá þeim sem
standa að þessari fjárfestingu og
það er auðvitað neytendum í
landinu dýrt ef miklu meira fjár-
magn er komið í verslunarrekstur
heldur en nauðsynlegt er“.
Já, skyldi ekki einmitt núna
vera brýn þörf fyrir að byggja
„borg í borginni"? Ef gerður er
einfaldur samanburður á verslun-
arrými hérlendis á hvern íbúa t.d.
á höfuðborgarsvæðinu og í helstu
stórborgum nágrannalandanna
þá kemur í ljós að hérlendis eru
nákvæmlega helmingi fleiri versl-
unarfermetrar á hvem íbúa, en
þekkist þar sem mest er erlendis.
Á sama tíma og 2 ferm. þykja
eðlilegt verslunarrými á íbúa í
stórborgum heimsins duga að
mati verslunareigenda, banka-
kerfisins og stjórnvalda ekki
minna en 4 ferm. í höfuðborginni
á íslandi. Og áfram er byggt. Á
síðustu 20 ámm hefur verslunar-
rými í Reykjavík aukist um ná-
lega helming eða úr 150 þús.
ferm. í 330 þús ferm. og á næstu
árum er líklegt að fermetrafjöld-
inn verði kominn í um 400 þús-
und.
Allur fjör-
magnskostnaður út
í vöruverðið
„Ég vil ekki vera með neinar
hrakspár en ég legg áherslu á að
verslunin geti þjónað sínu hlut-
verki á hagkvæman máta. Við hjá
Kaupmannasamtökunum höfum
lagt áherslu á að kostnaðurinn
við þann þátt samneyslunnar,
sem við teljum að verslunin sé,
eigi að vera hóflegur og til þess að
svo megi verða, verður að vera
skynsemi í því hvað menn em að
leggja mikið í fjárfestingu. Hér-
lendis er fjárfesting nú orðið
miklu dýrari en víðast annars tað-
ar. Vextirnir em 30-40%. Það er
því dýrt að skulda og auðvitað
leggst allur slíkur kostnaður á þá
þjónustu sem verslunin innir af
hendi. Það er hvergi annars stað-
ar hægt að taka þann kostnað",
segir formaður Kaupmannasam-
takanna á hreinskilinn hátt.
Það væri ráð að fleiri aðilar,
einkum þeir sem halda utan um
stjórn í landinu og þeir sem halda
utan um sparifé landsmanna,
hætti að hugsa á þeim nótum að
það borgi sig að eyða. Almenn-
ingur í landinu veit orðið betur,
og hann er hvorki í stakk búinn
né reiðubúinn að greiða reikning-
inn fyrir verslunarhallirnar. -|g
LEIÐARI
Þjóðarbókhaldið ervitlaust
Ríkisskattrannsóknarstjóri hefur nýlokiö um-
fangsmikilli athugun á bókhaldsgögnum fjöl-
margra aðila sem standa í einkarekstri. í raun
sannri væri nær aö tala um athugun á bókhalds-
leysi því meirihluti fyrirtækjanna gat ekki sýnt
fram á annað en óreiöu. Þetta úthlaup skatta-
lögreglunnar hefur fært yfirvöldum heim sann-
inn um hvert hiö raunverulega ástand er í þess-
um málum. Fyrir almenning voru þetta engin ný
sannindi.
Næsta verkefni ríkisskattrannsóknarstjóra og
starfsmanna hans ætti aö vera að kanna sjálft
þjóðarbókhaldið. Þar virðist allt vera fært inn
með öfugum formerkjum þessi misserin.
Eyðslan verður að hreinum hagnaði í bókhald-
inu en framleíðslan skilar stórtapi.
Hér er ekki um neitt grín að ræða. Staðreynd-
in er sú að ríkisstjórnin með dyggilegri aðstoð
bankakerfisins hefur snúið þjóðarbókhaldinu á
hvolf.
Dæmin blasa hvarvetna við. Á sama tíma og
verslunarhallir og viðskiptamarkaðir spretta
upp í mýrarkeldum, ekki bara ein og ein verslun
heldur heill Laugavegur á fimmföldum fótbolta-
velli er undirstöðuatvinnuvegur þjóðarinnar að
deyja drottni sínum.
Sjávarplássin eru þessa dagana hvert af öðr-
um á uppboði. Tálkafjörður, Grundarfjörður, Ól-
afsvík í gær og Húsavík á morgun. Á meðan
streymir fjármagnið yfir í verslunarhítina, vegna
þess að bókhaldið sýnir að því meira sem er
eytt, því meiri verður hagnaðurinn.
En hagnaður hverra? Varla neytenda sem
verða látnir borga steypuhallirnar í hækkuðu
vöruverði? Enn síður verður það hagnaður
þeirra sem staðið hafa í ströngu að afla þjóðar-
búinu tekna með því að draga fisk úr sjó og
verka hann en sjá nú á eftir hverjum togaranum
af fætur öðrum suður í biðsal Fiskveiðasjóðs við
Lækjartorg. Þar eru þeir best geymdir sam-
kvæmt uppáskrift þjóðarbókhalds ríkisstjórnar-
innar.
En almenningur sér í gegnum þennan hrá-
skinnaleik. Hann sér í gegnum þykka
steinsteypuveggi verslunarmusteranna og for-
ystumaður kaupmannastéttarinnar viðurkennir
að of langt sé gengið.
„Það er langt frá því þörf á allri þessari fjár-
festingu í verslunarhúsnæði á síðustu árum,
segir hann í samtali við Þjóðviljann. „Ég tel að
við séum komin út á hálan ís í þessum efnum,“
heldur hann áfram og bætir því við að auðvitað
leggst allur fjármagnskostnaðurinn á þjónustu-
verð verslunarinnar. „Það er hvergi annars
staðar hægt að taka þann kostnað,“ segir for-
maður Kaupmannasamtakanna.
Gjaldþrotastefna ríkisstjórnarinnar er háska-
leg. Ekki einungis vegna þess að hún kippir
grundvellinum undan höfuðatvinnuvegi þjóðar-
innar og lífsafkomu almennings, heldur líka
vegna þess að hún stefnir að því að festa í sessi
yfirstétt í landinu. Yfirstétt verslunargróðans
sem þiggur sparifé landsmanna að gjöf úr
höndum stjórnvalda.
Almenningur verður að átta sig á því að það
er hann og enginn annar borgar reikninginn og
það er hann og enginn annar sem á eftir að gera
upp reikningana við ríkisstjórn gialdþrotastefn-
unnar. " - Ig
Sunnudagur 20. október 1985 ÞJÓÐVILJIRN - SÍÐA 7