Þjóðviljinn - 12.05.1990, Blaðsíða 12

Vofir hungursneyð yfir
heimsbyggðinni?
World Watch Institute birtir nýjar niðurstöður
„Heimsbyggðin horfir fram á
alvarlegan matvælaskort á
næstu árum ef stjórnmálamenn
um heim allan breyta ekki af-
stöðu sinni til landbúnaðarmála
og umhverfisverndar og stemmt
verður stigu við mannfjölgun.
Matarskortur bitnar ekki einvörð-
ungu átekjulægstu íbúum þróun-
arlanda. Gríðarlega hátt
kornverð samfara efnahags-
legum og félagslegum óróleika
ógnar bæði þjóðríkjum, og stjórn-
völdum þeirra, og síðast en ekki
síst alþjóðlega fjármagns-
kerfinu."
Svo hljóða válegar niðurstöður
í ársskýrslu Worldwatch Institute
í Bandaríkjunum sem Magnar
Norderhaug, forstöðumaður
Norrænu worldwatch-stofnunar-
innar, kynnti á ráðstefnu Norr-
ænu bændasamtakanna í Noregi
um þróun matvælaframleiðslu í
heiminum. í ársskýrslunni birtast
niðurstöður athugana WWI á
heildarframleiðslu matvæla á
heimsvísu, þar sem tekið er tillit
til allra þeirra þátta sem hafa
áhrif á hana.
Þetta er með öðrum orðum
engin venjuleg skýrsla um fram-
leiðslu matvæla eða „birgða-
talning" heldur gagnmerk
greining á framleiðslugetu hverr-
ar heimsálfu í nútíð og framtíð.
Óhætt er að segja að Norderhaug
hafi verið ómyrkur í máli.
Hér á eftir verður tæpt á því
helsta.
Framleiösla mat-
væla heldur ekki
lengur í við
mannfjölgun
Undirstöðufæða mannkyns er
korn. Á árunum 1950 til 1984 var
kornframleiðsla í öllum heims-
álfum að jafnaði á hvern íbúa
meiri en nam mannfjölgun, í
fyrsta skipti í veraldarsögunni.
Upp úr miðjum níunda áratug
snýst þessi þróun við nema í
Bandaríkjunum og Vestur-
Evrópu. Mannfjölgun er alvar-
legasta vandamál heimsbyggðar-
innar, samfara jarðvegseyðingu
og umhverfismengun. I dag búa
rúmlega fimm miljarðir manna á
jörðinni. Talið er að þeim muni
fjölga um 95 miljónir ár hvert og
að þessari þróun linni ekki fyrr en
á 21. öld eða um það leyti þegar
mannfjöldinn hefur allt að því
þrefaldast.
Örfoka land, rányrkja, upp-
þornaðar ár, lægri grunnvatns-
staða og smækkun innvatna í
Kína, Mexíkó, Bandaríkjunum,
Afríku, Austur-Evrópu og
Suður-Ameríku eru til vitnis um
að hámarksframleiðslugetu
korns sé þegar náð, og meira en
það.
Áhrif
matvælaskorts
Flest ríki heims verða að flytja
inn korn svo þau geti brauðfætt
sig. Ef fram heldur sem horfir er
matvælaskortur og hungursneyð
víða um heim óumflýjanlegt
staðreynd á næstu árum. I fyrstu
snertir það iðnríkin lítið, þar sem
velferð er almenn.
Öðru máli gegnir um þau lönd
þar sem jafnvel 70% tekna fólks
fer í matarkaup. Með hækkandi
kornverði er hætt við að fátæk-
ustu ríkin geti ekki staðið við fjár-
skuldbindingar sínar og alþjóða
fjármagnskerfið kemst þar með í
uppnám. Uppskerubrestur í
stærsta kornframleiðslulandi
heims, Bandaríkjunum, árin
1988 og 1989 gaf forsmekkinn að
því sem í vændum er. Kornbirgð-
ir heimsins eru á þrotum í dag og
heimsmarkaðsverð snarhækkaði,
en það er í beinum tengslum við
kornbirgðir. WWI telur að við
núverandi aðstæður verði mikl-
um erfiðleikum bundið að auka
kornframleiðsluna um meira en
1% á ári á meðan mannkyninu
fjölgar um 2% á sama tíma.
Úr erindi
Magnars Norder-
haugs
Mannkynið taldi 5 miljarða
árið 1987. Áætlað er að því fjölgi
um 96 miljónir tæpar á hverju ári.
Ekki er talið að mannfjölgun
linni fyrr en á 21. öld eða þegar 14
miljarðar byggja jörðina. Váleg
framtíðarsýn þegar við brauð-
fæðum ekki einu sinni þá 5,2 milj-
arða manna sem búa á jörðinni í
dag.
Þróun matvæla-
framleiöslunnar
(kornframleiösl-
unnar)
Á árunum 1950 til 1984 jókst
kornframleiðslan í heiminum að
jafnaði um 3% á ári, fór úr 624 í
1645 miljónir tonna á ári. Þetta er
einstætt tímabil í sögu
mannkynsins því kornfram-
leiðslan var meiri en nam mann-
fjölgun í öllum heimsálfum. Upp
úr 1984 snýst þessi þróun við
nema í Bandaríkjunum og
Vestur-Evrópu. í öðrum heims-
hlutum jókst korninnflutningur
jafnt og þétt aðallega af þeim
sökum að innlend framleiðsla
hélt ekki í við mannfjölgunina. í
Afríku, Asíu og suður-Ameríku
er ástandið hvað uggvænlegast.
Þar eru iðnríkin í Asíu engin
undantekning. Japan, Taiwan og
Suður-Kórea flytja inn 71%,
72% og 59% af því korni sem fer í
innanlandsneyslu.
Flatarmál
kornræktarlands
Á árunum 1950 til 1981 jókst
akurlendi um fjórðung (24%). Á
9. áratugnum minnkaði það aftur
á móti um 7%. í Bandaríkjunum
og Sovétríkjunum hafa landsvæði
verið „tekin úr urnferð" þar sem
hætt er við uppblæstri eða svo-
nefnd jaðarsvæði. I iðnaðar-
löndum fer sífellt meira ræktar-
land undir mannvirki. í þriðja
heiminum fara árlega stór land-
svæði til spillis sökum upp-
blásturs og rangrar landnýtingar.
Takmarkaöir
möguleikará
framleiðsluaukn-
Á 7. áratugnum jókst korn-
framleiðsla á hverja ræktaða ein-
ingu um 27%, á 8. áratugnum um
21% og á þeim 9. um 19% en það
vekur athygli að á síðari hluta 9.
áratugarins var aukningin aðeins
2,6%. Kornframleiðslan verður
ekki aukin nema með því að auka
framleiðni hverrar ræktaðrar ein-
ingu þar sem ræktarland er af
skornum skammti.
Framleiðniaukningin er háð
þremur þáttum: Tilbúnum
áburði, áveituvatni og jarðvegs-
eyðingu. Framleiðniaukningu
undanfarinna áratuga má að
verulegu leyti rekja til aukinnar
notkunar tilbúins áburðar en nú
er svo komið að hún stendur í
stað til dæmis í Bandaríkjunum.
Ýmislegt bendir til þess að ekki
sé til nægilegt vatn til áveitu í
heiminum. Uppþornaðar ár,
lægri grunnvatnsstaða og smækk-
un innvatna eru til vitnis um það í
Kína, Bandaríkjunum, Afríku,
Austur-Evrópu og Suður-
Ameríku. Þá er jarðvegseyðing
gríðarleg um allan heim. Talið er
íslendingar eru oft að hrósa sér
af því að þeir þekki ekki kynþátt-
ahatur. Betur að satt væri.
Ég verð þá að segja fyrir mína
parta: það kemur alltof oft fyrir
að maður rekur sig á megna
andúð á útlendingum - ekki síst
þeim sem eru öðruvísi útlits en
við.
Það var ekki að undra þótt ví-
etnamski kínverjinn, sem spurð-
ur var í sjónvarpi á dögunum,
hvort menn hefðu komið fram
við hann hér eins og hann vildi
helst, yrði vandræðalegur og vildi
helst ekki svara.
Eitt dæmi af mörgum: lesend-
abréf í Morgunblaðinu á dögun-
að fyrir tilverknað náttúrulegs
rofs, skógeyðingu og rangrar
landnýtingar fari 24 miljarðir
tonna af jarðvegi í súginn ár
hvert.
Veðurfars-
breytingar
Ýmislegt bendir til að þegar
farið sé að gæta hinna svokölluðu
gróðurhúsaáhrifa. Áætlað er að
meðalhiti í heiminum verði 1,5-
4,5 gráðum hærri árið 2030 en í
dag (15 gráður). Það eitt að
breyta áveitukerfi heimsins er
áætlað að kosti 200 miljarða doll-
ara. Þá bendir einnig ýmislegt til
þess að ósonlagið sé að þynnast.
Talið er að dragist ósonlagið sam-
an um 1% aukist útfjólublá
geislun um 2% sem aftur
minnkar uppskeru sojabauna um
1%, en þær eru mikilvægasti
próteingjafi mannkyns.
Þróunin næsta
áratug
Árið 1988 og 1989 var upp-
skerubrestur í Bandaríkjunum
með þeim afleiðingum að korn-
um. Þar er bréfritari að þakka
Útlendingaeftirlitinu og kallar
það „mikilvægasta varnarlið
landsins". Margir munuá annarri
skoðun: Útlendingaeftirlitið hér
hefur orð á sér fyrir sérlega
ramma tortryggni, sem m.a. hef-
ur bitnað á þeim sem giftir eru
erlendum ríkisborgurum, hvað
þá öðrum. En aðalmál bréfrit-
ara var að kvarta yfir því að von
er á 60 flóttamönnum frá Viet-
nam. Hann setur dæmið þannig
upp að „hver innflytjandi hlýtur
að kosta einn heimamann af-
komumöguleika" - og því hljóti
jafnmargir íslendingar að hrökk-
last burt af landinu í staðinn: „Er
birgðir heimsins eru á þrotum.
Heimsmarkaðsverð á korni er í
beinum tengslum við birgðir.
WWI telur að miðað við núver-
andi aðstæður verði miklum erf-
iðleikum bundið að auka
kornframleiðslu heimsins um
meira en 1% á ári á meðan
mannkyninu fjölgar um 2% á
sama tíma. Þessi þróun getur haft
hrikalegar afleiðingar. Tvöföld-
un á heimsmarkaðsverði er fyrir-
sjáanleg í náinni framtíð. Það
snertir í fýrstu iðnrfkin lítið en
þeim mun meira þann miljarð
manna í þróunarlöndum sem
verja 70% af tekjum sínum f
matvörukaup. Fátækustu ríkin
geta ekki staðið við fjárskuld-
bindingar sínar og alþjóða fjár-
magnskerfið kemst þar með í
uppnám. Ef fram heldur sem
horfir gætu einnig iðnríkin þurft
að endurskoða þá kornfram-
leiðslu sem fer í dýrafóður, en
hún er oft nefnd „einu vara-
birgðir veraldar" (reelle
kornreserver / 450 miljón tonn á
ári).
(Fréttatilkynning frá Upplýsinga-
þjónustu landbúnaðarins)
búið að velja þá?“ spyr bréfritari.
Dæmið er sett upp með fárán-
legum hætti. En lesendabréfið
lýsir afstöðu sem er í raun mjög
útbreidd hjá íslendingum. Hún
er sú að hugsa í eina átt. Það þykir
sjálfsagt að íslendingar fari hvert
á land sem vill og vinni þar og
dettur engum í hug að spyrja
hvort þeir séu að taka vinnu frá
öðrum. En um leið og útlendur
maður kemur hingað hvolfist yfir
hann þessi tortyggni: að hann sé
að taka lifibrauð frá íslendingi.
Af þessu eru margar daprar sögur
og engar íslendingum til sóma.
HJ.
LESENDABRÉF
Úttendingahatrið smýgur víða
12 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 12. maí 1990