Dagblaðið Vísir - DV - 12.05.1997, Blaðsíða 16

MÁNUDAGUR 12. MAÍ 1997
16 *
menning
Tuttugu metrar
og fjórir
Rúrí: Tuttugu metrar.
Hver eru tengslin á milli
forms og fyrirmyndar þess?
Þessi spuming hefur verið eitt
af viðfangefiium myndlistarkon-
unnar Rúríar um nokkurra ára
skeið og hefur birst í þeim verk-
um hennar sem byggjast á mæli-
kvarða tommustokksins en taka
þó á sig hinar fjölbreytilegustu
myndir og form. Um þessar
mundir sýnir hún fjögur slík
verk á sýningunni Afstæðu í
Gallerí 20 fermetrar.
Bandaríski heimspekingur-
inn Nelson Goodman hefur bent
á að líking milli forms og fyrir-
myndar sé ekkert skilyrði þess
að formiö sýni fyrirmyndina.
Líkingin hefur með speglun að
gera þar sem til dæmis tommustokkur A líkist
tommustokki B jafn mikið og tommustokkur B
líkist tommustokki A. Þó sýnir hvorugur hinn.
Ekki frekar en Jón Jónsson væri mynd af
passamynd sinni þó að passamyndin líktist
honum glettilega mikið. Það er eitthvað annað
en líking sem gerir það að verkum að við segj-
um um form eða mynd að þau sýni okkur eitt-
hvað. Til dæmis að passamyndin sýni okkur
Jón Jónsson. Þetta „eitthvað" hefur með sam-
hengi, úrvinnslu, umgjörð og venjur að gera.
Hvaða ljósi bregða myndir Rúriar á þetta
merkingarfræðilega vandamál?
Eins og áður er sagt eru tommustokkamynd-
ir Rúríar fjölbreyttar í formi þó að þær byggist
allar á sama tommustokknum og þar með á
sama mælikvaröanum. Á þessari sýningu eru
þrjú verk sem heita 20 metrar en hafa þó ólík
form og umfang. Titillinn vísar til þess að verk-
in eru öll gerð úr 20 tommustokkum sem hver
Myndlist
Ólafur Gíslason
og einn er metri á lengd. Fjórða verkið, sem
heitir 4 metrar, er heldur ekki 4 metrar á lengd
heldur búið til úr 4 meterslöngum tommustokk-
rnn. Aðrar eftirminnilegar útfærslur Rúríar á
þessari hugmynd eru teningsmetrinn og fer-
metrinn, en þessar rúmfræðieiningar hafa í
verkum hennar stöðulinn 21,5 sm í stað 100 sm
sem reglur flatarmáls- og rúmfræðinnar segja
til um. Þær mynda hins vegar tening og feming
og byggja á þeirri einingu sem tommustokkur-
inn er, en fimmbrotinn meterslangur tommu-
stokkur er einmitt 21,5 sm á lengd. Myndfrnar
eru rökréttar í sínu samhengi en benda okkur
á afstætt gildi þeirra viður-
kenndu mælikvarða sem við
umgöngumst daglega sem al-
gildar forsendur allra mæl-
inga. Þær benda okkur líka á
hvemig tungumálið, mæl-
ingatæknin og myndmálið
byggja hver á sinni setninga-
fræði og rökfræði, þannig að
tenging þeirra býður upp á
fjölbreytilegar niðurstöður
þó að mælikvarðinn sé alltaf
sá sami.
Ætlum við að gera mynd
sem sýnir 20 metra em
margar lausnir á dæminu. í
fyrsta lagi er spumingin um
tommustokkinn og hugtakið
metra. Líkist tommustokkur-
inn hugtakinu metra eða er hann mynd af því?
Er yfirleitt til mynd sem samsvarar hugtakinu?
Og ef hún er til, hefúr hún þá einhverja merk-
ingu?
Auk þess aö benda á vandann virðist mega
lesa úr metramyndum Rúríar þá niðurstöðu að
merking myndar hafi ekki með það að gera
hvað hún sýni heldur samhengiö sem hún sýn-
ir það í. í þessu tilfelli em metramir tuttugu og
fjórir settir í samhengi við geometrísk form
sem hafa í raun takmarkað með lengdarmál að
gera. Tengslin era þó fyrir hendi en forsendur
þeirra em ekki hinar viðteknu heldur benda
þær okkur á að reglur og viðmið, sem við erum
vön aö taka sem algild, hafa sín takmörk sem
miðast við samhengi, hefð og úrvinnslu þess
sem meðhöndlar mælikvarðann.
Sýningin Afstæða er í Gallerí 20 fermetrar,
Vesturgötu 10a, kjaliara, og stendur til 18. maí.
Verður vinátta
við fyrstu kynni?
Hversu rótgróin era hús á sínum
uppranalega stað? Líður gömlum
húsum betur í sambýli við sína líka
eins og uppi í Árbæ, eða era þau fús
til að mynda samband við nýja fé-
laga? Og þá er ekki aðeins átt við
nýbyggingar sem reistar eru í kring-
um þau heldur það umdeilanlega
samband sem viðbyggingar bera
með sér.
Viss grandvallaratriði koma í
hugann sem varða hugmyndafræði
arkitektsins. Reynir hann að koma
á vingjamlegu samtali milli húss og
viðbyggingar? Leitar hann að sögu-
legum þáttmn sem tengja þær sam-
an? Ögrar hann samskeytum þeirra
vísvitandi með því að draga fram
andstæður milli þeirra? Sýnir hann
til dæmis auðugan nútíma á móti
örbirgð fortíðar?
Byggingarlist
Halldóra Amardóttir
Sérhver arkitekt hefur sína að-
ferð til að meta hugsanlegar lausn-
ir. Við myndum okkur skoðun eftir
því hvað við sjáum þegar ólík form
og efni mætast, litir og áferð. Met-
um árangurinn sem einnig kemur fram í stærð-
arhlutfollum, tæknilegri meðferð, jafnvægis- og
áherslubreytingum. Listasafn íslands er gott
dæmi um hús tímanna tvennra.
Þegar gengið er Fríkirkjuveginn draga boga-
dregnar útlínur eldra hússins vegfarendur til
sín með hlédrægri sérstöðu sinni, um leið og
Daniel Buren 1992: Staösetning - framsetning - tilfærsla. Myndin er tekin
úr Árbók Listasafns íslands 1993.
þær endurspegla bárur vatnsins í Tjöminni.
Hreinleiki forms, lita og efnismeðferðar er al-
ger þegar gengið er upp stíginn að safninu. Hvít
steinsteypan, marmari, stál og gler era efni sem
krefjast góðrar umhirðu, en rökræða má um
hvort þessi stílhreini hráleiki sé ekki einmitt
nauðsynlegur sem upphaf og endapunktur fyrir
það sem er fýrir innan: hlutlaus
bakgrannur fyrir listaverkin. Þá
túlkun setti listamaðurinn Daniel
Buren á oddinn í staðbundnu verki
sínu, „Staðsetning - framsetning -
tilfærsla", í anddyri Listasafnsins
árið 1992. í því vora gestir dregnir
inn í myndverk úr samtímanum og
urðu um leið þátttakendur í leik
listamannsins við skilningarvitin.
Inngangur safnsins, opinn upp á
gátt, bauð gestum að leysa
margræði tímans sem falið var í
fjarvídd verksins. Og það
tókst. Því innar sem kom-
ið var þeim mun að-
greinanlegri
urðu ein-
stakir
hlutir mam.
og
form.
Þannig er líka um sögu Lista-
safnsins sem byggingar. Ef hugsað
er út í merkingu einstakra atriða
eins og forma, efnis og litavals, þá
er hægt að líta á verk Daniels sem
táknrænt fyrir sameiginlegt
fungumál eldri og yngri bygging-
arinnar. Hreinleiki og einfaldleiki
tengja þær saman og bjóða al-
menningi heim. Fagurfræðin er
ekki eini þátturinn sem hafa verð-
ur í huga. Ný og gömul bygging
verða að geta talað saman á sama tungumál-
inu, eins og eldri og yngri kynslóðir læra
hvor af annarri. Saga okkar og umhverfis-
ins byggist á samskiptum og því að reyna að
gera okkur skiljanleg. Ef það er haft að leið-
arljósi getrn- vinátta orðið við fyrstu kynni.
Caput í Portúgal
Caput-hópurinn tók þátt i Gul-
benkian-tónlistarhátíðinni í Portúgal
í síðustu viku, en hún er ein virtasta
nútímatónlistarhátíð Evrópu. 5. maí
hélt hópurinn tónleika í aðalsal Gul-
benkian-tónleikahallarinnar og lék
ítalska tónlist við gífúrleg fagnaðar-
læti áhorfenda sem voru fjölmargir.
Guðmundur Óli Gunnarsson stjóm-
aði tónleikunum, ítalski sellistinn
Jacob Scalfi var einleikari og Rann-
veig Fríða Bragadóttir söng einsöngs-
hlutverkið í verki ítalans Fausto
Rometellis „Mediterrano". „Hún
heillaði portúgalska áheyrendur ger-
samlega upp úr skónum,“ segir Kol-
beinn Bjamason flautuleikari.
6. maí var norræn tónlist á dagskrá
hópsins, meðal axmars ný verk eftir
Áskel Másson og Atla Ingólfsson en
ekki náðist í Caput-menn til að spyrja
hvemig hefði gengið.
Meðal ffamtíðarverkefna Caput er
þátttaka í Sumartóna-hátíðinni í
Færeyjum í júní og júlí og upptaka á
óperu Hauks Tómassonar, Guörún-
arkviðu hinni fjóröu, sem gekk fyrir
fúllri skipakví í nokkrar vikur í
Kaupmannahöfn í fyrra sumar.
Sænska útgáfúfyrirtækiö RIS ætlar
að gefa óperuna út.
Blávindur
Blávindur og fleiri ljóð heitir ljóða-
kver eftir pakistanska skáldið Daud
Kamal sem forlagiö Brú gaf út nýlega
í þýðingu Hallbergs Hallmundssonar.
Daud Kamal lést fyrir
áratug en er meðal
fremstu lýrískra skálda í
heimalandi sína á þess-
ari öld. Hann ritaöi
flest ljóð sín á ensku
en ekki úrdú eins og
önnur pakistönsk
skáld, enda hlaut
hann framhalds-
menntun sína í
Englandi og kenndi ensku
um 30 ára skeið í heimalandi sínu.
Hann hlaut margar viðurkenningar
fyrir ljóðlist, meðal annars þrenn al-
þjóðleg gullverölaun.
Blávindur geymir 25 valin ljóö sem
flest bera vitni upprana sínum með
skírskotunum í sögu, staöhætti og
venjur, þó ekki þannig aö hamli
skilningi, enda lætur þýðandi fylgja
nokkrar skýringar til glöggvunar
þeim sem era ókunnugir menningar-
arfi Pakistans. Kverið kostar 490
krónur og er til sölu í bókabúðum
Máls og menningar.
íslensk danslist í
Eystrasaltslöndum
2. maí sýndu Lára Stefánsdóttir og
David Greenall tvo tvídansa úr La
Cabina eftir Jochen Ulrich á hátíðar-
kvöldi í Þjóðaróperanni í Riga í Lett-
landi. Sýningin var hluti af balletthá-
tíð, Baltic Ballet Festival, sem 130
dansarar frá 30 löndum tóku þátt í,
þeirra á meðal finnski Þjóðarópera-
ballettinn undir stjórn Jorma
Uotinen og dansarar frá Marinski
leikhúsinu i St. Pétursborg.
Lára Stefánsdóttir heldur forinni
áfram ein núna þessa dagana. Hún
dansaði verk sitt „Hræringar" við
frumsamið tónverk Guðna
Franzsonar í Vilnius 9. maí, í
kvöld
sýnir
hún í
Riga og í
Tallin 15.
maí.
Dansverkið
„Hræringar"
verður frum-
flutt á ís-
landi á sýn-
ingu ís-
lenska
dans-
Lára Stefánsdóttir
gerir vföreist.
V/
flokks-
ins 22. maí næstkomandi ásamt
þremur öðrum nýjum verkum eftir
David Greenall, Nönnu Ólafsdóttur
og Michael Popper. Sá síðastnefndi er
þekktur breskur dansari og danshöf-
undur og er sérstakur gestur dans-
flokksins um þessar mundir.
I