Dagblaðið Vísir - DV - 10.06.1999, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR 10. JUNÍ 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLl BJÖRN KÁRASON
Aöstoöarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaóaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11, 105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Lífeyrí sóað í byggðagildru
Kaup staðbundinna lífeyrissjóða á hlutafé í fallvöltum
fyrirtækjum staðarins er enn einn hnykkurinn á skrúf-
gangi vítahrings byggðagildrunnar. Nú er röðin komin
að árás byggðastefnunnar á lífeyrissparnað þeirra, sem
eru svo óheppnir að búa í halloka sjávarplássum.
Lífeyrissjóður Vestmannaeyja hefur fjárfest í Vinnslu-
stöðinni, sem stendur höllum fæti. Lífeyrissjóður Vest-
flarða hefur flárfest í Básafelli, sem stendur höllum fæti.
Ef þessi fyrirtæki falla, rýrna tekjur margra sjóðfélaga
um leið og verðgildi ævisparnaðar þeirra rýrnar.
Það er skylda lífeyrissjóða að taka litla áhættu og
dreifa þeirri áhættu, sem þeir taka. Staðbundnir lífeyris-
sjóðir eiga sízt af öllu að fjárfesta í heimafyrirtækjum,
því að sveiflur í atvinnulífi staðarins fara saman við
sveiflur í efnahag staðarfólks, sem á lífeyrinn.
Lífeyrissjóður, sem fjárfestir sérstaklega í heima-
byggð, setur of mörg egg í veikbyggða körfu. Hann van-
rækir lífeyrishagsmuni sjóðfélaga í þágu byggðapóli-
tískra hagsmuna, sem ekki eru á verksviði lífeyrissjóða.
Slíkur sjóður misnotar ævisparnað almennings.
Byggðastefnan ræðst með fjölbreyttum hætti að hags-
munum íbúa sjávarplássa, sem eru á undanhaldi. Sveit-
arfélög nota útsvarstekjur til að fjárfesta í fallvöltum fyr-
irtækjum í björgunarskyni í stað þess að nota þær til að
bæta þjónustu við fólk og gera líf þess þægilegra.
Sagan sýnir, að slíkar fjárfestingar hafa tilhneigingu
til að gufa upp og verða að engu. íbúarnir hafa jafnframt
farið á mis við þægindi, sem fallið hafa í skaut íbúum
sveitarfélaga, sem ekki hafa tekið þátt í vonlitlum að-
gerðum til björgunar fallvöltum fyrirtækjum.
Staðarfólk er jafnframt hvatt til að leggja sjálft fram
hlutafé til þessara sömu, fallvöltu fyrirtækja. Víða um
land hefur verið skorin upp herör til stuðnings fyrirtækj-
um, sem talin eru hornsteinar atvinnulífsins. Þetta
hlutafé getur fólk ekki notað fyrir sjálft sig.
Með áróðri fyrir bjartsýnisórum eru íbúar þessara
sveitarfélaga hvattir til að festa fé sitt í vönduðum og
dýrum íbúðarhúsum, sem síðan rýrna að verðgildi og
verða að lokum verðlaus með öllu, af því að fólksflótti
hefur framkallað offramboð af lausu íbúðarhúsnæði.
Ekki skiptir máli, hvað var til á undan, eggið eða hæn-
an. Aðalatriðið er, að allir þessir þættir snúast á sömu
sveif við að herða skrúfganginn í vítahring byggða-
gildrunnar. Samanlagt magna þeir óhagræði fólks af því
að búa á stöðum, þar sem byggðastefna ríkir.
Peningar fólks brenna í óseljanlegum íbúðarhúsum, í
verðlausu hlutafé þess í hallærisfyrirtækjum, í út-
svarspeningum, sem hverfa í þessum sömu fyrirtækjum
og nú síðast einnig í lífeyrissjóðum, sem sóa fé til að
kaupa hlutafé í fyrirtækjum, sem verða verðlaus.
Dæmi af hinum endanum er Reykjavík, þar sem eng-
um dettur lengur í hug að halda uppi Bæjarútgerð og
menn yppta bara öxlum, ef fyrirtæki eða fólk flytst til
sveitarfélaganna í nágrenninu eða út á land. Peningum
Reykvíkinga er ekki brennt á altari byggðastefnu.
Kostnaðarsöm verndun fyrirtækja og byggða, sem
standa höllum fæti, gleypir alla peninga, sem í hana er
kastað. Hún er fen, sem magnar vandann, sem átti að
milda. Hún dregur úr getu fólks til að bjarga sér undan
á flótta. Hún er byggðagildra, sem lokar fólk inni.
Með því að misnota staðbundna lífeyrissjóði til að soga
sparifé staðarfólks inn í vítahring byggðagildrunnar, er
stigið stærsta skrefið til siðleysis í byggðastefnu.
Jónas Kristjánsson
„Þaö munu hafa verið Þjóðverjar sem tóku upp þann sið, snemma á þessari öld, að búa mönnum starfslok og
miða þá við aldur í árum eða 65 ár,“ segir m.a. í grein Árna. - Mannlíf í Freiburg í Þýskalandi.
Sveigjanlegur
eftirlaunaaldur
Á nýafstöðnu lands-
þingi Landssambands
eldri borgara hér í
Reykjavík bar nokkuð
margt á góma. Hæst
bar þó kjaramálin og
ríkti hófleg bjartsýni
um betri tíð undir end-
urlífgaðri ríkisstjórn
Sjálfstæðis-og Fram-
sóknarflokks. Eitt af
þeim málum sem bar á
góma en hlaut næsta
litla umBöllun var
sveigjanlegur eftirlaun-
aldur. Að vísu var sam-
þykkt ályktunartillaga
um málið en hún sagði
svo sem ekki mjög mik-
ið annað en það að
eldri borgarar væru
hlynntir sveigjanlegum
aldri.
Kjallarinn
Arni Björnsson
læknir
eftirlauna-
hvað við meinum? Ann-
ars er hætt við að úr
umræðunni verði
þvæla sem hver étur
skilningsvana eftir öðr-
um, en það er algengt í
almennri umræðu i
bananaþjóðfélaginu
okkar.
Við hvað á að
miða?
Hvenær er eðfilegt að
hætta að vinna? Á að
miða við aldur í árum,
starfsaldur, starfsgetu
eða starfsvilja? Það er
nefnilega alls ekki víst
að þetta fari saman. Það
munu hafa verið Þjóð-
tóku upp þann sið,
verjar sem
snemma á þessari öld, að búa mönn-
„Þegar þau eftirlaunakerfi, sem
við búum við nú, voru í mótun
hafa menn áreiðanlega ekki gert
sér grein fyrir þeirri lengingu á
meðalaldri og almennt bættu
heilsufari sem orðið hefur á síð-
ari hluta þessarar aldar.“
Hvað meinum
við?
En hvað er sveigj-
anlegur eftirlauna-
aldur? Fyrrverandi
fjármálaráðherra,
Friðrik Sophusson,
ræddi um fyrirbærið
í vetur á ftmdi með
öldruðum læknum
og muni ég rétt
ræddi hann líka um
þetta á fundi með eldri borgurum.
Hann var líka hlynntur sveigjanleg-
um eftirlaunaaldri en mér fannst
hann tala út frá stöðu sinni sem fjár-
málaráðherra og sá í málinu hugsan-
legan spamað fyrir rikissjóð.
Fyrrverandi landlæknir, sem nú er
formaður Félags eldri borgara í
Reykjavík og nágrenni, hefur einnig
gert málið að sínu og er það vel. En
er ekki ástæða til að staldra við og
reyna að gera okkur grein fyrir því
um starfslok og miða þá við aldur í
árum eða 65 ár. Hvers vegna þeir
tóku upp þessa viðmiðun er ekki ljóst
en hún hlýtur að hafa verið tengd
þjóðfélagsaðstæðum.
Sennilegast er að á þennan hátt
hafl verið talið að spoma mætti við
atvinnuleysi meðal hinna yngri. Með-
alaldur var mun lægri en nú og kröf-
ur til lífsgæða minni. Því hafa menn
ekki reiknað með miklu álagi á þjóð-
félagið vegna eftirlauna.
Önnur Evrópuriki, svo sem Norður-
löndin og Bretland, sem byggðu á sós-
íaldemókratísku velferðarkerfi, fóru
að dæmi Þjóðverja. Bandaríki N-Am-
eríku hafa byggt sitt eftirlaunakerfi á
einstaklingsbundinni ftársöfnun til
elliáranna og því hafa þeir sem þar
em í vellaunuðum störfum getað sest
í helgan stein snemma á ævinni, 50-55
ára. Þegar þau eftirlaunakerfi, sem við
búum við nú, vom í mótun hafa menn
áreiðanlega ekki gert sér grein fyrir
þeirri lengingu á meðalaldri og al-
mennt bættu heilsufari sem orðið hef-
ur á síðari hluta þessarar aldar.
Komnir í strand
Og nú era menn komnir í strand.
Þeim sem eiga rétt á ellilaunum ftölg-
ar stöðugt og hagkerfin standa ekki
undir útgjaldaaukanum þrátt fyrir
nokkuð jafnan hagvöxt. Hvar stönd-
um við þegar úr honum dregur?
Hann er alls ekki gulltryggður því
auðlindir jarðarinnar, ekki einu
sinni hugmyndaauðurinn, em ekki
ótæmandi. Á móti þessu kemur að
vísu fækkun fæðinga en tæknin sem
ræður því að höndunum við störfm
fækkar eyðir þeim áhrifum, a.m.k. að
hluta til. Hvemig sem litið er á málin
er ljóst að við erum í sjálfheldu sem
við losnum ekki úr nema með því að
skoða allar hliðar málsins og leita úr-
ræða fordómalaust. Eftirlaunaþegar
hafa á síðari ámm vaknað til meðvit-
undar um rétt sinn til sömu lífskjara
og aðrir þjóðfélagsþegnar. Þeir munu
ekki sætta sig við að vera settir til
hhðar og þiggja leyfarnar þegar þjóð-
félagskökunni er skipt. Þeir era líka
reiðubúnir tO að taka á sig skyldur
sem því fylgja að vera virkir þegnar
meðan heilsa og kraftar endast. En
þeir em vaxnir upp úr því að láta
ráðskast með sig og vilja vera með í
ráðum, bæði í leit að orsökum vand-
ans og svo í leit að leiðum til að leysa
hann. Ámi Bjömsson
Skoðanir annarra
Metnaður til ráðherradóms
„Þau rök sem forsætisráðherra færir fyrir fjölgun
ráðherra eru ekki sérlega sannfærandi. Vissulega getur
verið erfitt fyrir ráðherra að fara með fleiri en eitt
ráðuneyti en fjölgun ráðherra felur í sér undanslátt
gagnvart því verkefni að einfalda stjórnkerfið og fækka
ráðuneytum...Úr því sem komið er mun reynast erfltt
að fækka ráðherrum á ný. Við blasir að metnaður þing-
manna til ráðherradóms hefur ráðið mestu um þessa
framvindu sem er neikvætt og ótrúverðugt upphaf á
þeirri auknu skilvirkni og aðhaldi í ríkisrekstrinum
sem ný ríkisstjórn þarf að leiða.“
Úr forystugreinum Viðskiptablaðsins 9. júní.
Sparnaður - hugarfarsbreyting
„Það er brýn þörf á því að auka sparnað almennings
í landinu. Enn virðist landlægt að eyða um efni fram.
Sparnaður þarf að vera aðlaðandi, ekki síst lífeyris-
sparnaður, en sennilega er hugarfarsbreyting það sem
þarf fyrst og fremst að koma til. Það er lenska hérlend-
is að skamma ríkið og sveitarfélögin ef þensluástand
myndast og Vinnuveitendasambandið er í forustu í því
að senda slíkar fóðurlegar áminningar...Hins vegar
mættu einnig fylgja orðsendingar til einstaklinga og
forráðamanna fyrirtækja að vanda sín skref í ráðstöfun
peninga og auka sinn skerf í þjóðfélagslegum sparn-
aði.“ Jón Kristjánsson í Degi 8. júní.
Verktakaiðnaður á íslandi
„Sögulega séð hafa erlend fyrirtæki alltaf verið sterk í
íslenskum verktakaiðnaði. Þannig byggðu erlend fyrir-
tæki Reykjavíkurhöfn, Straumsvíkurhöin, allar helstu
virkjanir íslendinga í upphafl og svo mætti lengi
telja...Ég gæti vel séð fyrir mér talsveil annað ástand í ís-
lenskum verktakaiðnaði, ef hann hefði um árabil haft
sérstakt ráðuneyti og ráðherra eins og sjávarátvegur-
inn...Það er mín skoðun án þess að lítið sé gert úr mikil-
vægi fiskiðnaðarins í landinu að okkur myndi til lengd-
ar farnast betur ef við létum meira jafmæði rikja um
miklvægi atvinnugreina og höguðum okkur samkvæmt
því.“ Ármann Öm Ármannsson í Mbl. 9. júní.