Dagblaðið Vísir - DV - 14.10.2000, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 2000
DV
Fréttir
Skammast sín fýrir
drykkjuna í Berlín
Bons Jeltsín er opinskár 1 nyutkomnum endurminningum:
Forsetarnlr
Frásögn Jeltsíns af valdaskiptunum þykir yfirborðskennd. Stjórnmálaskýrendur segja Jeltsín leyna því sem
raunverulega gerðist í desember fyrir ári.
Kúvending hefði getaö orðið í
Rússlandi 1996 þegar Borís Jeltsín,
fyrrverandi Rússlandsforseti, hafði
næstum ákveðið að banna kommún-
istaflokkinn og fremja í raun valda-
rán. Nokkrum árum seinna fékk
Jeltsín stöðugar fréttir af ástaræv-
intýrum Bills Clintons Bandaríkja-
forseta í Hvíta húsinu.
Þetta eru tvö leyndarmálanna
sem Borís Jeltsín greinir frá í bók-
inni Maraþonhlaup forseta sem er
yfir 400 síður. Bókin kom í hillur
bókaverslana í Moskvu í vikunni.
Stjórnmálaskýrendur segja
reyndar fátt nýtt koma fram í bók
Jeltsíns. Gagnrýna þeir einkum yf-
irborðskennda frásögn Jeltsins af
því þegar hann sagði af sér völdum
á gamlárskvöld 1999 þegar Vladimir
Pútin tók við. Ef marka má frásögn
Jeltsíns virðist sem honum hafi
skyndilega og alveg sjálfum dottið í
hug að afhenda Pútín völdin. Stjórn-
málaskýrendur segja lýsingu
Jeltsíns á atburðarásinni einkum
gefna í því skyni að leyna því sem
raunverulega gerðist. Bók Jeltsíns
leiði menn ekki í sannleikann.
Dóttirin kom vitinu fyrir
forsetann
En þó svo að frásögnin af valda-
skiptunum hafi verið yfirborðs-
kennd þykir frásögn forsetans fyrr-
verandi frá sumrinu 1996, þegar
hætta þótti á að kommúnistar tækju
völdin, dramatísk. Nokkrum mán-
uðum fyrir forsetakosningarnar í
júní var fylgi Jeltsíns lítið. íbók-
inni segir Jeltsín frá því að hann
hafi verið tilbúinn með tilskipanir
um að banna starfsemi kommún-
istaflokksins, leysa upp þingið og
fresta forsetakosningunum. „En að
lokum hætti ég við ákvörðun sem
ég hafði næstum því tekið,“ skrifar
hann.
Jeltsín segir að það hafi verið
Tatanja dóttir hans og Anatolí
Tsjúbaís, sem þá var náinn vinur
hennar og samstarfsmaður, sem
fengu hann til að hætta við þessar
áætlanir.
Það hafa reyndar margir haldið
því áður fram að Jeltsín hafi viljað
banna kommúnistaflokkinn og
fresta forsetakosningunum um óá-
kveðinn tíma. En þetta er í fyrsta
sinn sem forsetinn staðfestir þetta
sjálfur.
Leyniþjónustumenn sögðu
Jeltsín frá Monicu Lewínsky
Það sem Jeltsín hélt fram á dög-
unum í viðtali við breska blaðið The
Times i tilefni útgáfu endurminn-
inganna hefur hins vegar ekki kom-
ið fram áður. íviðtalinu fullyrðir
Jeltsín að hann hafi fengið upplýs-
ingar um ævintýri Bills Clinton
Bandaríkjaforseta og lærlingsins
Monicu Lewinsky í Hvíta húsinu frá
rússneskum leyniþjónustumönnum
iöngu áður en málið varð opinbert.
Jeltsín fullyrti jafnframt að Rússum
hefði verið kunnugt um að
repúblikanar í Bandaríkjunum
hefðu haft í hyggju að hefja opin-
bera herferð gegn Clinton vegna
sambands hans við Lewinsky.
Jeltsín kvaðst lengi hafa velt því
fyrir sér hvort hann ætti að segja
Clinton frá því að hann ætti á hættu
að verða sér til skammar frammi
fyrir öllum heiminum. Hann kveðst
þó hafa horfið frá þvi, meðal annars
vegna þess að hann treysti ekki al-
veg heimildarmönnum sínum í
Bandaríkjunum. Auk þess var það
skoðun Jeltsíns að um einkalíf
Clintons væri að ræða og hann yrði
sjálfur að koma lagi á það.
Jeltsín virðist vera mjög hrifinn
af Clinton og segir frá því að á ein-
um fundi þeirra hafi þeir báðir far-
ið úr skónum til að athuga hvor
þeirra notaði stærra númer. í ljós
kom að þeir voru með jafnstóra fæt-
ur. Clinton notaði hins vegar skó
númer 46 en Jeltsín gekk í skóm
númer 43.
Forsetinn fyrrverandi segir að
þungu fargi hafi verið af honum létt
þegar hann sagði af sér embætti.
Þrátt fyrir það getur hann ekki
leynt þreytu sinni. Hann reynir að
veijast slúðri, rógburði og gagn-
rýni.
„Mér líður eins og hlaupara sem
er nýbúinn að ljúka risamaraþon-
hlaupi, 40 þúsund kílómetrum.
Þannig líður mér. Ég lagði alla
krafta mína og alla sál mína í þetta
forsetamaraþonhlaup. Og ég komst
á heiðarlegan hátt í mark. Telji ein-
hver að ég hafi þörf fyrir að afsaka
mig þá er þetta afsökunin: Reynið
sjálf að gera betur. Hlaupið aftur
þessa 40 þúsund kílómetra. Hraðar.
Betúr. Glæsilegar. Ég hef gert það.“
í viðtali við timaritið Ogonjok
bætir Jeltsín því við að hann sé
einnig þreyttur af stöðugum ásök-

unum í fiölmiðlum um spillingu
fjölskyldu hans og um áhrif fjár-
málafurstanna á hann. „Ég vil ekki
svara beinni lygi en í bókinni skýri
ég vandlega frá afstöðu minni til
spillingar."
Harðneitar að hafa tekið við
mútugreiðslum
Jeltsín vísar því á bug i bókinni
að hann og fjölskylda hans hafi þeg-
ið mútur, eigi bankareikninga á
Vesturlöndum, krítarkort, glæsivill-
ur og landareignir. Hann telur upp
eignir sínar, meðal annars ibúð,
stórt sumarhús, BMW-bifreið og 8
milljónir rúblna á bankabók sem
hann hefur eignast, meðal annars
vegna sölu á tveimur öðrum bókum.
Auk þess greinir forsetinn frá því
að hann hafi haft 183 þúsund rúblur
í árstekjur. „Ég er ekki fátækur
maður. Hvorki ég né fjölskylda mín
höfum nokkru sinni tekið við fé frá
einkafyrirtækjum. En mér finnst
við verðskulda að geta farið hvert
sem er í heiminum til þess að
slappa af eða skoða okkur um.“
Jeltsín bendir á að spilling festi
óhjákvæmilega rætur við róttæka
einkavæðingu. „Hvernig er hægt að
þvinga embættismann tO að taka
ekki við mútum þegar hann þénar
aðeins 5 til 6 þúsund rúblur á mán-
uði og tengist á sama tíma margra
milljóna samningum?" Auðvitaö er
eina leiðin að hækka laun hans. En
kommúnistamir í neðri deild þings-
ins, aðrir stjómmálamenn og al-
menningur voru alltaf andvígir
launahækkunum embættismanna.
Og hvemig er hægt að hækka laun
emhættismanna þegar aðrir opin-
berir starfsmenn eins og kennarar
og læknar eru á lágum launurn?"
Jeltsín bendir á annað atriði.
Hefð fyrir mútugreiðslum hafi
myndast í Sovétríkjunum þegar
mönnum var kennt að sniðganga
lög og reglur með því að borga
undir borðið. Jeltsín segir alla
skilja að ekki sé hægt að halda
áfram að lifa i blekkingu.
Það vekur athygli hversu opin-
skátt Jeltsín ræöir um veikindi sín
og áfengisneyslu og hneykslið sem
varð þegar hann lét móttökunefnd
bíða árangurslaust eftir honum í ír-
landi og þegar hann tók að stjóma
herhljómsveit í Berlín 1994 er síð-
ustu rússnesku hersveitirnar fóru
frá Þýskalandi. Hann viðurkennir
að síðastnefnda atvikið hafi verið
vegna áfengisneyslu. Hann viður-
kennir að allt málið, atvikið, sem
sýnt var á öllum sjónvarpsstöðvum
heims, og gagnrýnin, sem fylgdi í
kjölfarið, hafi verið auðmýkjandi og
viðbjóðslegt. Forsetinn bætir því
við að hann hafi einnig verið búinn
að taka mikið af lyfium og að það
hafi ekki bætt ástand hans. Jafn-
framt fullyrðir Jeltsín að hann hafi,
samkvæmt læknisráði, ekki snert
sterk vín eftir hjartaáfailið 1995 og
hjartaaðgerðina 1996. Hann drekki
aðeins nokkur vínglös við hátíðleg
tækifæri.
Dóttursonurinn í breskum
heimavistarskóla
Fyrrverandi Rússlandsforseti er
ákaflega hamingjusamur með
fiölskylduna sína, eiginkonuna
Nainu, dæturnar Lenu og Tatönju,
eiginmenn þeirra, barnabömin og
eitt langafabam. Að sögn Jeltsíns er
Katja, dóttir Lenu, orðin tvítug.
Hún hefur tekið sér frí frá námi til
að hugsa um lítið barn sitt. Borís
Jeltsín yngri, sonur Tatjönu, er
einnig um tvítugt. Samkvæmt
frásögn Jeltsins er pilturinn svolítið
hornóttur. Tatjana sendi hann í
drengjaskóla í Winchester í
Englandi. Jeltsín segist ekki hafa
trúað dóttur sinni er hún lýsti
aðbúnaðinum í skólanum þar sem
drengurinn var í þrjú ár. Hann hafi
sofið í koju í sex manna herbergi.
Nemendur hafi verið vaktir á
morgnana. Þeir hafi þurft að vera í
gljáburstuðum skóm og í hvítum,
straujuðum skyrtum. Jeltsín þykir
ekki undarlegt þótt drenginn hafi
langað heim í þægindin í Moskvu.
Hann kveðst hafa sagt Tony Blair
frá því í símtali að dóttursonur sinn
væri við nám í Englandi. Spurði
Jeltsín hvort Blair gæti ekki sent
stráknum línu þar sem hann væri
einmana. Jeltsín yngri fékk bréf frá
Downingstræti með ósk um
velgengni í náminu og formlegu
boði um heimsókn í Downingstræti.
Að sögn afans gat strákurinn lesið á
milli línanna og skilið að einungis
væri um formlegheit að ræða. Hann
þurfti því ekki að fara.
Sjálfum þótti Jeltsín heimsókn
Elísabetar Englandsdrottningar til
Moskvu 1994 með erfiðari
móttökum sem hann þurfti að
ganga í gegnum. „Okkar megin gátu
ekki allir verið í viöeigandi
klæðnaði þar sem fáir áttu slík fót í
klæðaskápnum. Fljótt gekk á
birgðir utanríkisráðuneytisins á
viðhafnarflíkum og þegar einhverjir
brugðu sér í leikhúsbúninga kom í
ljós að formlegur sviðsklæðnaður er
allt öðruvísi en sá sem er viðeigandi
við konunglegar heimsóknir."
Elísabet gaf Jeltsín öskju með
fræjum úr jurtum í hallargarðinum
sínum. Ekki festu allar rætur en
nokkrar þrífast vel.
„Fjölskyldugarðurinn okkar minnir
okkur á að landið okkar hefur
loksins sameinast á ný samfélagi
siðaðra þjóða,“ skrifar Jeltsín.
Byggt á Times, Reuters o.fl.