Dagblaðið Vísir - DV - 19.10.2000, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 19. OKTÓBER 2000
FIMMTUDAGUR 19. OKTÓBER 2000
19
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiölun hf.
Stjómarforma&ur og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aðstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiðlun hf.
Filmu- og piötugerð: ísafoldarprensmiöja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og I gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum lyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Fáokun eykur kostnað
Samhengi kostnaðar og tekna er óbeint og takmarkað,
hvort sem samkeppni ríkir eða ekki. Samkeppni styðst þó
við þetta samhengi, þegar fyrirtæki þróa aðferðir til að
lækka kostnað sinn og síðan verð afurða sinna til að geta
lækkað verðið og náð betri markaðshlutdeild.
Þegar eitt fyrirtæki er komið með meira en helmings
markaðshlutdeild á sínu sviði, svo sem sameinaður
Landsbanki og Búnaðarbanki í almennum bankaviðskipt-
um, hætta samkeppnislögmál að virka og við taka fáokun-
arlögmál, sem við þekkjum betur úr ríkisrekstri.
Hvort sem ríkir samkeppni eða fáokun, þá miðast tekj-
ur í rekstri síður við kostnað heldur en mat á því, hvað
markaðurinn þolir. Þannig koma nýjar uppfmningar yfir-
leitt inn á markað á tiltölulega háu verði, sem lækkar síð-
an, þegar aðrir koma í kjölfarið og samkeppni eykst.
Sagan segir okkur, að einokun uppfinningamannsins
breytist smám saman i samkeppni markaðsþjóðfélags,
sem síðan breytist smám saman með samruna í fáokun.
Mikilvægir þættir íslenzks athafnalífs eru komnir á þetta
síðasta stig fráhvarfs frá markaðsbúskap.
Bankamir verða komnir á lokastig þessa ferils, þegar
Landsbankinn og Búnaðarbankinn sameinast. Við þekkj-
um ekki dæmi þess í útlöndum, að slík sameining hafi
verið viðskiptamönnum til hagsbóta. Þvert á móti hefur
hún reynzt leiða til verðhækkana á þjónustu.
Stuðningsmenn sameiningarinnar segja, að með henni
náist hagræðing, sem leiði til minni heildarkostnaðar, er
síðan geti skilað sér í minni mun á innlánsvöxtum og út-
lánsvöxtum, þannig að bankinn taki minna í sinn hlut í
vaxtamun. Þessi firra styðst ekki við neina reynslu.
Þvert á móti leiðir sameining bankanna til þess, að þeir
geta betur en áður sett viðskiptamönnum sínum stólinn
fyrir dymar. Sameiningin mun ekki leiða til þess að nýja
báknið þurfi minna í sinn hlut og geti minnkað vaxtamun-
inn. Þvert á móti mun græðgi báknsins aukast.
Við þekkjum þetta ferli af lögmálum Parkinsons og Pét-
urs. Alltaf er matsatriði, hver skuli vera kostnaður í
rekstri. Ráðamörmum ríkisfyrirtækja og fáokunarfyrir-
tækja finnst jafnan, að þeir þurfi meiri tekjur og beita ráð-
andi markaðsstöðu sinni til að afla þeirra.
Gróðabilið, sem myndast við þetta, er síðan fyllt upp
með kostnaði. Ráðnar era silkihúfur hver upp af annarri.
Sérhver starfsmaður reynir að fylla tómarúm aðgerðaleys-
is með athöfnum, sem hafa ekkert rekstrarlegt gildi, en
gefa þá tilfinningu, að menn séu önnum kafnir.
Þetta gerist einmitt vegna hins vanmetna hagfræðilög-
máls, að samhengi tekna og kostnaðar er yfirleitt lítið og
óbeint, en samhengið er aftur á móti yfirleitt mikið og
beint milli tekna annars vegar og hins vegar mats á því,
hvað markaðurinn þolir við aðstæður hverju sinni.
Þetta ættu allir að vita, sem kalla sig hagfræðinga, við-
skiptafræðinga eða fjármálafræðinga. Samt hefur ótrúleg-
ur fjöldi þeirra lýst yfir stuðningi við fyrirhugaða samein-
ingu Landsbankans og Búnaðarbankans, sumir af hreinni
fáfræði, en aðrir í vondri trú og hagsmunagæzlu.
Með sameiningu tveggja helztu stofnana almennra
bankaviðskipta er rikið enn að efla fáokun sem sérkenni
íslenzks atvinnulífs. Ríkisstjómin er að staðfesta, að hún
vilji bankafáokun til hliðar við benzínfáokun, tryggingafá-
okun, flugfáokun, orkufáokun og símafáokun.
Viðskiptamenn bankanna munu tapa á sameiningunni.
Vaxtamunur mun aukast til lengdar, því að reynslan sýn-
ir að algild lögmál fáokunar láta ekki að sér hæða.
Jónas Kristjánsson
DV
Olíuleit við ísland á réttri braut
Sá mikli áhugi sem fram
hefur komið í aðsendum
greinum til DV gegnum tið-
ina um olíuleit við ísland hef-
ur ekki farið fram hjá lesend-
um blaðsins. Hinn 29. októ-
ber 1996 lögðum við, sex þing-
menn . Sjálfstæðisflokksins,
fram á Alþingi þingsályktun-
artillögu um markvissar
rannsóknir á því hvort olía
eða gas fyndist á landgrunni
íslands.
Og þann 7. maí 1997 skilaði
iðnaðamefnd Alþingis mál-
inu frá sér og mælti með samþykkt
þess með eftirfarandi texta: „Alþingi
ályktar að fela iðnaðarráðherra að
skipa starfshóp með þátttöku vísinda-
manna er meti hvort rétt sé að hefja
markvissar rannsóknir á því hvort olía
eða gas finnist á landgrunni Islands.
Hópurinn meti sérstaklega þau svæði á
landgrunninu sem fyrirliggjandi rann-
sóknir benda til að líklegust séu til að
geyma olíu eða gas.“ Þannig var tillag-
an samþykkt á Alþingi 13. maí 1997.
Starfshópur skipaður
Þann 29. september 1997 skipaði þá-
verandi iðnaðarráðherra átta manna
starfshóp undir formennsku dr. Svein-
bjöms Bjömssonar prófess-
ors. Var hópnum falið:
1. Að meta hvort ætla megi
að tæknilegar og fjárhagsleg-
ar forsendur séu til olíu-
vinnslu á þeim svæðum land-
grunnsins sem fyrirliggjandi
rannsóknir benda til að lík-
legust séu til að geyma olíu
eða gas.
2. Að gera tillögur um
kynningu á þessum svæðum
til að efla áhuga innlendra og
erlendra aðila á svæðunum.
Þann 15. júní 1998 skilaði
starfshópurinn af sér með ítarlegum
tillögum um framhald málsins (sjá út-
gefna skýrslu iðnaðar- og viðskipta-
ráðuneytisins, „leit að olíu við ísland
og á nálægum hafsbotni", frá október
1998).
í fyrmefndri skýrslu era einnig nið-
urstöður óháðs ráðgjafa, Anthony Ge-
orge Dor, Statoil (UK), sem starfaði fyr-
ir nefndina, en þar kemur m.a. fram að
almennar olíulíkur í Tjömesbrotabelt-
inu séu 12% eða 1 á móti 8.
Skýrt gengið frá eignarrétti
í maí sl. kynnti iðnaðarráðherra
frumvarp til laga um olíuleit og olíu-
vinnslu, þ.e. um leit, rannsóknir og
„Nauðsyn er á að löggjöf sé sett hér á landi eins og er á
hinum Norðurlöndunum, m.a. til þess að erlend fyrir-
tœki fáist til að fjármagna leit að olíu og gasi á land-
grunni íslands. “ Almennar olíulíkur í Tjömesbrotabelt-
inu eru 12%, eða 1 á móti 8.
Spilling hjá verkalýðsfélögum
í sumar gerðist það að einum
verkalýðsforingja var vikið frá störf-
um og það í veikindafríi að því er
séð varð, en það er eitt af grunnatrið-
um í kjarasamningum að það er ekki
hægt. Ég, eins og aðrir, hef talið að
þegar við kjósum fulltrúa til að
höndla með félagið okkar séum við
að kjósa til árs í senn. Ef okkur lík-
ar ekki við forystuna eða einhvem
innan hennar, kjósum við annan að
ári. Þó svo að formaðurinn gerist
starfsmaður félagsins hlýtur ráðn-
ingin að vera til eins árs í senn, ann-
að væri ólög, því ekkert félag hefur
tvo formenn.
Hið sama hlýtur að gilda þótt for-
maðurinn verði síðan kosinn til æðri
„Ég hef, eins og aðrir, talið að þegar við kjósum full-
trúa til að höndla með félagið okkar séum við að kjósa
til árs í senn. Ef okkur líkar ekki við forystuna eða ein-
hvern innan hennar kjósum við annan að ári. “
Með og á móti
metorða og gerist launaður
stjómarmaður í samtökum
einhverrar félagaheildar, að
þegar árið er á enda sé hans
timi útrunninn nema um
umboð sé endumýjað.
Fimmföld árslaun í líf-
eyrl
Sjaldan hefur heyrst um
annað eins klúður og það er
átti sér stað þegar formaður
var settur af og það af eigin
félögum. í þokkabót var reiknaður
ríflegur lífeyrir úr sjóðum launa-
lægstu stéttum landsins og samtök-
um launafólks, lífeyrir sem nánast
er á við fimmfóld árslaun verka-
manns, sem jafnframt er umbjóðandi
þessara manna. Ekki efast ég um að
þeir hafi ekki getað, samvisku sinn-
ar vegna né ímyndar um eigið ágæti,
metið félaga sinn til lægra verðs.
Þetta eru góð laun sem enginn i sam-
tökum launafólks myndi fúlsa við.
Mér er spurn: Er eitthvað í lögum
félaganna eða samtakanna sem leyf-
ir slíkt? Ef svo er ekki, hver getur
tekið þessa ákvörðun og borið á
henni ábyrgð? Þetta er hneyksli og
er langt frá því að vera til eftir-
breytni en verður að skoðast sem
víti til vamaðar og má ekki endur-
taka sig.
Hver metur launin?
Aftur á móti beinir þetta sjónum
að þeim einstaklingum sem eru að
höndla með sjóði félaganna, hvort
menn þar á bæ séu orðnir siðblindir
eða kærulausir um þá „ábyrgð" sem
þeir hafa. Getur verið að þarna sé á
ferðinni spiUing og að menn hafi
Atli Hraunfjörð
má/ari

verið of lengi einráðir og
orðnir öruggir með sig og
störf sín? Þar sem grasrót-
arfélögin gátu eða vildu
ekki endumýja forystuna
hjá sér, var þá ekki einfald-
ast I þessu starfslokamáli
að fara fram á endumýjun í
forystunni?
Hafi þessi einstaklingur
misboðið samstarfsmönn-
um sinum svo, að þeir áttu
________ ekki annars úrkosti en að
reka hann (hafi þeir þá haft
til þess rétt), þá hafa þessir sömu
einstaklingar fyrirgert trausti um-
bjóðenda sinna með þessum gjöm-
ingi. Þeir eiga allir að segja af sér og
reyna síðan að fá endurnýjað umboð
sinna félaga, hafi þeir til þess traust.
Þeir eiga ekki að gera starfsloka-
samning við sjálfa sig, það er spill-
ing.
Svo má spyrja: Hver metur launin
sem þeir fá og við hvað er miðað?
Eru launin miðuð við framkvæmda-
stjóralaun stórra fyrirtækja, eða
laun sérfræðinga sem ráðnir eru til
samtakanna? Eða eru þau í sam-
ræmi við árangur af launabaráttu
þeirra fyrir umbjóðendur sína? Er
launatafla þeirra til miðviðunar öðr-
um formönniun, sem til að mynda
stunda skyldur sínar fyrir félagið á
staðgengilskaupi? Eða er þetta ný að-
ferð, ný gulrót til að laða menn til
forystustarfa í félögunum, um að
þeir eigi von á svimandi háum laun-
um fyrir vikið? Laun sem að öðru
jöfnu tekur 3-5 ár að vinna fyrir, og
allt borgað úr sjóðum þeirra lægst
launuðu. Það er skömm að þessu,
þetta er flrring.
Atli Hraunijörð
ríkisbankanna?
Breytingum verður að mæta Pólitísk hrossakaup
J „Já, ég tel svo
. vera. Það eru
'Fj breytingar á öll-
um sviðum þjóð-
lífsins og ekki sist í fjár-
málaheiminum. Þeim
breytingum verður að
mæta. Við sameiningu ís-
landsbanka og FBA eru
ríkisbankarnir ekki lengur
samkeppnishæfir og þurfa
að hagræða og tel ég að það
takist með sameiningar-
leiðinni. Forúrskurðarleiðin
Isóifur Gylfi
Pálmason
alþingismaöur
ríkisstjómin hefur valið
mun leiða i ljós hvort sam-
eining rikisbankanna er
möguleg. Ég er einnig
hlynntur því að styðja spari-
sjóðina í landinu og tel
nauðsynlegt að breyta lög-
um þannig að þeir geti orðið
að hlutafélögum til að
styrkja þær rekstrareining-
ar. Það sem er neikvætt við
sameiningu ríkisbankanna
eru starfsmannamálin og
sem þau mál verður að ræða.‘
„Markaðurinn er
1 |H mun betur fallinn
r* til að ákveða fram-
vindu á banka-
markaði en stjóm-
málamenn. Öll rök viðskipta-
ráðherrans í málinu em hrun-
in. Það er búið að sýna ræki-
lega fram á að sameining bank-
anna er ekki líkleg til að
hækka verðmæti þeirra, heldur
gæti það allt eins lækkað. Hún
hefur ekki heldur getað sýnt
fram á að sameiningin lækki vexti,
enda sýna dæmin að samrani banka
leiðir ekki til lægri kostnaðar neyt-
enda. Reyndar er ótrúlegt að ráðherra
Ossur Skarp-
héóinsson
alþingismaöur
viðskiptamála skuli halda fram
að með því að minnka sam-
keppni sé líklegt að vextir og
þjónustugjöld lækki. Framkom-
an við starfsfólkið, sem ekkert
fékk að vita, er ömurleg og rík-
isstjóminni til vansa. Þetta er
dæmi um gamaldags pólitísk
hrossakaup og liður í þeim er
greinilega að . láta gæludýr
Framsóknarflokksins fá ein-
hveija bita. Eða af hverju er
ráðherrann stöðugt að tala um
að það þurfi að selja hitt og þetta úr
bönkunum? Er hún kannski búin að
ákveða hvað á að selja og hver hreppir
hnossið?"
Hart er deilt um fyrirhugaða sameiningu ríkisbankanna, Landsbanka og Búnaðarbanka, og hvort hagræðíng hlýst af henni.
vinnslu kolvetnis, og er málið nú kom-
ið til meðferðar á Alþingi. Nauðsyn er
á að löggjöf sé sett hér á landi eins og
er á hinum Norðurlöndunum, m.a. til
þess að erlend fyrirtæki fáist til að fjár-
magna leit að olíu og gasi á landgrunni
Islands.
Á undanfórnum árum hefur litlu
fjármagni verið veitt af fjárlögum til
þessara mála eða um 2 millj.kr. á ári,
sem ekki hefur alltaf verið nýtt. Á fjár-
lögum 2001 er 15 millj. kr. fjárveiting
til hafsbotnsrannsókna í samræmi við
tillögu samráðsnefndar um land-
granns- og olíuleitarmál sem iðnaðar-
ráðherra skipaði 17. febrúar 1999, þ.e.
fulltrúa frá Orkustofnun, iðnaðarráðu-
neyti og utanríkisráðuneyti.
Ekki aftur snúið
Sú mikla umræða sem fram hefur
farið í blöðum um olíuleit við Island
hefur nú fleytt málinu verulega fram á
við og það frumvarp um leit, rannsókn-
ir og vinnslu kolvetnis sem iðnaðar-
ráðherra hefur lagt fram er góður
áfangi í því efni. Nú verður ekki aftur
snúið og vona ég að vel takist til um
þann lagaramma sem Alþingi setur um
starfsumhverfi þeirra erlendu aðila er
hyggjast leita að olíu við ísland.
Guðmundur Hallvarðsson
Ummæli
ICrónan og evran
„Það var fyrst
og fremst markað-
urinn sem ákvað
að gengisþróun
krónunnar skyldi
ekki fylgja lækk-
un evrunnar. Ef
markaðurinn
hefði verið þeirrar
skoðunar, að krónan skyldi fylgja
evrunni hefði markaðurinn væntan-
lega ekki haft sömu trú á krónunni
og raun hefur orðið. Meðan aðeins
þriðjungur gjaldeyrisviðskipta ís-
lands er í evrum er ekki eftir nánd-
ar nærri jafn miklu að slægjast með
þvi að tengjast henni og ef tveir
þriðju hlutar gjaldeyrisviðskiptanna
væru í evrum.“
VilhjSlmur Egilsson, hagfr. og form.
efnahags- og viöskiptanefndar Alþing-
is, í Viöskiptabl. 18. okt.
Útlendingar á íslandi
„Það væri mjög
undarlegt ef hér
risi ekki bylgja
fordóma gegn út-
lendingum. Und-
arlegt vegna þess
hve fáfróð og van-
búin við erum,
undarlegt vegna
þess að reynsla nágrannaþjóða er
einmitt sú ... Hin „hreina þjóðemis-
vitund" á nú í vök að verjast... Til-
hneiging er til að gera öll litlu út-
lendu bömin sem fyrst og mest ís-
lensk, „bjarga þeim frá þeirra eigin
menningu" sem muni verða þeim
fjötur um fót. I þessari afstöðu felst
virðingarleysi fyrir menningunni
sem börnin eru sprottin úr.“
Stefán Jón Hafstein í Degi 18. októ-
ber.
Ábyrgð vegaverktaka
„Öll höfum við
komið að nýlagðri
vegklæðningu
með tilheyrandi
lausamöl. Þó
nokkrir hafa lent
í vandræðum og
jafnvel velt bílum
sínum þegar bíll-
inn tók að rása vegna þess að of
hratt var keyrt. Höfum við ekki öll
komið að köflum þar sem mölin er
löngu keyrð út og vegurinn renni-
sléttur en merki er sýna 50 km há-
markshraða enn til staðar? Verktak-
arnir þá komnir í hvarf og jafnvel
búnir með kaflann sinn og famir ...
Þessi vinnubrögð ala á óvirðingu
fyrir hraðatakmörkunum ef öku-
menn sjá ekki ástæðuna fyrir
þeim.“
Jón Gröndal umferðaröryggisfulltrúi í
Mbl. 18. október.
Skoðun >
Efég vœri ekki herramaður
(ólíkt þér, þú þarna siðlausi
sveitadurgur) mundi ég
segja eitthvað!!!
Pabbi, pabbi!
þú gerir illt verra!

24

Nei, er þetta ekki
hr. „Eitt-kjörttmabil"
og sonur hans
Samgöngur
eru lykillinn
Góðar samgöngur eru
forsenda þess að nútíma-
samfélag geti þróast. Stór-
auknir flutningar kalla eftir
betri samgöngumannvirkj-
um og aukinn hraði í sam-
skiptum manna og viðskipt-
um kallar eftir betri og ör-
uggari samgöngum, hvort
sem er á landi, sjó, i lofti
eða með fjarskiptum. Nýja
hagkerfiö, lykillinn að auk-
inni framleiðni í atvinnulífi
þjóðanna og vexti efnahags-
lífsins, byggir fyrst og
fremst á auknum hraða í
samskiptum, betri samgöngum.
Kjallari
Svanfríöur
Jónasdóttir
þingmaöur Samfylking-
ar
þróa störfin og skapa sér
nýjan grundvöll. Til að
mæta vanda fólksins, og
byggðarlaganna, þurfa
stjórnvöld að taka undir og
örva frumkvæði heima-
manna varðandi menntun
og atvinnusköpun sem
byggir á nýrri tækni. Mikil-
vægi almenningssam-
gangna hefur heldur ekki
notið nægjanlegs skilnings.
Viðurkenning á því að
samgöngur á landi, með
ferjum eða flugi, þurfi
Traust og ódýr fjarskipti
Samfylkingin leggur megin-
áherslu á bættar samgöngur vegna
öryggissjónarmiða og til að auka
jöfnuð fólks og fyrirtækja, lands-
byggðar og þéttbýlis. Við horfum á
samgöngur sem grundvallarþátt í
vexti og þróun efnahagslífsins og að
mikilvægi þeirra eykst sífellt. Það er
nauðsynlegt að horfa á alla sam-
göngumöguleika í samhengi þegar
staða svæða og byggðarlaga er met-
in. Þegar litið er til möguleika ein-
stakra svæða er alveg ljóst að það er
staða samgöngumála sem mun ráða
þvi hvernig atvinnulífið og þar með
búsetan þróast.
Enn eru stór landsvæði á Islandi
sem búa við þriðja heims samgöngur
á landi; þar sem skipaflutningar hafa
verið aflagðir á síðustu árum, þar
sem flugsamgöngur eiga mjög í vök
að verjast og þar sem fjarskipta-
möguleikar eru lakari og dýrari en
svo að svæðið sé samkeppnishæft til
atvinnusköpunar sem tengist því
sviði. Þessi mikilvægi þáttur í
grunngerð heilu svæðanna er í upp-
námi. Það er staðan eftir samfellda
tíu ára setu Sjálfstæðisflokksins í
samgönguráðuneytinu.
Til að skapa möguleika
stuðning er handahófskennd og án
heildarstefnu, án framtíðarsýnar.
Það þarf stefnumörkun þar sem
grundvallaratriði okkar í Samfylk-
ingunni um jöfnuð og þátttökurétt
eru höfð að leiðarljósi og skilningur
á mikilvægi traustra samgangna fyr-
ir þróun og vöxt efnahags- og at-
vinnulífs er til staðar. Allt of mörg
byggðarlög og fjölskyldur; allt of
margar góðar hugmyndir, líða fyrir
þann seinagang og stefnuleysi sem
nú einkenna aðkomu stjómvalda að
þessum grundvallarþætti.
Svanfríður Jónasdóttir
Mikilvægi traustra og ódýrra fjar-
skipta fyrir landsbyggðina hefur ver-
ið margítrekað. Möguleikar fólks til
að takast á við atvinnuháttabreyt-
ingar í landbúnaði og sjávarútvegi
eru háðir því að það geti nýtt sér
hina nýju tækni til að mennta sig,
„Til að mæta vanda fólksins, og byggðarlaganna, þurfa
stjómvöld að taka undir og örva jrumkvœði heima-
manna varðandi menntun og atvinnusköpun sem
byggir á nýrri tœkni. Mikilvœgi almenningssam-
gangna hefur heldur ekki notið nœgjanlegs skilnings. “