Dagblaðið - 23.08.1976, Blaðsíða 18

18
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 23. ÁGUST 1976.
Ævintýrin eru börn-
unum nouðsynleg
Dr. Bettclheim er orðinn 73 ára gamall en kennir enn á sumar-
námskeiðum í háskólanum.
Margir halda því fram að ýmiss
konar ofbeldi sem fram kemur í
ævintýrum, — illskeyttir risar,
vondar stjúpmæður, risavaxin
villidýr, eitruð epli o.s.frv. — geti
haft slæm áhrif á sálarlíf ungra
barna.
Einn af fremstu barnasál-
fræðingum heimsins, dr. Bruno
Bettelheim, mótmælir þessu
harðlega. Hann hefur nýlega
gefið út bók um þetta efni er
hann nefnir ,,Um gildi og mikil-
vægi ævintýra." Bettelheim
heldur því fram að ævintýri hafi
bætandi áhrif á siðgæðiskennd
barna og gefi lífi þeirra gildi.
Bettelheim er fæddur í Vínar-
borg og var fylgismaður Freuds á
sínum tíma. Hann var í fanga-
búðum nasista í eitt ár áður en
Eleanor Roosevelt og fjölmargir
aðrir nafntogaðir Bandaríkja-
menn gengust fyrir því að hann
var Iátinn laus. Hann varð
prófessor við háskólann í Chicago
árið 1944. Bettelheim, sem nú er
orðinn 73 ára gamall, kennir enn
á sumarnámskeiðum við skólann.
Ævintýri eru þýðingarmikil.
vegna þess að börn hafa ríkt
ímyndunarafl sem stundum er
þrungið óttablandinni eftirvænt-
ingu. Börn eru stundum altekin
af þessu ímyndunarafli og sjá
ekki leið út úr vandanum. Með
því að segja börnum ævintýri,
sem enda vel, hjálpar maður þeim
að komast að viðunandi niður-
stöðu.
1 ævintýrinu hefur söguhetjan
þurft að gangast undir allar
hugsanlegar hörmungar. Hvaða
barn er það sem hefur ekki
einhverntíma fundizt það vera
óréttlæti beitt af foreldrum
sínum eða öðrum sem yfir því
ráða?
Slíkt er algengt i ævintýrum. I
þeim öllum komast sögu-
persónurnar úr vandræðum
sínum með því að vera góðar og
duglegar. Hið góða hefur sigrað
það illa.
Ástæðuna fyrir því að ævintýri
hljóta alheimsvinsældir telur
Bettelheim vera þá að í upphafi
voru ævintýrin ekki skráð heldur
gengu munnlega frá manni til
manns. Það sem sögumönnum
þótti óæskilegt og leiðinlegt var
hreinlega fellt úr ævintýrunum.
Aðeins það sem vakti almenna
ánægju var látið halda áfram
næst þegar ævintýrið var sagt.
Munurinn á ævintýri og
goðsögn er sá að goðsögnin sem
var heldur ekki skráð en varð-
veittist í munnlengri geymd, —
er dæmisaga um einhverja
sérstaka persónu og þótt hlust-
andinn geti verið hrifinn af
frásögn um goðumkenndar
persónur þá þekkir hann sjálfur
engan sem líkist þeim. Hans og
Gréta eru aftur á móti bara
venjuleg börn, sem eru alveg eins
og önnur börn, sem allir þekkja.
Endir goðsagna var oftastnær
ekki eins góður og endir ævin-
fýranna.
Góður endir er mjög áríðandi í
ævintýrum, ef ekki það sem er
mest áríðandi. Við góðan endi fær
barnið trú á framtíðina. Prinsinn
fær prinsessuna og þau búa
saman hamingjusöm til æviloka.
Barnið skilur vel við hvað er átt,
— framtíðin ber hamingju i
skauti sér. Ævintýrið er i
rauninni smækkuð mynd af því
lifi sem barnið gjarnan vill lifa.
Ef börn heyrðu ekkert nema
ævintýri væri það ekki nóg sálar-
fóður fyrir þau. En það er ekkert
sem getur komið í stað ævin-
týranna. Öll börn eru hrædd um
að verða yfirgefin af foreldrum
sínum á eyðilegum stað. líkt og
Hans og Gréta í ævintýrinu eða
þá að ófreskja gleypi þau í
einum bita eins og úlfurinn
Rauðhettu.
Ef barnið glimir við þessar hug-
myndir upp á eigin spýtur fær
það enga lausn á þeim. Við að
heyra ævintýrin komast börnin að
raun um að þau eru ekki ein um
þessa hræðslu, og hún er ekkert
til þess að skammast sín fyrir.
Mikil nauðsyn er að for-
eldrarnir lesi ævintýri upphátt
fyrir börn sin.Það er einnig
nauðsynlegt að foreldrar geri sér
grein fyrir þeim miklu umbrotum
sem eru í undirmeðvitund
barnsins.
Auðvitað verður barnið hrætt
þegar risinn leggur af stað niður
baunagrasið á eftir Jóa, og þegar
úlfurinn étur Rauðhettu. En
barnið hefði slíka eða ámóta ótta-
tilfinpingu þótt það hefði aldrei
heyrt ævintýrið. Það yrði líklega
alltaf hrætt við galdranornir þótt
það hefði ekki heyrt um þær
ævintýri. Þess vegna finnst
börnum það svo skemmtilegt i
ævintýrinu um Hans og Grétu. að
Gréta skuli einmitt brenna
nornina í sarna ofninum og hún