Dagblaðið - 20.04.1977, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 20. APRÍL 1977.
11
"N
tveggja ára kannanir er sú aö á
bandarískum sjúkrahúsum
virkar kerfiö sem á að finna
hvað læknirinn geröi rangt í
meðferð sjúklings, þveröfugt
við það sem það á að gera. Þar
miðast allt við að reyna að losa
lækninn undan ábyrgð mis-
gjörða sinna. — Þá tók dr. Mill-
man einnig eftir því hvernig
læknar reyndu að dreifa ábyrgð
mistaka sinna yfir á alla þá
samstarfsmenn sem hugsast
gat.
Lélegum lœknum
sjaldnast vísað úr starfi
Þá taldi Marcia Millman sig
hafa komizt að því að læknar
höfðu ætíð ríka samúð með
þeim starfsbróður sínum, sem
varð sannur að augljósum
klaufaskap. Hún gekk því á
fund yfirstjórna allra sjúkra-
húsanna, sem hún kannaði og
spurði, hve oft það kæmi fyrir
að læknum væri visað úr starfi
fyrir endurtekin mistök. I ljós
kom að það gerðist nær því
aldrei.
Þá lá beinast við að spyrja
hvers vegna óhæfir læknar
væru látnir starfa. Svarið var
einfalt. Læknir sem er rekinn,
á auðvelt með að fá vinnu
einhvers staðar annars staðar.
Þá er hann kominn undir nýja
stjórn, sem hefur lítið eftirlit
með gjörðum hans, þar til hann
er búinn að gera svo og svo
mikið af sér aftur. Því er heilla-
drýgst að hafa klaufann á sama
stað, þar sem allir þekkja hæfi-
leikaskort hans og láta hann
helzt ekki gera meira en hann
getur.
Skoðanakönnunin meðal
bandarískra hjúkrunarkvenna,
5em minnzt var á í upphafi,
leiddi einnig margt furðulegt í
Ijós. Alls voru 10.000
hjúkrunarkonur um öll Banda-
ríkin beðnar að taka þátt í
henni. Hér fara á eftir nokkrar
tölulegar niðurstöður.
Fjögur hundruð töldu sig
hafa orðið sjúklingi að
bana
Átján prósent þeirra sögðust
vita um dauðsföll sjúklinga sem
stöfuðu beinlínis af kæruleysi
hjúkrunarkvenna. Fjögur
prósent viðurkenndu að hafa
orðið á mistök sem leiddu til
dauða sjúklings eða sjúklinga.
Hvorki meira né minna en
fjörutíu og tvö prósent
hjúkrunarkvennanna tíu
þúsund sögðust vita með vissu
um dauðsföll sem hafi
eingöngu stafað af van-
kunnáttu læknanna sem höfðu
sjúklingana á sínum vegum.
Mest sláandi staðreyndin var
þó sú, að 3.800 hjúkrunarkonur
éða um þriðjungur þeirra, sem
spurðar voru, sögðust ekki vilja
eiga þau örlög yfir höfði sér að
þurfa að leggjast sem
sjúklingar inn á þau sjúkrahús
sem þær störfuðu á!
Verkamannabústaðirnir og
lækkun húsnæðiskostnaðar
I samningaviðræðum þeim
sem nú standa yfir með laun-
þegasamtökunum og samtökum
atvinnurekenda munu jafn-
framt vera til athugunar með
þessum aðilum og stjórnvöld-
um ýmsar hliðarkröfur laun-
þegasamtakanna, m.a. tilmæli
verkalýðssamtakanna um
breytingar á húsnæðislöggjöf-
inni. Er þar einkum lagt til að
byggðar verði 800—950 íbúðir á
ári hverju í verkamannabústöð-
um í landinu og verði 80%
byggingarkostnaðar lánuð til
langs tíma, væntanlega með
sömu eða svipuðum kjörutn og
nú gilda. Er þar annars vegar
um að ræða lán úr Byggingar-
sjóði ríkisins, til 26 ára með
8,75% vöxtum og 40% verð-
tryggingu (þ.e. venjulegt „hús-
næðismálastjórnarlán"), og
hins vegar lán úr Byggingar-
sjóði verkamanna, sem nú er til
42 ára með 2 1/8% vöxtum,
óvísitölutryggt. Leggja verka-
lýðssamtökin til að hér eftir
komi þessi lán til fulls úr
Byggingarsjóði verkamanna en
ekki úr sjóðunum báðum, eins
og nú er. Jafnframt leggja þau
til, að „lánstími og önnur lána-
kjör Byggingarsjóðs verka-
manna verði þannig, að láns-
kjör í heild séu í samræmi við
greiðslugetu láglaunafólks í
, stéttarfélögum og fari greiðslu-
byrði vegna lána af íbúð ekki
yfir 15% af dagvinnutekjum
viðkomandi“. Þetta viðhorf,
þannig fram sett, er nýjung í
húsnæðismálaumræðum hér á
landi. Þó eru rætur þess ljósar.
Lánakjör Byggingarsjóðs
'verkamanna hafa vitaskuld
ætíð verið við það miðuð, að
þau væru sem mest I samræmi
við greiðslugetu láglaunafólks
— og sýnir það vel, ásamt
mörgu öðru, hve vel og hyggi-
lega staðið hefur verið að gerð
verkamannabústaðakerfisins
allt frá upphafi, 1929. En þessi
hugsun á líka rætur sínar að
rekja til nágrannalandanna. I
Noregi hefur sú skipan verið á
um nokkurra ára skeið að lán-
takandi í Húsbanka Noregs
getur valið um hvort hann vill
heldur taka íbúðarlán sem er
með þeim kjörum að hann þarf
aldrei að greiða meir af því á
ári hverju en sem nemur
ákveðnum hundraðshluta dag-
vinnuteknanna. Að baki slíkri
afstöðu lánastofnunar býr
sannarlega félagsleg hugsun í
bezta skilningi þess orðs og er
vel að verkalýðssamtökin skuli
nú hafa tekið hana upp. Raunar
má einnig geta þess I leiðinni
að I hinni nýju stefnuskrá
Alþýðuflokksins er sama krafa
sett fram. Nái hún fram að
ganga hefur mikið framfara-
spor i baráttu launafólksins í
húsnæðismálunum verið stigið,
hún mun lækka húsnæðiskostn-
aðinn og þar með auka daglegar
ráðstöfunartekjur þess launa-
fólks sem íbúðirnar á og í þeim
býr.
Verkamannabústaðirnir
hagstœðasta lausnin
fyrir almenning
Það kemur að sjálfsögðu ekki
á óvart að verkalýðssamtökin
skuli hafa sett fram kröfu um
byggingu 800—950 ibúða í
verkamannabústöðum með
þeim kjörum sem lýst hefur
verið, slík er reynslan af þeim
nú um nær hálfrar aldar skeið.
Ekkert byggingarkerfi almenn-
ings í landinú hefur f raun
reynzt jafn vel. Samkvæmt
gömlu verkamannabústaðalög-
unum, er felld voru úr gildi
vorið 1970, voru byggðar 1748
íbúðir, Framkvæmdanefnd
byggingaráætlunar hefur byggt
1221 íbúð og nýja verkamanna-
bústaðakerfið hefur fullgert
126 íbúðir. Samtals eru þetta
því 3095 íbúðir. Sé saman-
burður gerður á lánakjörum
kemur glöggt í ljós hve lánin á
verkamannabústöðunum eru
afar hagstæð.
Launamaður sem væri
með 6,4 millj. kr. lán (80%
byggingakostnaðar) á verka-
mannabústað, myndi í dag
greiða af þvi rúmar 403 þús.
krónur á ári. Væri hann hins
vegar með jafnhátt almennt lán
úr Byggingasjóði ríkisins (t.d. á
vegum „leiguíbúða sveitar-
félaga") myndi hann greiða af
þvi rúmar 609 þús. krónur.
Munurinn er rúmar 205 þús.
krónur. Haldi byggingarkostn-
aður íbúða áfram að hækka
verður þessi munur enn meiri,
Kjallarinn
Sigurður E.
Guðmundsson
einnig ef verðbólgan heldur
áfram að vaxa. Verkamanna-
bústaðakjörin eru því öflug við-
leitni til þess að halda niðri
húsnæðiskostnaðinum á einu
sviði húsnæðismálanna.
Gœti
húsnœðiskostnaðurinn
lœkkað á fleiri sviðum?
I samningaviðræðum nú sem
fyrr munu launþegasamtökin
hafa sett fram það álit að verði
útgjaldaliðir almennings lækk-
aðir svo um muni verði tekið
fullt tillit til þess við gerð
kjarasamninganna. Liklegt má
telja að húsnæðiskostnaðurinn
sé mjög fjárfrekur kostnaðar-
liður hjá flestum fjölskyldum
launamanna og er því meir en
ómaksins vert að ihuga hvort
ekki geti verið fyrir hendi
möguleikar á að lækka hann.
Mér vitanlega hafa augu manna
lítt beinzt í þá átt, löngum er
hamrað á því, og ekki að ófyrir-
synju, að lækka þurfi bygg-
ingarkostnaðinn. En þótt hann
eigi sinn ríka þátt í háum hús-
næðiskostnaði kemur þó fleira
til. Þar má t.d. minna á fast-
eignaskatta og fasteignagjöld
af ýmsu tagi, sem eru í hendi
hins opinbera og hugsanlegt
væri að draga úr eða lækka.
Yrði það gert myndi það verða
búbót á mörgu heimilinu. Þá
má minna á lánakjör þau sem
almennt gilda 1 fasteignavið-
skiptum og eru mörgum mann-
inum þung í skauti. Þar er ann-
ars vegar um að ræða lán líf-
eyrissjóðanna. Þau eru í alltof,
mörgum tilfellum til aðeins
10—15 ára með. hæstu lög-
leyfðum vöxtum og í ofanálag á
þann veg að þótt afborganirnar
séu jafnháar öll árin eru vaxta-
greiðslurnar langhæstar fyrstu
árin en fara síðan stiglækkandi.
Flestir llfeyrissjóðir virðast
hafa þetta lag á, þ.á m. llfeyris-
sjóðir launþegasamtakanna,
svo furðulegt sem það er, því að
þessi kjör („nominel lán“) eru
lántakendum mjög erfið og
miklu þyngri í skauti en jafn-
greiðslulánin („annuitets-
lán“). Yrði horfið til annars og
hagstæðara fyrirkomulags í
lánakjörunum og lánstíminn ef
til vill einnig lengdur verulega,
gæti það létt mjög byrðar hús-
næðiskostnaðarins og verkað
sem tekjuauki fyrir fjölskyld-
urnar. A hinn bóginn er um að
ræða lán þau sem seljendur
íbúða veita. Þau eru yfirleitt
til skamms tlma og með háum
vöxtum. Slík viðhorf seljenda I
verðbólguþjóðfélagi eru að
sjálfsögðu afar vel skiljanleg og
mega jafnvel teljast eðlileg.
Samt er ljóst að þau gera Ibúða-
kaupendum oftsinnis mjög
erfitt fyrir og þyngja byrðar
þeirra miklu meir en hóflegt
getur talizt. Því er von að hug-
leitt sé hvort til greina geti
komið að stjórnvöld beiti sér
fyrir lagasetningu þess efnis,
að við sölu íbúðar skuli lán
seljanda eigi vera til skemmri
tlma en t.d. 15 ára, með eigi
meir en 10—12% vöxtum og
’vera jafngreiðslulán. Yrði þetta
gert má telja líklegt að það gæti
stuðlað, ásamt öðru, að lækkun
húsnæðiskostnaðarins. Það
myndi vitaskuld drýgja tekjur
heimilanna og því væntanlega
verða tekið með I reikninginn I
kj aramálaviðræðunum.
Hlutur íbúðaleigjenda
Llta má svo á, að u.þ.b. 80%
þjóðarinnar búi I eignar-
Ibúðum. Samkvæmt því búa um
40 þús. Islendingar I leigu-
Ibúðum, þ.e. hugsanlega um 10
þúsund fjölskyldur. I mjög
mörgum tilfellum er hér vafa-
laust um að ræða verst setta og
lægst launaða fólkið. Venjulega
er húsaleiga há, oft nánast
okurleiga og leigusalar geta
vfsað leigjendum út á guð og
gaddinn með litlum sem engum
fyrirvara. Hinir slðarnefndu
hafa engin lög sér til verndar,
gömlu húsaleigulögin voru þvi
miður felld úr gildi 1967—1968.
I nágrannalöndunum er víða
fyrir hendi vönduð og traust
löggjöf um viðskipti leigusala
og leigutaka. Sllkri löggjöf er
vitaskuld unnt að koma á lagg-
irnar hér á landi er tryggði
sanngjörn viðsktipi beggja
aðila, svo að hvorugur niddist á
hinum. Óhugsandi er annað en
launþegasamtökin láti sig
miklu varða hver þau hús-
næðiskjör eru sem u.þ.b. 10
þús. fjölskyldur búa við, sjálf-
sagt flestar I launamannastétt.
Væri með löggjöf unnt að
treysta hag þeirra og lækka
húsnæðiskostnaðinn myndu
þau væntanlega einnig skoða
það sem búbót launafólkinu til
góða.
Viðleitni til lœkkunar
á húsnœðiskostnaði
I þessum linum hafa komið
fram nokkrar hugleiðingar um
lækkun á húsnæðiskostnaði.
Það er viðfangsefni sem
sjaldan og litt kemur til um-
ræðu hér á landi en er þó veiga-
mikili þáttur í kjörum flest
allra fjölskyldna í landinu.
Húsnæðiskostnaðurinn hefur
hvorki verið skilgreindur né
rannsakaður til hlítar svo mér
sé kunnugt, en það gæti verið
mjög gagnlegt-ef menn vildu
stefna að þvi að halda honum í
lágmarki sem flestir eða allir
eru vafalaust sammála um að sé
mjög æskilegt markmið. Gætu
þessar fáu línur vakið menn til
umhugsunar um það efni er
betur farið en heima setið.
Sigurður E. Guðmundsson,
framkvæmdastjóri.