Dagblaðið - 15.04.1980, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 15. APRÍL 1980.
Sómalia er á norðausturhorni Afrfku
og á Iandamæri að Eþiópfu, Kenýa og
Djibouti.
kallast „Damka” eru 40.000 flótta-
menn. Þar eru vatnsbólin uppþornuð
og drykkjarvatn er flutt um langan
veg á vörubílum. Daglegur vatns-
skammtur er hálfur lítri á mann.
Sameinuðu þjóðirnar sendu nýlega
frá sér skýrslu um ástandið í Sóma-
líu. Þar segir að 140milljónir Banda-
rikjadollara skorti til að koma í veg
fyrir hreint neyðarástand. Kurt
Waldheim aðalritari samtakanna
sendi frá sér ákall um fjárhagsaðstoð
fyrir skömmu. Það hefur lítið haft að
segja enn sem komið er. Vandamálið
er „gleymt”.
Pau! Hartling yfirmaður Flótta-
mannahjálpar Sameinuðu þjóðanna
hefur sömuleiðis beðið um skjóta
hjálp þjóða heims. Hann hefur beðið
Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna um
sérstaka aðstoð. En þar á bæ er
komið að kofanum tómum. Hjálpar-
starfið í Kampútseu hefur tæmt alla
sjóði. Verkefnið sem bíður Barna-
hjálparinnar kostar mikið, a.m.k. 7
milljónir Bandaríkjadollara til að
byrja með.
ff
Styðjum hvor-
ii
ir annan
n
Háls-, nef og eyrnadeild Borgar-
spítaians hefur nú starfað í tæplega
10 ár og er eina sérdeild sinnar
tegundar á fslandi. Þjónar hún því
landsmönnum öllum. Stórstigar
framfarir hafa átt sér stað í þessari
sérgrein læknisfræðinnar sl. 25 ár,
bæði í rannsóknum á heyrnar-
sjúkdómum almennt og ekki siður á
sviði heyrnarbætaiidi skurðaðgerða.
Tækjabúnaður, hvort heldur er
til rannsókna á eyrna-sjúkdómum
eða heyrn almennt, sem og til
skurðaðgerða er flókinn og ákaflega
dýr. Hér hafa frjáls félagssamtök,
Lionshreyfingin, komið til skjalanna
og stutt við bakið á okkur sem að
þessum málum starfa, hver stórgjöfin
hefur rekið aðra. Einkum er það
Lionsklúbburinn Njörður, sem hér
hefur komið við sögu, hann gaf háls-,
nef og eyrnadeildinni fullkomna smá-
sjá til heyrnarbætandi skurðaðgerða í
ársbyrjun 1970. Með henni voru í
fyrsta skipti gerðar heyrnarbætandi
skurðaðgerðir við sjúkrahús á íslandi
og hafa nú á annað þúsund sjúkling-
ar gengist undir þessar aðgerðir.
Síðar gaf Njörður tækjasamstæðu
ætlaða til rannsókna á svima-
sjúkdómum. Og enn komu þeir
Lionsmenn 1977 og færðu deildinni
tækjasamstæðu til rannsókna á
söfnun til að styðja enn við bakið á
okkur hjá háls-, nef og eyrna -
deildinni. Verður ágóða af sölu
Rauðu fjaðrarinnar varið til þessa,
þ.e. til styrktar heyrnarskertum og
málefnum þeirra í landinu.
Tvíþœtt
meðferð
En athugum nánar hvað orsakar
hinar ýmsu gerðir heyrnardeyfu. í
grófum dráttum má skipta heyrnar-
deyfum í tvennt: í fyrsta lagi heyrnar-
deyfur sem upptök sín eiga í hlust,
hljóðhimnu, heyrnarbeinum og
miðeyra og geta orsakast m.a. af
ýmsum ísgundum eyrnabólgu. í öðru
lagi ei u heyrnardeyfur sem rætur eiga
áð rekja til innra eyrans, kuðungsins,
heyrnartaugarinnar eða skemmdar í
hinum miðlægu heyrnarbrautum.
Fyrri gerðirnar af heyrnardeyfu er i
flestum tilfellum hægt að bæta með
svokölluðum „heyrnarbætandi
skurðaðgerðum”. Þannig er unnt að
græða nýjar hljóðhimnur og heyrnar-
bein sem gefa sjúklingum að nýju
eðlilega eða svo til eðlilegá heyrn.
Hinar svokölluðu „miðlægu
heyrnarskemmdir” eru aftur á móti
ekki hægt að bæta með skurðaðgerð,
,Verkefnin eru óþrjótandi.”
heyrn ómálga barna og fávita og
annarra sem ekki er hægt að
rannsaka með venjulegum hætti.
Þessi rannsóknareining hefur valdið
algerri byltingu á þessu sviði og
kostaði hún að sjálfsögðu mikið fé.
En öll þessi dýru og góðu tæki lúta
því lögmáli að bila þegar tímar líða.
Þannig má segja að smásjáin sé mjög
farin að láta á sjá, enda 10 ára gömul
og mikið notuð. Tækjakostinn þarf
aðendurnýja fyrr ensíðar.
Nú hafa Lionsmenn boðað fjár-
og verður því að nota svokallaða
„hljóðmögnunaraðferð” til að bæta
sjúklingi heyrnartapið með notkun
heyrnartækja og ýmiss rafeinda-
búnaðar í sambandi við þau.
Meðferðin er þvi tvíþætt. í fyrsta
lagi skurðagerð, í öðru lagi heyrnar-
tækjameðferð.
Mörg verkefni
Þegar fyrir dyrum stendur hin
mikla fjársöfnun Lionsmanna með
Kjallarinn
sölu Rauðu fjaðrarinnar vaknar sú
spuming, hver verkefni séu brýnust í
málefnum heyrnarskertra. Verkefnin
eru mörg, og listinn yfir það sem gera
þarf gæti orðið langur. Ég hef tekið
hér saman sjö atriði, sem ættu að
hafa forgang að mínu mati, þannig
að því fé sem safnast megi verja á
þann hátt að öllum heyrnarskertum
á landinu komi til góða:
1. Að komið verði á fót
skurðstofueiningu af fullkomnustu
gerð við háls-, nef- og eyrnadeild
Borgarspítalans í Reykjavík, hönnuð
fyrir heyrnarbætandi skurðaðgerðir.
Háls-, nef- og eyrnadeild Borgar-
spíltalans er eins og áður var getið
eina sjúkradeild sinnar tegundar á
íslandi og eina sjúkrahús landsins,
þar sem áðurnefndar aðgerðir eru
framkvæmdar.
2. Að byggja upp svokölluð raf-
segulsvið í samkomuhúsum, kirkjum
og elliheimilum sem víðast út um
hinar dreifðu byggðir landsins.
Rafsegulsviðið er tæknilegur út-
búnaður, sem gerir heyrnardaufum
kleift að hlusta á útvarp, sjónvarp,
ræðuhöld, leiksýningar með meiru,
án þess að magna þurfti útsendingu
viðkomandi efnis. Hinn heyrnar-
daufi þarf aðeins að stilla tæki sitt
inn á áðurnefnt rafsegulsvið og getur
notið þess, sem þar fer fram á sama
hátt og eðlilega heyrandi maður.
3. Fjárstuðningur til textunar
fréttaflutnings í sjónvarpi a.m.k.
einu sinni til tvisvar í viku, þar sem
útdrætti vikufrétta verður
sjónvarpað til heyrnarlausra og
heyrnarskertra.
4. Stuðla þarf að því að komið
verði á fót svokölluðum banka fyrir
FM-senditæki, sem ætluð eru til
•kennslu heyrnardaufra í venjulegum
skólum. Sendirinn er borinn á brjósti
kennarans og móttakarinn í heyrnar-
tækjum hins heyrnardaufa barns.
Þetta gerir heyrnardaufum börnum
út um byggðir landsins mögulegt að
nýta kennslu á venjulegum skóla-
bekk, án þess að þurfa að leggja
land undir fót i sérskóla höf-
uðstaðarins, rjúfandi tengsl við
foreldra, átthaga og vini. Legg ég til
að tæki þessi verði geymd undir yfir-
Stefán Skaftason
umsjón yfirlæknis Heyrnar- og
talmeinastöðvar islands, sem staðsett
er í Reykjavík, en þaðan sé þeim út-
hlutað um dreifðar byggðir landsins,
eftir því sem þörf þykir.
5. Stuðla að kaupum á heyrnar-
mælum til heilsugæslustöðva úti á
landsbyggðinni í samráði við Land-
læknisembættið í Reykjavík og
Heyrnar- og talmeinastöð íslands.
6. Stuðla að kaupum á
svokölluðum „heyrnarrannsókna-
bíl”, sem ekið er um landsbyggina til
rannsókna. í bíl þessum eru hönnuð
bæði heyrnarrannsóknarstöð og
skoðunareining fyrir háls-, nef- og
eyrnalækni. Slíkur bíll kostar að vísu
offjár, en ætti ekki að reynast söfnun
Lionsmanna ofviða, ef heilbrigðis-
yfirvöld landsins legðu fram fé að
jöfnu við Lionshreyfinguna.
7. Að Lionshreyfingin stuðli að
því að endurnýjuð verði og keypt ný
tæki eftir því sem nauðsyn krefur og
fjárhagur leyfir til Heyrnar- og tal-
meinastöðvar islands og Heyrn-
leysingjaskólans.
Verkefnin eru óþrjótandi eins og
sjá má af ofantöldu. Skáldjöfurinn
Matthías Jochumsson sagði forðum:
„Græðum saman mein og mein,
metumst ei við grannann, fellum
saman stein við stein, styðjum hvorir
annan Plöntum, vökv um rein við
rein, ræktin skapar framann, hvað
má höndin ein og ein, allir leggi
saman.”
Hafandi þessi orð skáldsins að
leiðarljósi, þegar Lionsmenn gera sitt
stóra átak með sölu Rauðu
fjaðrarinnar, bíð ég þess alls
ókvíðinn að almermingur taki söfnun
þessari vel, og þarmeð er hafin her-
ferðin gegn heimi þagnarinnar.
Stefán Skaftason,
yfirlæknir.
, ~ „? aS,a fé,ass-
1 Æ“;gTkSsí?ð,”f'"u“kÆ
lausri röð. Fræðsla í hi h fur teklð verkt
' látin sitja á hakanum.Þ gU atvinnuveganna h
| eins ^^jávárút^Tog^vifí ^ ^511 ■ Þeir
skipulega kennslu ístóvarL ð- eí,Um- Sa™
ím.r1 d;l>iss*m«„r“o88Krá«íl">s
mætl 300 bSu-í’®, ... Þeir telja,
---- •A.,orútve«snasKuia- _j:nonm
Isjávarútvegs. ^ eWti,
USHBfeg
ékki, drbgutnst
uöið verftur ekk
Kjallarinn
w
Þorbjörn Broddason
ekki um of á þröngum sérsviðum,
heldur hafi augun opin fyrir því sem
er að gerast á skyldum vettvangi og
leiti samstarfs yfir greinamörk
hvenær sem færi gefst. Sjávarútvegs-
fræði eru ákaflega gott dæmi um
þessa þróun. Þau eru hagnýt visindi
sem fá ekki þrifist nema með dyggum
stuðningi allmargra grundvallar-
fræða. I títtnefndri forystugrein telur
þú einmitt upp ýmsar af mikilvæg-
ustu stoðgreinum sjávarútvegsfræða
í Noregi, en sleppir af einhverjum
ástæðum að nefna félagsvísindi,
önnur en hagfræði. Sannleikurinn er
sá að sjávarútvegsnám eins og það er
skipulagt á háskólastigi í Noregi,
byggir í ríkum mæli á félagsfræði,
bæði er hún þungvæg meðal skyldu-
námskeiða, en einnig má velja loka-
verkefni (sem tekur heilt ár af 4 1/2)
sem veitir félagsfræðilega sér-
hæfingu (sjá t.d. grein eftir Jón
Þórðarson Í4. hefti Ægis 1979). Með
öðrum orðum, Jónas, það er óhugs-
andi að byggja upp sjávarútvegs-
fræði sem rís undir nafni við Háskóla
Islands, nema geta treyst á góðan
grundvöll i félagsfræði innan
stofnunarinnar.
Skýrt dæmi um samfléttun ólíkra
stoðgreina í sjávarútvegsfræðum og
hlutdeild félagsfræðinnar í þeim
birtist i norrænu rannsóknanám-
skeiði um fiskveiðafélagsfræði
sem kennarar í félagsfræði og
mannfræði við Háskóla íslands
stóðu fyrir i júní í fyrra. Þátt-
takendur í því voru á 4. tug talsins,
frá öllum 7 Norðurlöndunum. Nám-
skeiðið stóð í 10 daga, og þar báru
menn saman bækur sínar um
skipulag kennslu i sjávarútvegs-
fræðum, ræddu niðurstöður félags-
visindalegra rannsókna á sjávarút-
vegi, kynntu sér eftir föngum
íslenskan sjávarútveg með
heimsóknum og viðtölum við at-
vinnurekendur, sjómenn, verka-
menn, stjórnmálamenn og embættis-
menn. Þátttakendur á námskeiðinu
töldu sig hafa haft af því mikið gagn
ogégerþess fullviss að það samstarf
sem þá hófst á eftir að leiða margt
gott af sér. Ein afleiðingin verður
efling þess sviðs félagsfræðinnar sem
fjallar um fiskveiðar og sjávarútveg,
bæði sem kennslu- og rannsókna-
greinar á háskólastigi. Önnur af-
leiðing verður aukin og bætt kennsla
í sjávarútvegsgreinum á framhalds-
skólastigi. Þriðja afleiðingin er aukin
tengsl rannsóknamanna og erfiðis-
vinnumanna, hinum síðarnefndu til
hagsbóta. Og þá er ég illa svikinn ef
þetta framtak, ásamt fjölmörgu
öðru sem er að gerast í félagsvísinda-
deild Háskóla Islands þessi misserin,
kemur ekki að beinum notum, þegar
sjávarútvegsfræði er orðin að sjálf-
stæðri kennslugrein við háskólann.
Ég vona að við getum verið sam-
mála um það, Jónas, að það sé ekki
vel til fundið að tefla fram félags-
fræði og sjávarútvegsfræði sem and-
stæðum valkostum, eins og þú gerðir
óneitanlega í forystugreininni.
Ég vil í lok þessara athugasemda
ítreka það sjónarmið að arðsemis-
kröfugerð í garð fræðigreina er
stórhættuleg ef hún fær að ráða
grundvallarsjónarmiðum. Jafnsjálf-
sagt er að leitast við á hverjum tíma
að leggja mat á gagnsemi allrar
opinberrar fjárfestingar, þar með
talið það fé sem rennur til kennslu og
rannsókna. Réttur almennings til að
fá sem gleggstar og fjölbreyttastar
upplýsingar um þessi efni er skýlaus
og þess vegna skrifa ég þér þessar
línur til birtingar í blaði þínu.
Með mikilli vinsemd,
Þorbjörn Broddason,
dósent.
10 „Ekki vel til fundið að tefla fram félags-
fræði og sjávarútvegsfræði sem and-
stæðum valkostum.... ”
✓