Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1945, Blaðsíða 51

LANDSBÓKASAFNIÐ
51
bókahöfund), Finn prófessor Magnússon, Þórð síðar dómstjóra Sveinbjörnsson, Geir
byskup. Vídalín. Rafni mátti þakka meginhluta þeirra gjafa, sem safnað var í Dan-
mörku. Honum var því samtímis og síðan almennt eignuð sæmdin af því að hafa stofn-
að safnið. Verður ekki í móti því borið, að bókasafnsstofnunin að minnsta kosti myndi
hafa átt miklu lengra í land, ef hans hefði ekki við notið. Deild bókmenntafélagsins
í Kaupmannahöfn tók framan af við bókagjöfum til safnsins og sá um sending þeirra
hingað til lands. En í deildinni skipti oft um stjórn, og létu menn þá misjafnlega til
sín taka. Því var það, þegar úthaldið í þessu efni reyndist dauft í félagsdeildinni,
að Rafn tók sjálfur að sér að sjá um þetta fyrir félagið og að taka við bókagjöfunum.
Var svo komið 1824, að hann hafði hlaðið á sig þessu verki, og því hélt hann síðan
fram allt til æviloka (1864) af stakri góðvild og óeigingirni, tók enga þóknun fyrir,
enda myndi ekki hafa þegið, þó að boðið hefði verið.
Framan af virðast menn hafa verið nokkuð í vafa um nafn þessa
Safnið nýja bókasafns. í embættisbréfum var það nefnt ,,stiftsbókasafn“
á dómkirkjuloptinu ega j)Stiftisbókasafn íslands“, í líking við sams konar bókasöfn
í Danmörku, en manna í milli sést snemma (laust eftir 1830) nafnið „landsbókasafn“
(það nafn nota Fjölnismenn), eins og síðar varð heiti þess að lögum („landsbókasafn
íslands“), þó að þjóðbókasafn kynni að vera hentast nafn.
Bókasafnið hóf starfsemi sína á heillavænlegum tíma. Dugmiklir og áhugasamir
menn voru komnir í æðstu embætti landsins. Stiftamtmaður var Pétur Fjeldsted
Hoppe (af íslenzku kyni í móðurætt, dóttursonur Þorkels Fjeldsteds, sem komst til
mikilla virðinga utanlands, í Noregi og síðar Danmörku. Hann dró nafn sitt af fæð-
ingarstað sínum Felli í Sléttahlíð). Byskup var þá orðinn Steingrímur Jónsson (f.
1769, d. 1845). Stiftamtmaður tók að sér til bráðabirgða bókavarðarstarfið, og
hann samdi skrá („Registr“ o. s. frv., einnig með danskri fyrirsögn) um safnið, og
var hún birti á prenti í Kaupmannahöfn 1828, á kostnað hins ísl. bókmenntafélags.
I hinni fyrstu stjórn safnsins urðu ásamt stiftamtmanni og byskupi Jón landlæknir
Þorsteinsson og C. W. Ebbesen, danskur kaupmaður í Reykjavík, drjúgur stuðnings-
maður safnsins. Þessi stjórnarnefnd samdi stofnskrá, sem dagsett er 5. (fremur en 4.)
ágúst 1826 og staðfest var af konungi 15. nóv. sama ár, svo sem getið var. Stofnskrá-
in gerir ráð fyrir því, að með tímanum verði ráðinn fastur bókavörður að safninu
og féhirðir, en jafnframt er þar tekið fram, að stjórn safnsins „ákveði, eftir því sem
efnahagur bókasafnsins leyfi, að hve miklu leyti unnt verði að láta þeim í té nokkura
þóknun fyrir starf þeirra og fyrirhöfn“. A ári hverju skyldi stjórn safnsins senda
kanzellíinu skýrslu um hagi þess. Stjórnarnefnd safnsins setti bókaverði þess erindis-
bréf í 10 greinum 5. ágúst 1826.
Enn hafði bókasafnið engar tekjur vísar, og peningagjafir bárust því dræmt. Árið
1827 setti stjórn safnsins fyrirmæli um lán bóka út úr því, og er þar ákveðið, að hver
lánþegi greiði lægst þjj rd. árlega upp í kostnað við gjöld safnsins, afhendi að auk