Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1945, Blaðsíða 57

LANDSBÓKASAFNIÐ
57
blöð, heldur skrifpappír, svo að ekki verður lesið, það sem undir er, nema með því
að leysa skrifpappírinn frá blöðunum, bæði á prentuðum bókum og handritum, og
getur verið vandfarið að því. Það er og mishermt í ritum, sem geta þessarar starfsemi
Páls, að hann hafi unnið að öllu þessu endurgjaldslaust. Hann fekk að síðustu nokkura
þóknun fyrir starf sitt, þó að ekki myndi þykja nema miklu nú á tímurn, og er ekki við
það að miða.
Þess má geta, að það var til ráðs tekið 1854, í því skyni að hækka tekjur bóka-
safnsins, að færa árstillag hvers lánþega úr % rd. í 1 rd. Olli þetta líklega meðal annars
afturför í notkun safnsins á næstu áratugum. Með fram mun og hafa til dregið, að
stjórn safnsins tók um þetta bil að hvötum Jóns Arnasonar að leggja allt kapp á að
ná til safnsins því, sem vantaði þar af hinum eldri íslenzku bók-
um, og að kaupa handrit, eftir því sem unnt var. Við það urðu
út undan kaup á nýjum bókum útlendum. Til dæmis um aftur-
förina skal það nefnt, að 1854 voru lánþegar að tölu 58 og
léðar bækur 1422, en árið 1856 voru lánþegar komnir niður
í 39 og léðar bækur 879. Árið 1876 voru lántakar einungis 32
og léðar bækur 434 að tölu.
Þess má geta, að á þessu tímabili (1853) gaf maður, Charles
Kelsall, í arfleiðsluskrá latínuskólanum í Reykjavík 1000 ster-
lingspund, og skyldi því fé varið til bókasafnshúss handa skól-
anum. Stiftisyfirvöldin gerðu tilraun til þess að fá þessu breytt á
þá leið, að bæði landsbókasafninu og bókasafni prestaskólans,
sem þá var stofnaður fyrir nokkuru, væri einnig ætlað rúm í
sama húsi. Þessi tilraun, sem í sjálfu sér var skynsamleg, varð árangurslaus; mun
hafa þókt eiga ekki við ákvæði arfleiðslugerningsins. Húsið var þó sett upp síðar
og í því varðveitt bókasafn skólans og safn skólanemanda (eftir að það var stofnað),
eins og kunnugt er.
Telja má í rauninni, að bókasafnið sé í eins konar dái næstu áratugi. Stjórnar-
nefnd safnsins hugði lítt á framkvæmdir í starfi sínu. Svipað var farið um stiftis-
yfirvöldin. Starf það, sem Jón Árnason innti af höndum í kyrrþey og þó var undir-
stöðuverk, var lítils metið og lélega launað. Þess má þó geta, að árið 1851 var
þóknun Jóns Árnasonar færð upp í 40 rd. á ári. Af bréfagerðum Jóns Árnasonar má
sjá, að honum hefir mjög gramizt, hversu til hagaði og hve bókasafnsstjórnin var
áhugalítil, talið hana jafnvel að mestu leyti til tafar. Eigi að síður jókst bókasafnið
á ýmsan veg á þessum tíma. í því efni má nefna mikla gjöf frá Dr. Hallgrími yfir-
kennara Scheving (grískar og latneskar bækur og talsvert handrita, þar á meðal söfn
sjálfs hans í íslenzka orðabók). Frá hendi Jóns Árnasonar liggur fyrir yfirlit um
bókagjafir til safnsins á árabilinu 1853—61, og er skipað niður eftir löndum. Frá
íslendingum sjálfum (að meðtöldum skyldueintökum frá Reykjavíkurprentverki) eru