Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1992, Side 103

FRÁ STEPHANI GUTTORMSSYNI
103
Pað sem þú segir um íslenzku skáldin okkar og rithöfundana,
finnst mér, eftir mínu viti, vera sem næst sannleikur. Þó finnst mér
ég sjá á því eina misfellu, og hana eigi alllitla. Þú hefur nefnilega
gengið þegjandi fram hjá sjálfum þér! Mér finnst þú „allra
íslenzkra skálda íslenzkastur“ og hafa algerlega „vaxið upp úr
heima-moldinni“. Hættirnir eru ef til vill ekki rammíslenzkir
sumir hverjir, en hugsunin, kjarninn, orðfærið er alíslenzkt. Mér
finnst kvæði þín laus við allt „hrófatildur og pírumpár“, sem kæfir
hugsunina — ef hún er nokkur — í kveðskap svo margra annarra.
Stór og sterk tilþrif, heilbrigð og skýr hugsun, svipmikið og fagurt
form, finnst mér vera sum af einkennum kvæða þinna. - En þú
fyrirgefur. Umræður um þetta efni eiga ef til vill ekki heima í bréfi
til þín sjálfs. Ég drap á þetta efni, til þess þú sæir að ég væri ekki
gerður úr mosaþembu, að minnsta kosti þegar um slíkan fyrirtaks-
skáldskap er að ræða og þinn er.
Samanburður þinn á íslenzkum skáldum (þeim sem íslenzk æð
er í) og erlendum, sem svipar til þeirra að einhverju leyti, finnst
mér glöggur og réttur, eftir því viti sem ég hef á þeim efnum. Sú
rammíslenzka hugarstefna, sem þú hefur svo meistaralega dregið
mynd af í kvæðinu „Sigurður Trölli“, á sér líka griðland í ritverk-
um sumra erlendra skálda, sem ég hef haft kynni af. En „Sigurður
Trölli“ er samt alveg sérstakur, hefur sérkenni, sem aldrei mást af.
En leitan mun á öðru eins orðfæri í ritum erlendra höfunda og þú
hefur lagt í munn „Trölla“, þegar hann á tal við prestinn. Þó
andsvör „Trölla“ séu stutt og lambhúshettuleg, þá fela þau í sér svo
mikinn heimspekiskjarna, að skýrir menn og lærðir þyrftu langt
mál til þess að koma með jafnmikið efni. Þetta er einkennilega
íslenzkt.
Þó það verði engan veginn sagt um öll íslenzk skáld, sem nokkuð
kveður að, að þau séu rammíslenzk, þá snerta flest þeirra einhvern
streng í brjóstum þeirra, sem eru nokkuð íslenzk-sinnaðir. Sum
hafa meira eða minna orðið fyrir útlendum áhrifum, en verið
íslenzk þó innan um og saman við. Þannig er Jónas skáld íslenzkrar
„sveitablíðu“ og sumarsælu, þar sem Breiðfjörð og Páll Ólafsson
tileinka sér galsann og kætina íslenzku. Bólu-Hjálmar er auðvitað
íslenkari en þessir; en það ber meira hjá honum á því, sem er
hrikalegt og stórskorið í náttúru Islands, ofsa lofts og sjávar,
vetrarhörku og harðindum. Við að lesa kvæði hans er eins og nýr
sjónhringur opnist manni, þar sem hájöklar bera við himin
sveipaðir ferlegum skýbólstrum, sem boða aftakaveður.