Vísbending - 18.12.2000, Side 16

ISBENDING
hvaða viðskiptum það á fyrir hönd
einstaklingsins. Það þarf ekki að leita
til skjólstæðings síns í hvert skipti sem
það á viðskipti fyrir hönd hans.
Mjaltir eru ólöglegar í flestum
löndum og augljóslega ósiðlegar en það
er afar erfitt að meta hvenær þeim hefur
verið beitt og hvenær ekki. Hvenær eru
viðskipti of tíð? Það er ekkert einhlítt
svar til við þeirri spumingu. I Banda-
ríkjunum hafa menn komið sér upp
þumalputtareglum en það er erfitt að
nota þær þar og sennilega ómögulegt
hérlendis. Þar hefur t.d. verið miðað við
að sennilega sé allt í lagi ef velta á ári á
reikningi í fjárvörslu er innan við tvöföld
meðalupphæðin á reikningnum. Ef þetta
hlutfall er komið upp í sex, þ.e. að
stunduð séu viðskipti fyrir 60 milljónir
á ári úr 10 milljóna sjóði, þykir líklegt
að óhreint mjöl sé í pokahorninu. Erfitt
er að rökstyðja þessa reglu frekar en
einhverja aðra og væntanlega afar erfitt
að fá einhvern sakfelldan á grundvelli
hennar.
Hér gildir þó auðvitað sem endranær
að fyrirtæki sem ætlar að halda áfram
starfsemi verður að sýna góðan árangur
fyrir hönd viðskiptavinanna, árangurinn
færir því viðskiptavini. Því er ekki hægt
að ganga óendanlega langt í því að
mjólka viðskiptavini þótt fræðilega séð
sé hægt að tæma reikning í fjárvörslu
með því einu að kaupa og selja bréf ótt
og títt og taka þóknun í hvert skipti.
Ráðleggingar
egar hefur verið rætt um freistingu
til þess að selja viðskiptavinum
eignir sem henta þeim ekki, þótt
eignirnar séu ágætar fyrir aðra fjárfesta,
og freistingu til að hvetja viðskiptavini
til tilgangslausra viðskipta. Enn
algengara er þó að álitaefni sé hvort
hvatt er til kaupa á eign sem er á of háu
verði (eða hvatt til sölu á of lágu verði).
Hér er með öðrum orðum um það að
ræða hvort ráðleggingar um góð og
slæm kaup eru í samræmi við það sem
sölumaðurinn sjálfur telur (eða fyrirtæki
hans).
Ef ráðgjafi ráðleggur öðrum að
kaupa bréf í A og selur um leið bréf í
sama fyrirtæki sjálfur, vegna þess að
hann telur þau vera slæm, er hann
augljóslega að bregðast skyldum sínum.
Sama gildir ef ráðgjafi ráðleggur öðrum
að selja tiltekin bréf vegna þess að hann
vill sjálfur kaupa (eða fyrirtæki hans).
Um þetta eru mýmörg dæmi erlendis
en stundum getur verið erfitt að sjá fyrir
víst að um lélega ráðgjöf sé að ræða.
Ráðgjafi sem mælir með bréfum jafnvel
þó að hann telji að það séu slæm kaup í
þeim getur í mörgum tilfellum þrætt fyrir
það eftir á.
Fjármálafyrirtæki birta iðulega
ráðleggingar um það hvaða fyrirtækjum
þau telja vera góð kaup í og öfugt. Ef
fjármálafyrirtækin eru tekin alvarlega
getur þetta hreyft við markaðsverði. Hér
er komið upp annað vandamál því að
fjármálafyrirtæki og starfsmenn þeirra
geta haft hag af því að hreyfa við
markaðsverði. Þau geta því haft hag af
því að ljúga.
Tökum dæmi. Fjármálafyrirtæki
hefur mikil viðskipti við hlutafélag A.
Það er eðlilegt að vilja síður styggja
góða viðskiptavini. Það gæti því þótt
vandræðalegt að ráðleggja öðrum að
selja í A, t.d. vegna þess að forstjórinn
viti ekkert hvað hann er að gera,
fyrirtækið sé illa rekið, eða framtíðin
svört.
Ein leið til þess að komast hjá þessu
er að hafa sérstakar greiningardeildir
sem eru einangraðar frá öðrum sviðum
fjármálafyrirtækjanna, eða sumum
öðrum sviðum þeirra alla vega. Rætt er
um að reisa Kínamúr á milli deilda.
Múrinn á að tryggja að hagsmunir
fyrirtækisins í heild hafi ekki áhrif á
niðurstöður greiningardeildarinnar.
Þetta er fræðilega í lagi en í framkvæmd
afar snúið. Það getur t.d. verið að það
sé á allra vitorði að A sé stór viðskipta-
vinur fjármálafyrirtækisins, þannig að
það þarf ekki lil að forstjóri fjármála-
fyrirtækisins hnippi í þá sem starfa á
greiningardeildinni og segi: Strákar,
þegar þið eruð að skoða A, œttuð þið
að hafa í huga að við þurfum að gefa
þeim góða einkunn, annars verður
forstjórinn brjálaður -þið munið að oft
má satt kyrrt liggja. Ef starfsmenn
greiningardeildarinnar vita að A er
mikilvægur viðskiptavinur getur vel
verið að þeir séu meðvitað eða ómeð-
vitað undir þeim þrýslingi að mæla með
A án þess að fá um það bein fyrirmæli.
I Bandaríkjunum mega fjármála-
fyrirtæki sem sjá um hlutafjárútboð ekki
veita ráðleggingar um kaup eða sölu
bréfanna fyrst eftir að útboðinu lýkur.
Það er hins vegar nánast óskrifuð regla
að slíkt fjármálafyrirtæki mælir með
kaupum í hlutafélaginu þegar þessu
þagnartímabili er Iokið. Það liggur í
hlutarins eðli að það er engin ástæða til
að taka mark á ráðleggingum um kaup
á hlutafé sem eru nánast
óhjákvæmilegar í ljósi tengsla
fjármálafyrirtækisins við tiltekið
hlutafélag en þeir sem ekki vita um þessi
tengsl geta þó brennt sig á að fylgja
ráðleggingunum.
Stöðutökur
jármálafyrirtæki eiga alla jafna
umtalsverðar eignir sem þau hafa
tekjur af auk tekna af þjónustu við
viðskiptavini. Því gela óhjákvæmilega
komið upp álitamál ef ráðleggingar til
viðskiptavina geta breytt markaðsvirði
eigna, þar með talið eigna fjármála-
fyrirtækisins. Auðvitað er bæði ósiðlegt
og ólöglegt að gefa ráðleggingar vegna
slíkra hagsmuna þess sem ráðin gefur.
Ein leið til að draga úr þessu er, líkt og
áður, að reisa Kínamúr á milli þeirra sem
ávaxta sjóði fjármálafyrirtækisins
annars vegar og þeirra sem ráðleggja
viðskiptavinum fyrirtækisins hins vegar.
En á slíkum múr geta leynst göt, bæði
vegna sviksamlegs athæfis, þ.e.a.s.
forstjórinn hnippir í einhvern, t.d.
ráðgjafa eða starfsmann greiningar-
deildar, og segir: Við eigum orðið mikið
af bréfum í A, það gengur ekkert að
selja þau og þau hafa lœkkað, getum
við ekki reynt að koma þeim yfir á
einhverja aðra, t.d. með því að
ráðleggja einhverjum vitleysingum að
kaupa ífyrirtœkinu? Enn grófara væri