Vísbending - 22.04.2005, Blaðsíða 2

ISBENDING
Ríkidæmi Bandaríkjanna
Island er eitt allra ríkasta land í heimi
þegar horft er á verga landsframleiðslu
á mann, ásamt hinum Norðurlönd-
unum. Það eru einungis Bandaríkin, Lúx-
emborg, Sviss og Irland sem komast í
sama flokk og Norðurlöndin. Engu að
síður er stundum erfitt að telja fólki frá
Bandaríkjunum trú um þessa paradís í
Norður-Evrópu. Astæðan fyrirþví erekki
svo undarleg.
Bandaríkin
Þegar ríkidæmi landa er borið saman er
venj ulega stuðst við verga landsfram-
leiðslu á mann, helst á kaupmáttarkvarða.
Bandaríkin lenda yfirleitt á toppnum í
þessum samanburði. Þó eru dæmi um að
Lúxemborg komist efst á blað og Noregur
og Sviss séu ekki fjarri Bandaríkjunum. I
nýjustu tölum frá OECD fyrir árið 2004
(á verðlagi ársins2000),þarsem meðaltal
30 OECD-ríkja er sett sem 100, er stuðull
Bandaríkjanna 145 og írland (128) og
ísland (121) þar á eftir. Noregur hefur
hins vegar stuðulinn 151 og Lúxemborg
stuðulinn 208, og eru bæði þessi ríki því
vel yfir Bandaríkjunum.
Bandaríkin eru hins vegar öllu stærra
hagkerfi en Noregur og Lúxemborg og
einstök fylki í Bandaríkjunum eru sum
hver einnig stærri en þessi lönd. Aftur
á móti eru einstök fylki Bandaríkjanna
afar sjaldan skoðuð sérstaklega þó að tals-
verður munur sé á mil 1 i þeirra bæði hvað
varðar menningu og ekki síður hagkerfi
oghagsæld.Sænskarannsóknarstofnunin
Timbro gerði hins vegar áhugaverðan
samanburð á fylkjum Bandaríkjanna og
Evrópusambandslöndum á síðasta ári.
Þar kemur fram að bæði fy lkin Kólumbía
og Delaware eru betur stæð hvað varðar
verga landsframleiðslu á mann en Lúxem-
borg. Kólumbía er reyndar langríkust með
stuðulinn 440 (þegar meðaltal fimmtán
Evrópusambandsríkja (EU15) er sett sem
100) í samanburði við Lúxemborg sem
er með stuðulinn 190. Það sem meira
er, ef Lúxemborg er undanskilin jafnast
Evrópuríkineinungisáviðfátækarifylki
Bandaríkjanna. Jafnvel Norðurlöndin eru
langt fyrirneðan ríkustu fylki Bandaríkj-
anna á listanum og koma einungis á hann
eftir að fyrstu 40 fylkin í Bandaríkjunum
hafa raðað sér fyrir ofan þau. Island og
Danmörk eru með stuðul í kringum 120 en
til samburðarinásjáaðtíuiylki Bandarík-
janna eru vel yfir 150 (sjá mynd).
Neyslan
Rannsóknir á neyslu í Bandaríkjun-
um og Evrópu styðja áðumefndar
niðurstöðu þó að erfitt sé að bera þetta
saman þar sem samneyslan er mun meiri
í Evrópu en Bandaríkjunum. Meðal-Jón-
inn í Bandaríkjunum á mun fleiri heimil-
istæki, fleiri og dýrari bíla og býr í stærra
húsnæði en meðal-Jóninn í Evrópulönd-
unum og þar með talið á Norðurlönd-
unum. Einkaneysla á íslandi er með því
hæsta sem gerist í Evrópu, um $ 16.000 á
mann. Einungis einkaneysla í Lúxemborg
er hærri, um $17.000.1 Bandaríkjunum
er einkaneyslan hins vegar um $23.000
á mann. En meðal-Jóninn vinnur einnig
lengur í Bandaríkjunum en víðast hvar
í Evrópu, ef ísland er undanskilið, en
eitt vandamálið við samanburð á vergri
landsframleiðslu á mann er einmitt að
hlutfallið tekur ekki tillit til vinnutíma og
atvinnuþátttöku. Það breytir því þó ekki
að næstum hvar sem fólk er í Bandarikjun-
um er það betur efnað að jafnaði en fólk
á Norðurlöndunum. Það er nokkuð sem
getur komið einhverjum á óvart.
Meðal-Jónar
Myndin af ríkidæmi þjóða verður tals-
vert önnur þegar Bandaríkjunum
er skipt upp í smærri einingar. Hinar ríku
Evrópuþjóðir og sérstaklegaNorðurlöndin
sem eru ætið meðal þeirra ríkustu verða þá
ekki alveg eins aðdáunarverð. Munurinn
á Bandaríkjunum og Evrópu er einnig
áberandi þar sem meðaltal vergrar lands-
framleiðslu á mann í Bandaríkjunum er
næstum 50% meira en meðaltal fimmtán
Evrópusambandslanda. Samanburðurinn
verður þó fyrst mjög athygliverður þeg-
ar ríki Evrópu skrapa botninn í saman-
burði við fylki Bandaríkjanna og jafnvel
Norðurlöndin verða meðal-Jónar.
Heimild: Fredrik Bergström & Robert Gidehag (2004), EU
versus USA, Timbro.
Verg landsframleiðsla ú mann iJylkjum Bandaríkjanna og Evrópusambandslöndum
á kaupmáttarkvarða m.v. árið 2001 (EU15=100)
200
Kólumbía út fyrir skala = 440
I l,ilf{|l|i
i.
oo
I
ii
'6 S
m
ilii
öðl
! !
ilss
ú
E
5 í
<r
íaf
V
2
illips
5 íí
Heimild: Eurostat og Bureau of Economic Analysis.
2