Vísbending - 22.04.2005, Blaðsíða 4

(Framhald af síðu 3)
(spamaði) er þvi ekki skýring á lækkandi
raunvöxtum, einfaldlega vegna þess að
spamaður sem hlutfall afVLF hefur farið
lækkandi. Þær skýringar sem fram hafa
verið færðar fyrir lækkun raunvaxta, s.s.
að spamaður hafi aukist vegna fjölgunar
eldra fólks sem spamar meira en aðrir eða
að spamaður hafi aukist vegna aukins
frelsis á fjámiagnsmörkuðum, standast
því ekki. En þá má spyrja hvort lægra
hlutfall fjármunamyndunar af VLF og
þar með minni eftirspum eftir langtíma-
lánsfé hafi ekki leitt til lægri raunvaxta.
Eftirspum eftir íjáríestingarfé hefði átt
að dragast saman vegna minni arðsemi
fjárfestinga en áður. Þessi skýring getur
ekki talist fullnægjandi því að arðsemi
fjárfestinga hefur farið vaxandi á sei-
nustu ámm.
Fleiri skýringar úr innri þáttum efna-
hagskerfsins koma til greina. Hér má
nefna að grunnbreytingar hafa orðið í
efnahagsuppbyggingu hagkerfa. Vægi
þjónustugreina hefur vaxið gríðarlega á
seinustu 2-3 áratugum. Þjónustugreinar
em að jafnaði mun mannaflsfrekari en
flestar aðrar atvinnugreinar en að sama
skapi þurfaþærminni ijárfestinga við. Þar
af leiðir að eftirspum eftir langtímalánum
hefur að tiltölu dregist saman og þetta
kynni að hafa leitttil lækkunarraunvaxta.
Hér má þó benda á að þjónustugreinar
hafa vaxið hlutfallslega en sá vöxtur hef-
ur orðið á mörgum ámm og getur því
vart skýrt lækkun raunvaxta seinustu 10
árin, ekki nema þá að hluta. Þá hefur
efiirspum eftir skuldabréfum aukistmjög
á seinustu ámm, bæði vegna eftirspum-
ar frá lífeyrissjóðum og minni arðsemi
hlutbréfa en áður, sérstaklega seinustu
árin. Aukin eftirspum hefur eðlilega leitt
til lægri arðsemiskröfu á skuldabréfa-
markaði eins og glöggt hefur komið
fram á íslenskum skuldabréfamarkaði
og í húsnæðislánum viðskiptabankanna.
Einnig má nefna að tvíhailinn í BNA,
viðskiptahalli og ríkissjóðshalli, hefur
sjálfsagt haft lækkandi áhrif á vexti og
raunvexti á seinustu missemm. Þetta erþó
einvörðungu bandarískt vandamál sem
fyrr eða síður hlýtur að linna.
Hagsveifluþættir
Af ofansögðu má vera ljóst að innri
þættirefnahagskerfisinseðabreyting-
ar á þeim ná ekki að skýra af hverju raun-
vextir hafa lækkað eins og raun ber vitni.
Því er rétt að snúa sér að hagsveifiuþáttum
sem hugsanlegum skýringum. Vitað er
að hagsveifluþættir hafa ráðandi áhrif á
þróun raunvaxta til skemmri tíma litið
og þar hefúr peningamálastefnan ásamt
væntingum afgerandi áhrif. Aðrir þættir
kunna einnig að hafa áhrif, s.s. ríkis-
fjármálastefnan, þróun hlutabréfaverðs
ISBENDING
og verðþróun mikilvægra hrávara eins
og olíu. I tiltölulega einföldu raunvaxta-
líkani sem Den Danske Bank setti upp
til að útskýra raunvaxtabreytingar á 10
ára bandarískum skuldabréfúm fæst mj ög
góð nálgun að raunvaxtaþróun seinustu
áratuga. Skýristærðir eru stýrivextir
Federal Reserve, breytingar á peninga-
málastefnu, framleiðsluspenna (e. out-
put gap), gullverð og tafðar brejdingar á
raunvöxtum. Líkanið skýrirmest afþeim
breytingum sem orðið hafa á raunvöxtum
á seinustu árum. Hagsveifluþættir, og
sérstaklega peningamálastefnan, skýra
býsna vel raunvaxtaþróunina. Sérstak-
Iega verður að telja að hin lausbeisl-
aða peningamálastefna sem ríkt hefur
í flestum iðnríkjum um langt skeið sé
meginástæðan fyrir lágum raunvöxtum
seinustu ára. Hins vegar virðist vera ljóst
að gegnsæ og stefnumarkandi peninga-
málastefna allra helstu seðlabanka í heim-
inum á seinustu 10-15 árum gerir það
að verkum að raunvöxtum núna er beint
meira fram á við en áður og þeir eru í
minna mæli háðir peningamálastefnunni
þegar til skemmri tíma er litið.
Niðurstöður
vo virðist sem hagsveifluþættir, sér-
staklega stefnan í peningamálum, geti
skýrt að verulegu leyti af hverju raun-
vextir eru núna sögulega séð mjög lág-
ir á alþjóðlegum fjármagnsmörkuðum.
Aðrir þættir efnahagsþróunar kunna að
skýra lága raunvexti að einhverju leyti,
sérstaklega minni spurn eftir fjárfest-
ingarlánum vegna lækkandi hlutfalls
fjármunamyndunar af VLF. Aðrir þætt-
ir, sérstaklega aukin eftirspurn lífeyris-
sj óða eftir skuldabréfúm, kunna einnig að
skýra að takmörkuðu leyti lága raunvexti
seinustu árin.
Þróun raunvaxta til skemmri tíma
litið fer mjög eftir þvi hvort verðbólga
muni fara vaxandi á næstu mánuðum
og misserum. Ef slíkt gerist má búast
við lækkun raunvaxta nema ef peninga-
málayfirvöld grípa til ráðstafana með
verulegri hækkun stýrivaxta. Þá er líklegt
að raunvextir fari hækkandi á næstu árum
enda hafa bæði bandaríski seðlabankinn
og sá breski hækkað stýrivexti sína á
seinustu mánuðum og þrengt þannig
að í peningamálum. Hér veltur mikið
á hvernig Federal Reserve mun beita
peningamálastefnu á næstu misserum en
hann hefur hækkað stýrivexti unt 1,75
prósentustig á seinustu mánuðum. Vextir
munu því þokast upp á við þótt enn sé
mikið laust fé í umferð og vaxtaálag (það
útlánaálag sem viðskiptabankar leggja
ofan á stýrivexti) og áhættuálag sé enn
þá tiltölulega lágt. Þá mun draga úr eftir-
spurn eftir áhættumeiri skuldabréfum og
áhættuálagið mun hækka á ný.
Aðrir sálmar
_____________________________________y
(
Flokksskírteini ríkissjóðs
Oðru hvoru gerist það að allir ætla að
verða ríkir samtímis. í kennslubókum
er talað um túlípanaæðið í Hollandi. Tíma-
bundinn skortur á túlípönum varð til þess að
verðið hækkaði óeðlilega og allir kepptust
við að festa fé sitt í þessari verðmætu
vöru. Afleiðingin varð offramboð ogflestir
töpuðu sinu fé. Hér á landi muna menn
keðjubréfa- og hlutabréfaæði, til dæmis í
Decode áður en félagið var skráð.
Nú vilja margir ólmir eignast símann.
Ríkisstjómin vill að réttir menn fái hann.
Ætli hann sé góð fjárfesting? Ef marka
má fféttir lofa menn hlutafé, án þess að
hafa hugmynd um hve hátt á að bjóða,
eða hvemig rekstur Landssímans er. Hér
hafa menn ruglað saman því, að það er
ómögulegt að selja ríkiseigur með þeim
hætti að almenningi finnist hann vera
afskiptur og hinu, hvaða vit er í því að
einstaklingarkaupi símann. Væntanlegaer
Landssíminn stöndugt fyrirtæki og líklega
ágætlega rekið. Leiða má að því líkur að
það megi reka enn betur af einkaaðila en
ríkinu. Með sameiningu við erlend fyrirtæki
verður til stærri heild þó að ekki blasi við
að reksturinn hér á landi verði hagkvæmari
við það.
Best væri fyrir einstaklinga að fá að
kaupa viðráðanlega skammta í fyrirtækinu
eftir að ljóst verður hverjir stórlaxamir
verða. Útboðið yrði þannig að t.d. helming-
ur yrði seldur hæstbj óðanda og almenning-
ur fengi svo að kaupa það sem eftir væri
á sama verði. Þá getur fólk ákveðið hvort
það treystir þeim sem verða leiðandi í
fyrirtækinu og telur fyrirtækið vænlegan
kost á því verði sem boðið var. Ef ekki
selst allt með þessu móti þá mætti skylda
kjölfestufjárfesti til þess að kaupa það sem
eftir væri á sama verði og hann bauð upp-
mnalega. Með þessu móti tryggir ríkið
bæði sanngimi frá sjónarhóli almemiings
og það að gott verð fáist (svo fremi sem
einhvervill fyrirtækið). Þeir einstaklingar
sem taka þátt í útboðinu em jafnsettir stór-
löxunum varðandi áhættu afhagnaði og tapi
á hlutabréflim. Stjómmálamenn mega ekki
tapa tiltrú almennings í þessu máli, en þess
verður líka að gæta að hæfir aðilar geti leitt
símann í framtíðinni. - bj
V J
f Ritstjóri og ábyrgöarmaður: A
Eyþór Ivar Jónsson.
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23, 105
Reykjavík.
Simi: 512-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang: visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Uppiag: 700 eintök.
öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.__________________
4