Frjáls verslun - 01.05.1939, Blaðsíða 29

Hausavíxl og hundalógik.
Hr. ritstjóri!
Formaður Framsóknarflokksins, Jónas Jónsson, skrif-
ar nú þessa dagana hverja greinina á fætur annarri í
„Tímann“ undir yfirskriftinni „Frjáls verzlun". Grein-
ar þessar koma þó eiginlega hvergi nærri verzlun, held-
ur eru að langmestu leyti um pólitík, en um verzlunar-
hliðina á þessum greinum geta menn nokkuð dæmt af
eftirfarandi setningu:
„í verzlunarmálum landsins vii'ðist frjáls samkeppni
ráða um allt það vörumagn, sem ekki er bundið með
hinum fáu rikisverzlunum".
Það er ekki ofmælt, að hér sé haft hausavíxl á því
sem rétt er.
En það sem ég vildi þó aðallega minnast á, er eftir-
farandi athugasemd greinarhöfundar, er hann talar um
höfðatöluregluna umþráttuðu:
„-----En sú regla var í því fólgin, að kaupfélag,
sem hafði 100 félagsmenn, fékk „kvóta“ sinn aukinn
um þriðjung, ef félaginu bættust 50 nýir félagsmenn
með fullum viðskiptum“. Og svo síðar: „Höfðatölureglan
var hið eina sýnilega tákn frjálsrar verzlunar í land-
inu. Hún var hin eina sönnun fyrir frelsi borgaranna
í viðskiptareglunni“.
Það liggur við að manni blöskri svo slíkur mál-
flutningur, að naumast fái fengið af sér að rökræða
svo afkáralega kenningu. En í þessari tilfæi'ðu gi’ein
koma ljóslega fram einkenni greinarhöfundar, sem
pólitisks blaðamanns. Hann segir rétt frá í hverju
höfðatölureglan er falin, nema hvað hann bætir inn í
einu litlu orði, sem fæstir taka eftir, sem ekki þekkja
til verzlunarmálanna, og það er orðið „fullum“ á und-
an viðskiptum. J. J. gengur sem sé út frá, að höfða-
tölureglan nái ekki til annara viðskiptamanna kaup-
félaga en þeirra, sem eru í „fullum viðskiptum", þ. e.
verzla hvergi annars staðar. En eg staðhæfi, að þetta
er alrangt. Það er enginn greinarmunur gerður á þvi,
hvort viðskiptamaður kaupfélags verzlar meira eða
minna. hjá einhverjum kaupmanni á staðnum, ef hann
aðeins er skráður félagi í kaupfélag'inu. Enda sér hver
maður, að það er ekki nema í undantekningartilfellum
hægt að segja um, hvort viðskiptamaður hefir öll sín
viðskipti i tiltekinni búð eða ekki. Eg þekki til ýmsra
kaupfélaga og fjölda bænda, sem við þau verzla og get
vottað, að það var nær undantekning þar sem eg þekkti
til, að bændur væru i „fullum viðskiptum“ í kaupfélagi.
Það var eklti fyrr en eftir að búið var m. a. með hjálp
FRJÁLS VERZLUN
hinnar hneykslanlegu höfðatölureglu að beina vöru-
straumnum til kaupfélaganna, að viðskipti margra
bænda gerðust hjá þeim, að nær öllu leyti, og það var
eingöngu af því, að kaupmaðurinn hafði ekki lengur
vöruna á boðstólum — varð jafnvel að hætta að verzla
sökum vöruskorts.
Þótt kaupmaðui' gæti sýnt fram á að tala viðskipta-
manna sinna hafi aukist, þá fengi hann ekki meiri inn-
flutning, og sést á því bezt hver heilindi eru í stai'fs-
reglum gjaldeyi'isnefndarinnar.
Þetta kallar J. J. „sönnun fyrir frelsi borgaranna",
en ef rétt er með farið, er það sönnun fyrir ófrelsi
borgaranna.
Þeii', sem vilja kynnast hausavíxli og hundalógík,
eins og slíkt er hreinast, ættu að lesa greinar J. J. um
frjálsa verzlun.
í maí 1939.
Tryggvi.
Um útlilutun gjaldeyris.
Herra ritstjóri.
I aprílhefti þessa rits skrifar „Kaupsýslumaður" um
úthlutun gjaldeyris í bönkunum og kvartar um það, að
bankarnir sýni hlutdrægni í þessu máli, og' vill láta af-
greiða gjaldeyrisbeiðnir eftir röð.
Á meðan skortur er á g'jaldeyri í bönkunum, kemur
auðvitað ekki til mála, að afgreiða beiðnir um kaup á
erlendri mynt „eftir röð“. Hugsum okkur t. d. að vél
bili i skipi eða við iðnrekstur, eða eitthvert annað nauð-
synlegt áhald til framleiðslu, og þyrfti, sem allra fyrst,
að fá nýja vél eða áhald frá útlöndum. Samkvæmt
kenningu „kaupsýslumanns“ ætti að stöðva skipið eða
reksturinn, þar til röðin kæmi að gjaldeyi'isbeiðanda, —
kannske svona hálft eða heilt ár — eftir atvikum. Eins
ætti að fara með meðöl, matvöru, veiðarfæri og ótal
margt fleira, sem ekki verður hjá komizt að kaupa. En
á meðan ætti, samkvæmt þessari kenningu, að flytja inn
og greiða, af hinum mjög svo takmarkaða gjaldeyri, vín,
tóbak og allskonar aðra hálf-óþarfa vöru, af því að fyrr
hafði verið beðið um gjaldeyri fyrir þvi.
Kenning „kaupsýslumanns“ um að afgreiða beiðnir
um yfirfærslu í röð, fær ekki með nokkru möti staðizt,
þar sem eins er ástatt og hér er nú, að tilfinnanlegur
skortur er á gjaldeyri. I Landsbankanum, þar sem eg
bekki vel til úthlutunar á erlendum gjaldeyri, þótt eg
starfi ekki við þá úthlutun —, veit eg, að þetta erfiða
verk og vandasama hefir jafnan verið, og er, samvizku-
samlega af hendi leyst. — Margir halda, eins og „kaup-
sýslumaður“, að þeir, sem stöðugt eru nuddandi í bönk-
unum u.n yfirfærslur, fái það frekar en hinir, sem
minna sækja á; en eg held, að það sé alveg nóg fyrir
hlutaðeigendur, að tala einu sinni við bankann (þ. e. þá,
sem hafa með málið að gera), og segja þeim frá ástæð-
um fyrir nauðsyn sinni á g'jaldeyri, þá fái þeir gjaldeyri
eins fljótt og' hinir, og svo fljótt, sem ástæður eru fyrir
hendi, að öllu athuguðu.
Þorsteinn Jónsson.
21