Vísir - 26.09.1970, Qupperneq 5

ffSÍ* - ísattgaeÖagtBP 26. september I97S.
5
o
Sr. f 'iergur Krístjánsson, Bolungarvlk:
„Þjónusta kirkjunnar í
mannfélagi nútímans44
hefir heimspekmgurinn Marcusc 1 styrkja hei'ldina, meö því aö flétt
ugglaust rétt fyrir sér. i ast saman, — í stað þess að rekjast
Ein'blíni maöurínn á moldarseim-
^lkunoa ec, að krafan um raun-
hæ&d og raunsæi verður nú
víða fysár og vast er það vel. En
þá er ffifea rétt að gera sér grein
fyrir því, að nú er svo komið, í
femfi þEÉBH er á að baki sér 1000
ásea tafeCnfeögu, að ands taeðingar
fenossins enu tíl, einnig oikkar á með
ai.
Að þwí er sem sagt unnið á miklu
ntarkvissari hátt, einnig okkar á
meðal, — að uppræta áhrif Jesú
Kmsits, fjarlægja mynd hans úr með
vi-tund fólteins.
Æskifegast þaetti nú ýmsum, að
orði Guðs yrði með öllu s-tungið
undir stöj og kirkjurnar opnaðar
annars konar samko-muhaldi en boð
un Guðs orðs og bænargjörð.
1 sambandi vdð ,,popmessurnar“,
sællar minningar, var því mjög á
lof-tj haídið að slfkt geröist með öðr
um þjóðum.
Það er rétt. Ýmislegt þessu líkt
gerðSst t.d. í sambandi við alkirkju
þingið í Uppsölum 1968. Frá
skemmtitegheitunum í sank-ti Mar-
mfe'rrkju í Woolwich hefi ég áður
fítilfega greint á opinherum vett-
vangi. Blöð hafa greint frá mjög
bwo nýstárlegu samkorrtuhaldi á
sjáilfri sankti Pálskirkju í London.
— Þess munu og dæmi að enskir
Merkar gamgi í afkárategum klæön-
aði úr Carnaby Street, tiil þess að
þðfcnast ungdómnum, — aðrir hafa
afíagt aftansöng og tefcið í hans
stað upp alveg óformlegar sam-
Ikomur, þar sem menn spjalia sam-
an ySir vínglasi, — svipað og ger-
rst í enska ,,pubnum“.
Nú, en sé í þessu sambandi lit
jð öl annarra Ianda 1 'leit að fyrir
mjmdum — þá er kannski ekfci úr
vegi að nefna það, að þess munu
dæmi með þjóðum, að kirkjur séu
rifnar og brenndar, — eða gerðar
að söfnum, þegar bezt lætur.
Nei, sannlei'kurinn er auðvitað
sá, að þótt við séum komnir í þjóð
braut, þá megum við ekki láta það
gera okkur að umskiptingum. —
Kirkjunnair fólk má ekki vera ð-
hæfilega g'innkey-pt fyrir því, sem
útilent er, þótt þaðan komd marg-t
gott, — Við verðum að læra að
velja o-g hafna af ein'hverju viti.
Menn mega ek-ki láta það alltof
mifcið á si-g fá, þótt kirfcjan sé köll
uð þröngsýn, — á ef-tir tíman-um.
Það á enn við, — einnig I mann
félagi nútimans, að því aðeins þjón
ar kirkjan heiminuni að hún sé
Herra sinum trú.
KIRKJAN OG
SAMTÍÐIN
„Ég trúi, — þess vegna tala ég,
sagði séra Bjarni oft. Og án þessa
er efcfci unnt að tala til lengdar.
EngiTm venjulegur maður, heldur
það út tíl langframa að f-ly-tja allt
a-nnan boðskap úr predikunars-tóli
en þann, sem fólgin er í orði Ritn
ngarinnar og hann hefir skuld-
aundið sig' til að útbreiða.
Nú er svo komið að ýmsir þeir,
er telja s-ig hma eiitu róttu tals-
menn kirkjunnar í nútímanum, —
'hina sönnu nútímapresta, — eins og
þeir kalla sig gjarna sjá'lf-ir, — nú
er svo komið að helzt er á þeirn að
ski'lja, að kristindómur geti verið
nánast hvað sem vera skal, — alft
mög-ulegt.
En auðvitað verður það fljótlega
ti'l þess að hann verður ekkj neitt,
fjarlæg-ist og 'hverfur úr vitund
fólksins, — hætti-r með öl'lu að
móta mannlífið. — Það borgar sdg
aldrei til Iengdar að dorga í gru-gg
ugu vatni.
Kirkjan má ekfci láta það henda
sig, að hún látj kris-tindóminn af
hendi fyrir einhvers konar sósí-
alska eða sósiólógíska sætsúpu.
Við þurfum að gera okkur alveg
ljóst, að ýmisleg-t af þvi sem nú er
borið ifram í nafni kristindómsins
og það sem nýtízfcudegast er talið
er einatt í mesta máta óheiðar-
legt, — í því fólgið fyrst og fremst
að reyna að iaga kris-ti'ndóminn eft
ir ýmsum þeim dægurflugum, er
fyrir verða og v-insælda njóta í
sv-ip.
Sumir virðast reiðubúnir að faj'l
ast á næstum hvað sem v-era ska'l,
trl þess að komast hjá þei-rri á-
sökun að þeir séu fhaldssamir eða
gamalda-gs.
En það mun sýna sig, að slík af
sláttar og el'skulegheita-pólitfk
kann ekk-i góðrj Iu-kku að stýra,
— verður ekki til þess að auka
á virðingu kirkjunnar eða áhrif
heldur þvert á móti. — Hinir frjáls
lynd-u framúrstefnumenn vekja ein
faldlega aðhlátur þeirra andstæð-
inga kirkjunnar, sem bezt skii'ja
hvað klukkan slær.
Kirkjan má efcki æ-tla sér þá dul
að þóknast öl'lu-m og ýta ekkj við
neinum.
HLUTVERK
KIRKJUNNAR
___________________i
Hiutverk kirkjunnar er ék-k-i að
skapa þjóðfélag, heldur að skai>a
ska-pendur þjóðfélagsins, hefir vit
ur maður sagt.
Þeim mun betur sem maðurinn
rækir trú sína, — þeim mun betur
l.eysir hann að öðru jöfnu, þau
verkefni, sem fyrir verða á vegu-m
daganna, — þeim mun betur upp-
fyllir hann að öðru jöfnu, hinar
ýmsu kröfur, er samfélagið gerir til
hans. — Þau eru tengslin á mílild
trúrækni og þess alls, er til fel'lur í
lífi hversdagsins.
Kirkjan e-r það tæki sem Guð
hefir kosið að nota sem farveg anda
sínu-m og áhrifum inn í mannlegt líf
og á þeirrj vélaöid. er við nú lif-
um, er þess ærin nauðsyn. að við
forsmáum ekkj þann farveg, — eigi
mennskan ekki að týnast og tap-
ast.
Ýmislegt bendir til þess, að á-
hugi okkar á vélum og vinnuhag-
ræðingu, — nákvæmnj og afköst-
um ógni viða mennsfcu og persónu
leifca nútímamannsins. Sú er sam-
hljóða niðurstaða fél-agsfræðinga og
skálda, — og að þvf er þetta varðar
inn, — átti hann sig efcfci á því,
að ha-nn er u-m'boðsmaður Guðs, —
ætlað það hlutverk að vinna að
vexti og viðgangi siðferötlegra og
andlegra verðmæta ekfci síður en
efnislegra, þá verður mannlegt sam
féla-g efcki tiil lengda-r vdð lýði. —
Maðurinn endar þá með því að eyði
leggja þá veröld, sem hann hefir
gert að markmiðj sínu, — og verö
ur sjálfur eyðilegging-unni að bráð.
Það er f-ul'l ástæða ti'l að óttas-t
það, að ef okkar kynslóð eða sú
næsta gerir sér ekki g-rein fyrir
því að sé Guð sniðgenginn, — sé
samfélagið við hann ekkj rækt eftir
þeim leiöum sem hann hefir sjálf
ur bent á, — já þá er futl ástæða
til að óttast að mannlegt samfélag
eins og við þekkjum og jafnvel
manniíif'ið yfirleitt eigj sér ekki
ýkja langan aldur úr þessu.
Á ráðstefnum lærðra manna að
undanförnu, þar sem vdsindin ein
hafa verið höfð að leiðarljósi, hef
ir enda ekki gæ-tt neinnar sérstak'r-,
ar bjartsýni, sem aikunna er. —
Þar hefir verið gefið í skyn að ver'
öldin af tækni mótuð og efnis-
hyggju, væri að syngja, ef ekki sitt
síðasta, — þá sitt næstsíðasta vers.
Er þess skemmst að minnast að á
liönum vetri flu-ttj sjónvarpið þá
fregn frá einni slíkrj ráðstefnu að
mjög mundi ta'ka að sneiðast um
lífsskilyrðin kringum 1980. — Það
er öryggið, er okfcar biður á 8. tugn
um.
Það er því sannarlega engin á-
stæða til að falla í stafi af aðdáun
á ávöxtum efnishyggjunnar eða
hafa einhverja minnimáttarkennd í
sambandi við boðskap kirkjunnar,
er bendir á þetta, að maðurinn sé
skapaður ti! samfélags við Guð og
fái ekkí til lengdar staðizt án hans.
Og' vdssulega er mikil ábyrgð tals
manna kirkjunnar, að þeir geri
sjálfum sér og öðrum ljóst, hvert
hlutverk hennar er, — hvað hún
hetfir heiminum að gefa, sem han-n
má ekki án vera og ekki er annars
staðar að fá.
Og það er svo sannariega ekfci
þetta að hún gerist bergmál af
heiðinni heimshyggju og það er
heldur ekki hitt, að hún taki fyrst
og fremst að fást við alls konar
félagslega þjónus-t-u. — Við okkar
aðstæður, — í velferðarrikinu,
geta aðrir í flestum tilfellum gert
það miklu betur en kirkjan sem
slifc.
Hitt er höfuðætlunarverk hennar
að auðvelda mönnum að mæta
I Guði, að þeir megd af honum mót-
ast og bera með sér anda hans og
áhrif um da-ganna veg, — já, til
þeirra se-m utan vegarins eru, —
til þeirra sem ú-tskúfaðir eru, —
eða undir hafa orðið einhverra
hlu-ta vegna, — en sem sagt einnig
in-n í hin margvíslegu félagstform
mannlífsins, — inn á heimilið, í
skólann, — já, inn í hcim vfsinda,
fiármála og stjórnmála.
Kirkjan á að vera eins konar sam
nefnari hinna mör.gu sviða mann-
lífsins — tengiafl hinna ýmsu
þátta mannlegs samfélags. — Hún
á að stuðla að því, að þeir megi
sundur og standa í s-triði hver við
annan.
Ég ætla að hyggi menn að, þá
muni flestum ljóst að okkar sund
urlei-ta og sundurþykka samféiagd
sé tæpast á öðru meiri þörf en ein-
hverju því, er al'lir megi sameinast
um, — og kirkjutu-minn með kross
inum, er enn blasir við í hverri
byggö, er tákn hans, sem se-gir: AM
ir eiga þeir að vera eitt. — Og hann
einn, Herra kirkjunnar, má þvi tiil
vegar koma — sé við honum tekið,
eins og hann var og er og verður.
Hann einn má til þess duga að
svara dýpstu þrám og þörfum allra
manna. Hann er nefnilega holdi
klæddur virkileikinn sjálfur, sem
að baki býr heimj okkar og uppi
ber mannlegt líf.
En hér og nú er það svo kirkjan
sem er líkatnd hans, — húsið þar
sem hann er hyrningarsteinninn.
Láti menn mótas-t sem ldtfandi stein
ar þess húss, — vi'rk-ir ldmir þessa
líkarna, — þá leysi-r kirkjan úr læð
ingi og s-varar dýpstu þrám manns
ins. „ .
Hlutverk hennar er að leiða
menn til móts við líf og nægtir
hér og nú, og opna þeim svo
himininn.
TRÚ OG
VÍSINDI
Hin mikla og einhliða áherzla,
sem á öld okkar er lögð á vdsindi
veldur þvi svo hins vegar, að al-
mennt eru nútímamenn ekki mjög
á'hugasamir um t-rúmál. Og sé trúin
ekki rækt, gerist beimur hennar
brá-tt framandlegur.
En þótt víst þurf'i kirkjan að tala
það mái, sem menn almennt skiilja
eins og oft er sagt, þá má hún
ek-ki leggja svo mifcla áherzlu á að
laga si'g eftir líöandi tíma, að hún
grafi undan sinni eigin tilveru. En
ég skal segja það hreint út að ég
sé ekki betur en það sé einmitt
þetta sem ýmsir framúrstefnu-
menn í hópí talsmanna kirkjunnar
eru að gera.
Bætt og aufcin ræktun Ieióir
vissulega ti'l breytinga. en þær
breytingar, er byggjast á upprifn
um rótum lifgrasa, fela ekkj í sér
blessun, heldur bölvun og tortím-
ingu.
Lítið súrdeig sýrir mjölið al'lt.
Sé kirkjan upphafi sínu og ætlun
trú munu áhrif hennar ná um all-
an heim, jafnvel þótt hjörðin sé
lítil, en slíkt verður aldrei með
gervipólitískrj aðlögun eða um-
myndun trúarlegra sanninda. Ef
saltið dofnar dugir það ekki til
neins, hversu mikið sem mag-nið
kann að vera.
Nei, kirkjan getur ekki biónað
mannlifi nútimans með því að sam
samast heiminum eða þóknast, held
ur hlýtur hún að setja sér það
rnark að móta menn svo, að þeir
megi vera nothæfir samverkamenn
hins hæsta í si'breytilegum heimi.
Þeir sem ákafastir eru s& Jaga
kristindóminn eftir aðsitæðum yfir-
standandi tirna, þar sem iðtoun trú
arinn-ar virði-st fjöldanum framandi,
þei-r mættu annars minnast þess,
sem einn kunnastt guðfræðmgur
rómversfcu kirkjunnar Karl Rahn-
er, benddr á, að hinn augljósi kyrk
inig-ur trúarti'lfinndng-arinnar nú
kunn,j vel að vera stundarfyrirbæn
eiitt.
Og sé ekkert í hdmdninn að
sækja td'l handa jarölífdnu, þá er
auðvitað út í bláinn að redsa og
viðhalda kirkjubyggingium eða
halda uppi guðsþjónustum og þá er
að sjá'Ifsögðu hreinlegast að játa
það vafningalaust.
En er ekki nokkuð langt gengiö
að not-a hempuna, hin vígðu hús
eða guð'fræðideildir háskólanna tH
þess að plægja jarðveginn handa
slífcu út-sæði, — já láita i það skína
að það sé af umhyggju fyrir fckifcj
unnj og heimtnum. að slíkur mál-
flutningiur er uppj hafður.
Víst 'lif-um vdð á vísindaöld og
vdsi-nddn varða þennan heim einan.
Það er óþarft að orðlengja um sigra
þeirra á þessu sviði. Og vísindun-
um er, að ég ætia, ekki gert rangt
til, þótt á það sé bent, að 'hdnn
mitoli framg-angur þeirra hafj orðið
til þess að skapa með mi’klutn
fjölda fóifcs þá afstöðu, að þessá
skynheimu-r ok'kar sé hiö eina, er
tak-a þurfi tdililit tiiil yfirieitt.
Og auðvitað haifa sigramir haft
sdn áhrif á vísindamennina sjálfa,
en þó e.t.v. minni en á marga
,aðra, vegna -þess að þeir hafa öðr-
um f-remur aðstöðu til þess að gera
sér grein fyrir takmörfcunum víð-
fangsefna sinna, og þetta á að sjálf
sögðu ekfci sizt við um hina
fremstu í hópi þeirra.
BRENGLUM EKKI
ORÐ LÍFSINS
Þetta sem hér hef-ir verið s-tutí-
lega ra'kið felur það ekkd i sér að
hefðbundin kristindómsdðkun og
viðhorf geti ekkert gott haf-t eða
lær-t af framúrstefnumönnunum.
Hnippingar þeirra mega verða
kirkjunni til góðs ef þær hjálpa
henni til að halda vöku sinrri og
gera hennj Ijósara, en ella, að gaml-
ar starfsaöferðir og form eru efefci
alls staðar einhlit nú. En hér er sem
sagt nauðsynlegt að vera vel á
verði, að óhjá'kvæmiileg endurtúlk
un krlstdndómsins fyrir nýrri kyn
slóð ieiði ekki til þess, að út komi
eitt'hvað al'lt annað en kristindóm-
ur.
Við lifutn nú á öld breytinga og
bylt'inga, er e.t.v. á sér enga hlið
stæðu en minnir þó um sumt á 16.
öldina.
Á báðum þessum timaskeiðum
gerðust samgöngur greiðari en áð
ur — nýr heimur opnaðist með
landafundunum eins og geimferðun
um nú. Þekkingarmiðiun og fjöi-
miðlunartækni tók stökkbreytingu
með tilkomu prentlistarinnar engu
síður en útvarps og sjóinvarps.
Munurinn er þö að sjátfsögðu
margvfslegur, m.a. sá að sú löngu
liðna öld átti sér kyrrlátt mynda-
mál og tiltölulega stöðugan örug'g
an heim að baksviði, — þar sem
nútíminn á sér hávaðasamar, sí-
breytilegar myndir og ekkert fast
baksvið annað en þá vísindin, en
þau og niðurstöður þeirra breyt-
ast raunar siálf með mikfum hraða,
— eða listina, sem nú er mjög
hampað — næstum eins og aitstan
járntjalds þar setn henni er aetk«3
að koma í stað trúarbragða — en
l'istin er ekkj síður breytileg en
6. s*9a.