Vísir - 11.05.1971, Blaðsíða 7

VÍSIR. Þriðjudagur 11. maí 1971.
cTVIenningarniál
Frumvarp til laga um Þjóðleikhús:
Fámennisstjórn eða
óupplýst einveldi?
í nýloknu Alþingi var lagt
fram frumvarp að nýjum
lögum um Þjóðleikhús, samið af
nefnd þriggja manna aö skipan
menntamálaráðherra. 1 nefnd-
inni áttu sæti þeir Birgir Thorla-
cius ráöuneytisstjóri, Baldvin
Tryggvason framkvæmdastjóri
og dr. Þórður Eyjólfsson. Voru
þeir skipaðir til að endurskoða
löggjöf og reglugerö um Þjóð-
leikhús snemma árs 1970 þegar
í hönd fór tuttugu ára afmæli
leikhússins og hafa ieitað um-
sagnar og álita fjölmargra þeirra
aöilja sem gerst eiga að þekkja
til leikhúsmála hér á landi. Það
mun aldrei hafa verið ætlunin
að frumvarp þetta yrði að lög-
um þegar á þessu þingi, enda
eiga veigamikil nýmæli þess, um
ráðning þjóðleikhússtjóra, ekki
að taka gildi fyrr en núverandi
leikhússtjóri lætur af embætti,
og þá varla heldur ákvæði um
nýja verk- og valdaskiptingu
innan leikhússins. En ætla má
að hiö nýja frumvarp láti uppi
ytfirvegað álit stjórnarvalda á
því hverra endurbóta sé þörf á
stjórn og stefnumótun þess í
nánustu framtíð. Það er þvV á-
stæða til fyrir áhugamenn um
leiklist og leikhúsmál að leiða
hug .að frumvarpinu — áður en
það kemur á ný tii kasta þings-
ins.
[ fljótu bragði virðast helztu
nýmæli hins nýja frum-
varps af þrennu tagi. I fyrsta
lagi eru gerðar gagngerar breyt-
ingar á æðstu stjórn leikhúss-
ins, skipan leikhússtjóra og
þjóðleikhúsráðs — sem allar í
senn viröast miða að því aö
draga úr eða afnema með öllu
hið „óupplýsta einveldi“ sem
oft er talið að ráðið hafi í leik-
húsinu á umliðnum árum. 1 öðru
lagi er í ýmsum greinum kveð-
ið skýrar að orði en áður um
verksvið og starfsemi leikhuss-
ins, og loks er í þriðja lagi gert
ráð fyrir ýmsum nýmælum sem
unnið skuli að á vegum Þjóðleik
hússins.
Þau ákvæði frumvarpsins
sem líklegt er að veki mesta at-
hygli fjalla um ráðning þjóð-
leikhússtjóra sem hér eftir skal
ráðinn til fjögurra ára í senn
og einungis heimilt að endur-
ráða hann einu sinni, svo að
átta ár verða hámarkstími sem
samj maður getur gegnt emb-
ættinu 1' senn hér eftir. ef frum-
varpið verður að lögum. Á
þetta atriði, takmarkaðan starfs-
tíma leikhússtjóra, hefur mikil
áherzla verið lögð á undanförn-
um árum í ádeilum og umræð-
um um Þjóðleikhúsið, en þótt
kynlegt megi virðast er sömu
sjónarmiðum sjaldan eða aldrei
hreyft um önnur opinber emb-
setti. Má þó færa rök fyrir því
að einhvers konar skiptikerfi
embættismanna í öllu stjórn-
kerfinu gæti revnzt því þarflegt
ekki siður en Þjóðleikhúsinu
að sínu leyti. En svo einungis
sé rætt um ri'kisstofnanir á
sviöi menningarmála virðast
ftest sömu rök og um embætti
þjóðleikhússtjóra mæla með
mannaskiptum í stöðu útvarps-
stjóra eða forstöðu listasafns
eða bókaútgáfu Menningarsjóðs
svo einhver dæmi séu nefnd af
handahófi.
Hvað sem þessu liður virðist
líklegt að þessi ákvæði séu rétt
ráðin um starf þjóðleikhússtjór
ans: miði að því að tryggja si-
fellda árvekni og endurnýjun í
hinni listrænu forustu leik-
hússins sem mestu skiptir. En
frumvarpið gerir Jiegjandi ráð
fyrir því að á hverjum tíma séu
a.m.k,- noklj:rir menn tiltækir
sem fallnir og færir séu til að
gegna hinu vandasama og á-
byrgðarmikla starfi. Öðruv’isi
verða ekkj skilin ákvæðin um
átta ára hámarkstíma í starfi —
en augljóslega getur leikhúsinu
orðiö örðugt að sjá á bak veru-
lega mikilhæfum leikhússtjóra
eftir ekki lengra starf, þó svo
að aftur megi ráða hann til
starfa að öðrum fjórum árum
liðnum. En ef og þegar að slík-
lan vanda kemur má auðvitað
breyta lögunum á ný!
Ckrýtnustu ákvæðin í þjóð-
leikhúsfrumvarpinu nýja
fjalla hins vegar um skipan
þjóðleikhúsráðs sem hér eftir
verður tvöfalt í roðinu, annað
haft til spari en hitt til hvers-
dagsnota. Má vera að frum-
varpið sé með þessu móti að
reyna að bregðast við þeirri,
gagnrýni sem á umliðnum árum
hefur verið beint að hinu dug-
litla þjóðleikhúsráði gildandi
laga, en vilji þó í senn viðhalda
,,fínu“ ráði, þar sem þvki upp-
hefð að eiga sæti, við leikhúsið.
Nú bregöur samt svo við að
fulltrúum leikara og annarra
listamanna sem hlut eiga að
leikhússtarfi er ætluð veruleg
hlutdeild í ráðinu, þar eiga að
sitja fjórir leikarar, og þrír full-
trúar bandalags listamanna, tón-
listarmaður. listdansari og rit-
höfundur. Á móti þessum flokki
í ráðinu koma fulltrúar þing-
flokkanna, „einn fulltrúi fyrir
hverja tVu þingmenn í flokknum
eða brot úr þeirri tölu,“ segir
í frumvarpinu. og yrðu þessir
fulltrúar átta með núverandi
flokkaskipun á þinginu. Loks á
menntamálaráðherra að skipa
einn fulltrúa í ráðið sem sjálft
kýs sér formann úr sínum hópi.
Vel má það vera að eðlilegt
sé að í fjölskipuðu þjóðleik-
húsráði eigi sæti fulltrúar al-
mennings eða áhorfenda leik-
hússins. En ekki er ljóst hvers
vegna einmitt þingflokkunum er
ætlað að útnefna slíka fulltrúa
í ráðið, né heldur hvers vegna
þeir endilega þurfa, ásamt full-
trúa ráðherra, að hafa meiri-
hluta í ráðinu, né hversvegna
þingflokkamir eiga að útnefna
sína fulltrúa beint, en ekki er
látið heita svo að Alþingi kjósi
þá eins og fulltrúa flokkanna í
útvarpsráði. Allra skrýtnast er
þó að frumvarpið gerir ráð fyrir
að menntamálaráðuneytið megi
skipa V þjóöleikhúsráð fulltrúa
félaga eða bandalaga. sem láti
þaö undir höfuð leggjast, svo
að ráðið verði ekki gert óstarf-
hæft, en slík ákvæði taka ekki
til fulltrúa þingflokkanna. Hitt
verður ekki séð hvort veita á
þingflokkunum með þessu móti
einkarétt til að gera ráð þetta
„óstarfhæft" eða hvort ráðið
á að teljast starfhæft þótt full-
trúa eins eða fleiri þingflokka
kunni að vanta þar. eða hvort
það þykir öldungis útilokað, sem
vel má vera sannlegast, að
þingflokkur láti undir höfuð
leggjast, að nefna fulltrúa í
nefnd eða ráð þegar þess sé
kostur.
Tjað virðist glöggt af frum-
varpinu að þjóðleikhúsráð
hið nýja verði málamyndastofn-
un eftir sem áður. Ráðið á að
koma saman til reglulegs fund-
ar tvisvar á ári, og er aðalverk-
efni þess að samþykkja starfs-
og fjárhagsáætlun leikhússins
sem þjóðleikhússtjóri hefur sam-
ið og áöur hefur verið fjallað um
í framkvæmdaráði leikhússins
sem er nýjung í frumvarpinu.
En óróasamt þjóðleikhúsráð
gæti sjálfsagt orðið dragbitur á
daglegri starfsemi og stjórn
íeikhússins, — auk þess að veita
starfsáætlun leikhússins formlegt
samþykki sitt, á það að fjalla
um breytingar sem nauösynlegt
verður að gera á slíkri áætlun,
skera úr ágreiningi sem rísa
kann milli þjóðleikhússtjóra og
framkvæmdaráðs, og hafa auk
þessa almennt „eftirlit" með
stárfsemi leikhússins.
Hið nýja framkvæmdaráð
leikhússins, skipað tveimur
fulltrúum Ieikara í þjóðleik-
húsráði, formanni ráösins. fjár-
málafulltrúa leikhússins og
þjóðleikhússtjóra, verður hins
vegar raunverulegur valdaaðili
í leikhúsinu, leggur á ráð og
tekur allar helztu ákvarðanir
um starfsemj þess og getur aug-
Ijóslega haft eigið frumkvæði
um málefni leikhússins. Það tek-
ur þannig við verkum sem nú-
Verandi þjóðleikhúsráði hefur
ekki verið ætlað eða reynzt fært
um að vinna. Eftir sem áður
hefur þjóðleikhússtjóri, eins og
eðlilegt,er, mikil ráð um stjóm
leikhússins, enda ber hann á-
byrgð á rekstri þess, listrænum
og fjárhagslegum. En honum til
halds og trausts gerir frum-
varpið ráð fyrir ráðunauturo
hans i ýmsum efnum. Skrif-
stofustjóri leikhússins mun hér
eftir kallast „fjármálafulltrúi"
þess og virðast honum ætloð
meiri ráð en verið hefur um
stjórn þess, enda á hann sæti
í framkvæmdaráði. Þá ræður
þjóöleikhússtjóri bókmennta-
og leiklistarráðunaut (drama-
túrgj, tónlistarráðunaut og list-
dansstjóra til jafnlangs tíma og
hann er sjálfur ráðinn, og verða
þessir aðiljar honum til ráðu-
neytis um samning starfsáætl-
unar og dagiega framkvæmd
hennar hver á sínu sviði. Á það
má raunar benda að í núgild-
andi lögum mun gert ráð fyrir
bæði bókmennta- og tónlistar-
ráöunautum við Þjóðleikhúsið
án þess farið hafi fjarska mikl-
um sögum af verkum þeirra þar
— en nýmæli frumvarpsins
kann að felast í því að þeim sé
nú ætlað fullt starf við leikhús-
ið. Ballettmeistarar, eða list-
dansstjórar, hafa hins vegar
starfað við leikhúsið um um-
liðin ár — við misjafnan orð-
stír utan húss sem innan eins og
alkunnugt er.
tNns og joetta yfirlit ber með
^ sér stefna ákvæði hins
nýja frumvarps til þjóðleikhús-
laga um stjómarháttu stofnun-
arinnar að því að dreifa eftir
megnj völdum og ábyrgð innan
leikhússins, gerir ráð fyrir
nýrri samvirkri forustu þess, fá-
mennisstjórn í stað einmennings
stjórnar, sem tryggð sé reglu-
bundin endurnýjun. Á liinn
bóginn gætir engra verulegra
nýmæla V lýðræöisátt í , frum-
varpinu — svo sem með auk-
innj hlutdeild starfsliðs leik-
hússins sjálfs um daglega
stjórn og stefnumótun jæss
fremur en 1 nýsettum útvarps-
lögum. En burtséð frá hinnm
fáfengilegu ákvæðum um hið
nýja mikla þjóðleikhúsráð virð-
ast þessar breytingar í heilu
lagi horfa til framfara — að þvi
tilskildu, sem aldrei verður á-
kveðiö með lögum. að til tónnar
samvirku forustu veljist raun-
verulega samhentir menn, falln-
ir til samvinnu, / og að slíkir
menn séu á hvetjum tíma til-
tækir til starfa í leikhúsinu.
Minna kveður í frumvarpinu
að nýmælum um daglega starf-
semi leikhússins, verksviö og
stefnumötun þess i framtíðkrHri
en hinum ýtarlegu ákvæðum
um stjórnarháttu þess. En að
þeim efnum verður vikið 'i ann-
arrj grein.

Stúlka
Reglusöm og ábyggileg stúlka óskast á veitingastað í
miðborginni, nokkra tíma á dag, aldur 25—40 ár. —
Uppl. að Vatnsstíg 9 milli kl. 5 og 7 e. h.
Þar sem
sjónvarpsþýðendur
eiga í launadeilu við Sjónvarpið, eru aðrir vins«*tiij$ga
beónir að taka ekki aö sér þýönigar á meðan.
Félag sjónvarpsþýðenda