Lesbók Morgunblaðsins - 26.06.1932, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
191
horfin'u, segir hann, og búið hefir
ekki gengið saraan. En uú er svo
koraið, að það er einkis virði,
neraa að eins það, sem fæst af því
til heimilisins. f haust sem leið
fekk jeg 200 krónur fyrir jafn-
inargar kintlur og lögðu sig á
]100 krónur á stríðsárunum. U'll og
gærur telur maður ekki lengur.
Fyrir 10 pd. sauðargæru fekk jeg
t. d. að eins kr. 1.50 í haust. —
Eins og áður er sagt er gott
sapðland í Krýsuvík og verður
því að treysta mest á sauðfjár-
rækt. Útbeit er ágæt. þótt engin
sje fjörubeit, en fjeð þarf ná-
kværarar liirðingar og verður mað-
ur alt af að fylgja því á Vetrum.
Er J>að nokkur furða þótt menn
trjenist upp á því, þegar þeir sjá
að til einkis er barist? Eina vonin
ei að úr rætist um sölu sauðfjár-
afurða, og þess má ekki lengi bíða,
ef fjöldi sauðfjárbænda á ekki að
hverfa frá búskapnum og jarðirnar
að leggjast í eyði, í viðbót við
þann eyðijarðafjölda sem fyrir er.
Fj’rir mörgum árum starfræktu
Englendingar brennisteinsnámur í
Krýsuvíkurhjeraði. Bygðu þeir þar
nokkur stór liús og sjer enn móta
fyrir því hvar þau hafa staðið. En
þetta fyrirtæki fór á höfuðið og
hafði verið eytt til þess miljónum.
Brennisteinninn gekk til þurðar
þessi árin og mun nú erfitt að
finna mikið af hreinum brenni-
steini, þar sem námurnar voru. En
leifar mannvirkjanna þar eru þög-
ull vitnisburður um mishepnað er-
lent fyrirtæki hjer á landi. Að
niinstu leyti mun þó fje það, sem
námafjelagið tapaði, hafa runnið
í vasa íslendinga. Islenskir verka-
menn fengu eina krónu á dag vor
og- haust en hálfa aðra krónu um
sláttinn, og hestleiga mun hafa
verið 1—2 krónur á dag. (Brenni-
steinninn var allur fluttur á hest-
um til Hafnarfjarðar).
Fi'rðamenn, sem fara til Krýsu-
víkur, ætti að skoða Kleifarvatn,
brennisteinsnámurnar og þó fyrst
og fremst stóra leirhverinn, sem
kom upp árið 1925. Hver sá er
skamt fyrir ofan Nýjabæ, norðan í
svokölluðum Tindhól, og eí skamt
frá veginum. Þarna var áður dá-
lítil velgja í jarðveginum, en eng-
inn hver.
Svo var það einn morgun að
fólkið í Nýjabæ vaknaði við vond-
an draum — svo snarpan jarð-
skjálfta, að það kastaðist til í
rúmunum, en brak og brestir voru
I hverju bandi, eins og kofarnir
jetiuðu niður að ríða. Jarðskjálfti
þessi stafaði af því að hinn nýi
liver braust út. Varð það með svo
goisilegum krafti að stór spilda
sprakk úr hæðinni og þeyttist lang
ar leiðir, en sjóðandi leðja íir
hvernum vall alla leið norður að
Kleifarvatni og tólr alveg af læk.
sem engjafólk var vant að sækja
drykkjarvatn í. Gríðarstór steinn,
sem var uppi í melnum, fleygðist
langar leiðir í burtu og stendur nú
nokkuð frá hvernum sem talandi
tákn þessara hamfara náttúrunnar.
Hver þessi mun tvímælalaust
vera stærsti og lirikalegasti leir-
hver í heimi. Englendingur nokk-
ur, sem skoðað hafði brennisteins-
hverina í Italíu og á Nýja Sjá-
landi, yarð alveg höggdofa og mál-
laus af undrun, er hann sá þennan
hver. Enda mun flestum fara Hkt
er þeir sjá liann, að þeir verða orð-
lausir af undrun og hryllingi, því
að hann er ægilegur, og krafturinn
svo óskaplegur, að enginn getur
gert sjer í hugarlund nema sá, er
sjer hann. Hverinn mun líklega
vera um 8—10 m. í þvermál og
þarna þeytast óaflátanlega upp
óial leðjustrókar, mannliæðar eða
tveggja mannhæða háir. Leðjan
byltist )>annig og gýs í æðisgengn-
um hamförum, en gufumökkurinn
er svo þjettur, að ekki sjer í
sjálfan hverinn, nema vindur sje
og gufuna leggi frá. Þegar logn
er stígur gufumökkurinn svo hátt
í loft upp, að hann sjest hjeðan
frá Reykjavík yfir fjöllin. Uppi í
melnum, ofan við sjálfan hverinn,
eru gufuhverir nokkrir, og þeytist
gufan þar út af svo miklum krafti
að líkast er því þegar skip „blása
af“ sem ákafast, og er hvinurinn
svo mikill að vart má heyra manns
ins mál. Er melurinn sundur soð-
inn af gufunni og þessum óskap-
Iega hita. Fyrir neðan hverinn eru
þrír eða fjórir aðrir hverir. Sá
næsti er stærstur, hringmyndaður
og sljettur á yfirborði, nema hvað
alt af kraumar í honum og með
nokkuru millibili skvettist upp úr
honum dálítið gos á einum stað,
eins og hann sje að reka út úr
sjer tunguna framan í áhorfanda.
Einn af hverum þessum er ákaf-
lega heitur og hvín látlaust í hon-
um, en ekki er gott að komast að
honum.
Síðan þessi mikli liver myndað-
ist ,liafa menn tekið eftir því, að
hverirnir í fjöllúnum beggja vegna
hafa kólnað að mun og sumir þeg-
ar orönir kaldir.
Það er engin leið að giska á hver
ægikraftur leysist þarna úr læðingi
og eyðist engum til gagns. Agisk-
anir geta orðið fjarstæða á hvora
sveifina sein er, en trúa myndi jeg,
væri mjer sagt það, að kraftur
þessi mundi nægja til þess að fram
leiða nóg rafmagn handa Suður-
landi, svo vítt, sein giskað er á að
afl Sogsfossanna muni nægja.
Yæri góður bílvegur til Krýsu-
víkur, er enginn efi á því að út-
lendir ferðamenn mundu streyma
þangað liópum saman til þess að
skoða hver þenna, enda mun varla
U] p á meiri náttúruundur að bjóða
hjer á landi.
------
Víkingaskipið norska, „Roald
Amundsen" lagði á stað fyrir
þremur árum í siglingu umhverfis
hnöttinn. Það kemur bráðum heim
úr þeirri för. Hjer á myndinni
sjest stafn drekans og einn af
skipverjum vera að hlaða seglum.