Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1938, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
405
útskrifaður þaðau 1735, en varð
djákn á Reynistað í byrjun næsta
árs, eins og getið var áður.
Þeir feðgar voru af Geitaskarðs-
ætt svo-nefndri í beinan karllegg.
Þorvaldur, faðir Gottskálks lög-
rjettumanns, var Gunnlaugsson,
en Gunnlaugur sá bjó í Mikla-
garði í Eyjafirði og á Gullbrekku,
og var lögrjettumaður einnig;
hann var Egilsson, sonur Egils
Jónssonar, en Jón sá bjó á Revkj-
um í Tungusveit og síðar í Geita-
skarði, og var sýslumaður nokkur
ár. Hann var sonur Egils sýslu-
manns Jónssonar í Geitaskarði (d.
1560) og Guðrúnar, dóttur Þor-
leifs lögmanns Pálssonar á Skarði.
Foreldrar Egils sýslumanns voru
þau Jón sýslumaður Einarsson og
Kristín, dóttir Gottskálks bysk-
ups Nikulássonar. Giftust þau
1516. Einar, faðir Jóns, var einn-
ig sýslumaður; liann var sonur
Odds lögrjettumanns Pjeturssonar
á Holti í Saurbæ, en óvíst mun
um framætt þess manns. Einar
kvæntist 1480 Ásu, dóttur Egils
sýslumanns Grímssonar, og komst
föðurnafn hennar þannig inn í
þessa ætt, en Þorvaldar-nafnið
ber Þorvaldur Gunnlaugsson fyrst-
ur í þessum karllegg, svo kunn-
ugt sje, og hann tekur upp Gott-
skálks-nafnið inn í ættina aftur,
ef til vill vegna þess, að honum
hefir verið kunnugt um, að hann
var afkomandi byskupsins norska
á Hólum með því nafni. En fleiri
voru þær stórættaðar en Guðrún
Þorleifsdóttir og Kristín, konurn-
ar, sem giftust mönnum af þess-
um ættlegg. Kona Jóns sýslu-
manns Egilssonar á Geitaskarði,
sonar Guðrúnar, var Guðný, dótt-
ir Einars sýslumanns Þórarinsson-
ar í Bólstaðarhlíð, Steindórssonar,
Gíslasonar; en Egill, sonur Jóns,
var kvæntur (1608) Rannveigu,
dóttur Markúsar sýslumanns
Ólafssonar í Hjeraðsdal og Ragn-
heiðar, dóttur sjera Björns á Mel-
stað, sonar Jóns byskups Arason-
ar. Tengdadóttir Egils, kona
Gunnlaugs lögrjettumanns, var
einnig komin af Jóni byskupi, því
að Halldóra Árnadóttir, móðir
hennar, var sonardóttir Þuríðar,
dóttur sjera Sigurðar á Grenjað-
arstað, sonar Jóns byskups. Ættir
þessara manna og kvenna, er nú
Eiginhandar nöfn þeirra sr. Þorvaldar
og Alberts Thorvaldsen. Hafa menn
þóst sjá líkingu í rithönd þeirra.
hefir verið getið, má vitanlega
rekja lengra fram og til annara
höfðingja, alt fram til Sturlunga-
aldar eða sögualdar eða land-
námsaldar, en, sem kunnugt er,
voru ættir margra landnáms-
manna raktar til konunga í þeim
löndum, sem landnámsmennirnir
komu frá, og svo má einnig gjöra
um forfeður þessara feðga, Bert-
els, Gottskálks og sjera Þorvald-
ar, en þetta mun nægja til að
sýna, af bve góðu, íslensku bergi
Bertel Thorvaldsen var brotinn,
og Gottskálk, faðir hans, í báðar
ættir.
VEIKIST Á ÖRÆFUM. —
KEMST VIÐ ILLAN LEIK
HEIM.
Sjera Þorvaldur á Miklabæ
átti ekki þeirrar gleði að njóta,
að sjá aftur börnin sín. Hann lifði
einungis 5 ár eftir burtför þeirra.
Sjera Jón Konráðsson skýrir frá
dauða hans á þessa leið, eftir góð-
um heimildarmanni:
„Sumarið 1762 fór hann með
Iest suður á land, en í heimleið-
inni, á Blöndu-bakka, í tjaldstað,
greip hann svo æsilegt tak, að
menn ætluðu honum ekki líf; var
honum opnuð æð, hvar-við honum
svíaði, svo honum varð komið á
hest. Fylgdist hann mest lestinni
yfir um Blöndu, en þegar yfir ána
var komið, kvaðst hann mundu
ríða á undan Iestinni slíkt, sem af
tæki; tók síðan reiðhest sinn ann-
an, lausan, og Ijetta-pilt úr lest-
inni, 11 vetra, Nikulás að nafni.
Reið hann síðan í einum spretti
norður á Byskupsflöt á Mælifells-
dal; þar stje hann af baki, og
hvíldi sig og hestinn um stund.
Hafði hann þá lítinn frið fyrir
takinu. Aftur komst hann á bak
með tilhjálp piltsins; reið hann
þá í öðrum spretti ofan dalinn og
alt til Hjeraðsvatnanna, undan
Víðivöllum. Voru þá vötnin afar-
mikil og hvergi nærri reið; kvaðst
prestur mundu leggja til sunds,
Ijet hestana blása, batt piltinn
vandlega niður á hestinn, og tók
af honum beislið. Grjet þá Niku-
lás hástöfum, en prestur hug-
hreysti hann vel; kvaðst sjálfur
deyja mundu bráðlega heima á
Miklabæ, en hann myndi gamall
verða og saddur lífdaga. Rak
prestur svo hestana til sunds og
lagði á eftir. Gekk þeim vel yfir-
ferðin, og náðu þegar heim. Lagð-
ist prestur strax, og fór ei á fæt-
ur síðan. Ljet bera sig út og
tjalda yfir sjer á hlaðinu, þegar
veður var stilt, og lá þar svo
vikum skipti. Bauð hann Nikulási
að hafa allt jafnt hestana til taks
og vísa. Leið svo og beið, þar til
þann 9. septembe; um haustið, að
prestur, árla dags, Ijet kalla Niku-
lás fyrir sig, og bað hann taka
hestana og sækja sjera Jón
Sveinsson í Goðdölum til að veita
sjer sakrament, og færa honum
hest sinn, ef honum vera kynni
hestvant. Var sjera Jón kominn
um miðjan dag. Veitti hann hon-
um síðan prestlega þjónustu, og
var hjá honum, þar til daginn
eftir, þann 10. september 1762,
þá sjera Þorvaldur andaðist. —
Svo sagði mjer Nikulás þessi
sjálfur hjer frá 1818, og lifði
hann mörg ár þar eftir“.
MIKLABÆJARSYSTKININ
ERLENDIS.
Um veru þeirra systkinanna,
barna sjera Þorvaldar, í Kaúp-
mannahöfn á þessum árum er lítið
kunnugt. Jón Arason frá Sökku,
ömmubróðir þeirra, kann þá enn
að hafa verið þar og liðsint þeim,
og að sjálfsögðu hafa ýmsir aðrir
landar þar gjört það. Einn hinna
mest metnu og auðugustu þeirra
var þá Sigurður gullsmiður Þor-
steinsson, sonur Þorsteins sýslu-
manns Sigurðssonar á Ytri-Víði-
völlum í Fljótsdal. Var hann for-
seti (Olderman) í fjelagi gull-
smiða í borginni. — Eru hjer á
landi til ýmsir ágætir smíðisgrip-
ir eftir hann eða frá vinnustofu
hans. Til þessa manns fór Ari til