Lesbók Morgunblaðsins - 15.04.1945, Blaðsíða 3

LEÖBOK MORGUNBLAÐSINtí
211
siiilii, Islandsklukkunni (1943),
sem er söguleg skáklsaga frá 17.
öld, íslenska alþýðukonu bæta
skinnbuxnaræfla með skinnbók-
arblaði, sein á sjer engan líka
Má vera, að þetta atvik sje ekki
sögulegt. Eii það hefði vel getað
verið ]>að. Það er vafalnust rjett-
mætt, þegar menn,(bæði Wieselgren
og aðrir, leggja áherslu á, að söfn-
un og íitflutningur íslenskra hand-
í-ita hafi verið nauðsynjaverk. Það
hefur bjargað dýrmætum menning-
ararfi handa komandi kynslóðum.
Enda lögðu íslenskir fræðimenn
fúslega fram krafta sína í þágu
]>essa starfs.
En nú er öldin önnur en þegar
handritin voru flutt út á 17. öld.
Island stendur alveg eins vel að
vígi um örugga geymslu skjala
sinna og hvert annað land.
1 þessu sambandi er .eðlilegt að
minnast íslenska háskólans. Ilá-
skóli Islands er ungur. Hann tók
til starfa 1911. En siðan hefur hon-
iiiii vaxið svo fiskur um hrygg, að
þar er nú hægt að nerna flestar
greinir æðri mennta. Þar er
guðfræðideild, j læknadeild, lög-
fræði- og hagfræðideild, og hafin
hefur vcrið undirbúningskennsla í
verkt'ræði. Með því er hornsteinn-
inn lagður að tækniháskóla. — í
hinni nýju, glæsilegu háskóla-
byggingu, sem vígð var í stríðsbyrj-
un, hefur tannlækningadeild verið
ætlað rúm, þótt hún hafi ekki enn
tekið 1il sarfa. En ]>að, sem öllu
öðru fremur gerir (háskólann að
Háskóla Islands, er, að hann cr
miðstöð íslenskra fræða, málfræði,
bókmenntasögu og sögu. — Þetta
kalla Islendingar einu nafni „nor-
rænu‘*.
Það hefur ekki síst verið hinu
unga lýðveldi metnaðarmál að gcra
Háskóla Islands að þcim höfuðstað
norræfmo fræða. sem hann hefur
skilyrði til að verða. Spor í þessa
átt var lagafrumvarp, sem lagt var
fyrir alþingi nýlega og miklar lík-
ur eru til, að samþykkt verði. Þar
er m a. ætlast til að stofnuð verði
2 dósentsembætti við heimspekideild
ina, annað í bókmenntasögu. hitt
í sögu. I sjerstakri greinargerð ýök-
styðja norrænukennarar háskólansi
frumvarpið, eins og hjer segir:
„Loks skal á það bent, að efling
kennsludeildar háskólans í íslensk-
um fræðum mundi framvegis gera
kleift að sinna betur erlendum
stúdentum, sem hingað munu leita,
gera það tvímælalausara, að hjer
væri höfuðstöð íslenskra og
íornra norrænna fræða, og vera hin
þungvægasta röksemd fyrir því, að
Islendingar endurheimtu handrit
þau, er enn eru erlendis, en væru
hvergi betur komin en hjer á
landi og því betur, sem meir væri
hjer unnið af vísindalegum rann-
sóknum ]>essara fræða“.
Það er mikil aflraun fyrir rúm-
lega 120,000 manna ]>.jóð að hafa
háskóla. Iláskóli Islands er í vit-
und þjóðarinnar sameign og áhuga
mál allra landsmanna, virðulegt
tákn hins ótrauða menningarvilja,
þáttur í baráttunni fyrir stjórnar-
íarslcgu sjálfstæði, senv loks var
á enda kljáð með stofnun lýðvcld-
isins 17. , júní síðastliðinn. Ummæl-
in, sem seinast voru tilíærð, sýna,
að í handritamálinu er enn farið
eftir hinni fögru reglu sjálfstæðis-
baráttunnar: að láta framfarir
landsins heima fyrir sanna rjctt
þess og getu til að ráða fyrir öll-
um málum sínum íhlutunarlaust.
Sá, scm kemur til Islands í róin-
antískum hugleiðingum um sögu-
eyna, vcrður sennilega fyrir dá-
litlum vonbrigðum, þegar hann sjcr
hana lí nútímabúningi sínum. Enn
eru raunar til bóndabæir í gamla
stílnuin, skemmtileg, torfþakin
nioldarhús, scm virðast hafa (sprott-
ið upp úr jörðunni. En steinstevpu-
hús í fúnkisstíl e+u að verða al-
gengust, jafnvel úti í sveitum. Víðai
er landið unnið og ræktað með
dráttarvjelum. Að vísu eru litlu,
íslensku hestrnir enn þá ómissandi
í hinu vegasnauða landi. En bíla-
notkun hefir aukist geysilega, ekki
síst á stríðárunum. Að tiltölu við
íiilksfjölda eru^sennilega fáar borg-
ir í heimi, sem hafa eins marga
bila og Reykjavík. Flugvjelar ann-
ast íólksflutninga miklu meir en
t. d. í Svíþjóð.
En þrátt fyrir þennan eftirtekt-
arverða, nýtíska blæ. kemst gestur-
inn brátt að raun um. að fornnor-
ræn menning er miklu nær á Is-
iandi en nokkurs staðar á hinum
Norðurlöndunum. Tungan á sinn
ríka þátt í þessu. Það skiptir ekki
litlu máli, að íslensk skólabörn
geta að jafnaði vandræðalaust les-
ið fornsögurnar á því máli, sem
miðaldamenn, rituðu þa*r á. Þessar
bókmenntir eru íslendingum enn
lifandi, og þeir reyna vitandi vits
að glæða áhuga manna á þeim.
★
í fyrravetur las . einn þekktasti
fornsagnafræðingur landsins viku-
lega up)> ,úr Njáls sögu í fitvarp.
Þessi dagskrárliður var tilraun til
að láta fornsögurnar njóta sín í
upplestri, eins og eðii þeirra er,
og hann varð mjög vinsæll. — 1
haust kom röðin að Laxdælu.;Alltaf
er verið að gefa út fornbókmennt-
irnar, stundum jafnvel handrit Jmeð
nýtísku ljósprentunartækni. T. d.
hefur Ileimkringla Snorra Sturlu-
sonar komið út nýlcgai í skrautút-
i
gáfu, og vcrið er að gcfa út<
Flateyjarbók. — I þessu sain-
bandi er r.jctt að ncfna safnið Is-
lensk fornrit, sem byrjaði að koma
út árið 1933. Það er vísindaleg út-
gáfa forníslenskra bókmennta með
skýringum. Og hið athyglisvcrða
er, að allar þcssar bækur eru keypt,-
ar — og lesnar — at’ alþýðu Jnanna.
Það er ekki innantóm áróðurs-
klausa, þegar Islendingar kalla
handritin gömlu sameign og dýr-