Lesbók Morgunblaðsins - 27.05.1945, Blaðsíða 6

LESr.ÓK MORCl UNBTjAÐSTNS
302
hjarga sér og geta borgað fylgd-
srmanninum kaupið.
Nú átti hann ekki eftir nema
Austurlandið. Til þess að komast
þangað þurfti hann ríflegri styrk
en áður. Með aðstoð Finns og
Steenstrups voru honum veittir
vorið 1842 500 dalir til þessarar
íerðar og 150 dalir að auki til
þess að jafna með hallann frá
fyrraári. Þá léttir nú JY/nasi held-
ur innanbrjósts, þegar hann fær
þessa peninga. Hann skrifar
Finni frá Kollabæ í Fljótshlíð í
júlí 1842, þá kominn á austur-
ieið:
F.g trúi ég hafi ekki skrifað yður
eitt orð siðan ég fékk að vita, að ég
átti að ferðast í sumar. Peningarnir
eru allir komnir, og ég var ekki
seinn á mér að fara að búa mig til.
Nú er ég hér á ferðinni með 9 hesta,
2 fylgdarmenn (duglega skólapilta)
og allan útbúnað, sem ég hef bezt
yit á, samt er mér spáð, að ég missi
farangur minn eða jafnvel drepi
’sjálfan mig í austurvötnunum — ég
dey þá i köllun minni, en það er
verst um bækurnai, sem ég má ekki
skilja við mig .... Sumarið er bless-
að á allan hátt.
Það er gleði í þessum orðum,
enda fannst Jónasi ekki óvænlegt
áhorfs í þann svipinn um fram-
xíð sína, því að Finnur var þá
nýbúinn að skrifa honum, að bók-
menntafélagið hefði að tillögu
sinni heitið honum 200 dala styrk
til þess að koma til Hafnar næsta
vetur og vinna að undirbúningi
Islandslýsingarinnar. Hann lofaði
því jafnframt að gera sitt ýtrasta
til þess að útvega Jónasi meiri
styrk. Um sama leyti skrifar
Brynjólfur Pétursson honum, að
komið hafi til tals að bæta við
kennara í fjöllistum við lærða
skólann í Reykjavík, og það
mundi verða staða handa Jónasi,
og „ég vildi heldur sjá þig á
grænum kjól í efri bekk en á
1?
svörtum fyrir altarinu”. En Jó'n-
asi hafði lengi verið það hugleik-
ið að verða kennari við skólann.
Jónas þurfti þessarar glaðning-
ar við. Hann var orðinn þung-
lvndur og kvíðafullur um heilsu
sína og framtíð. Hann yrkir þetta
vor á sumardagsmorguninn
fyrsta, rþtt áður en honum berast
þessi gleðitíðindi:
Vorblómin, sem þú vekur öll,
vonfögur nú um dali og fjöll,
og hafblá alda og himinskin
hafa mig lengi átt að vin.
leyfðu nú, drottinn, enn að una
eitt sumar mér við náttúruna;
kallirðu þá, ég glaður get
gengið til þín hin dimmu fet.
En austurförin tók upp á heils-
una. Hann þoldi ekki volkið og
íjaldlegurnar og alla þá óreglu,
sem þess háttar langferðir hafa
í för með sér. Hann lá lengi veik-
ur austur á Fljótsdalshéraði um
haustið, þegar ferðinni var að
mestu lokið, og dvaldist síðan um
tíma á Eskifirði, til þess að rétta
við aftur. Hann hafði þá ferðazt
um mestallt byggt ból á Islandi
þessi 4 sumur, 1839—1842 (auk
sumarsins 1837), og aflað sér
meiri þekkingar á íslenskri nátt-
úru og landsháttum en nokkur
maður annar hafði á þeim tím-
um. Þá orti hann og jafnframt
ljölda góðra kvæða, þegar vel lá
á .honum. Stjörnufræði Ursins
þýddi hann líka á þeim árum og
íékk 100 dali fyrir.
Um haustið fór hann til Hafn-
ar til þess að vinna að íslands-
Týsingunni, og nú hafði hann í
höndum og huga mörg gögn til
þess að geta byrjað á þessu
mikla verki, sem átti að verða.
Jónas átti að rita eðlislýsinguna,
en Jón Sigurðsson þjcðlýsing-
una.
En brátt sótti í sama horfið um
fjárhaginn og afkomuna. Þeir
200 dalir á ári, sem bókmennta-
félagið. veitti honum, hrukku
vitanlega skammt til lífsviður-
væris. Hann varð að veðsetja
úrið sitt, kápuna sína og bækurn-
ar, til þess að hafa ofan í sig. í
febrúar 1843 skrifar hann Finni:
Það er annars illt og ómaklegt, að
ég skuli, eins og þér getið nærri,
verða með öllu móti að forðast að
koma til nokkurs manns — fyrir
klæðleysi — þó mér standi hin beztu
hús opin.
Ekki var von, • að vel gengi
verkið, þegar þessi eymd bættist
ofan á heilsubrestinn. Og alltaf
versnaði fjárhagurinn. „Hver
peningurinn æpti til annars”,
eins og Konráð kemst að orði.
Snemma í júnímánuði skrifar
Jónas Finni:
Nú stendur ekki sem bezt á, ég er •
krafinn um húsaleigu fyrir mánuð-
inn, og þess utan á ég því miður ekk-
ert að borða fyrir þessa dagana.
Hvað mundi nú vera við það að gera?
Ég hef nú raunar ráðizt á Rentu-
kammerið, en meðan grasið er að
gróa, deyr kýrin.
Finnur sendir honum þá 15 dali
írá bókmenntafélaginu, en stjórn
arstyrkinn fékk hann engan, og
nú var ekki annað fyrirsjáanlegt
en að hann mundi deyja út af úr
sulti og vesöld.
Þá vildi honum það til lífs, að
Steenstrup, vinur hans og sam-
ferðamaður, sem þá var orðinn
lektor í bænum Sorö á Sjálandi,
bauð honum til sín, til þess m. a.
að aðstoða sig við bók, sem
Steenstrup var þá að semja um
ferð sína hér. Þangað fór Jónas
á miðju sumri 1843, og þar var
hann upp undir ár.
Þessi Sóreyjarvist verður Jón-
asi nokkurs konar helfró. Hon-
um líður þar betur en honum
hafði gert lengi áður. Hann skrif-
ar þaðan sjálfur:
Mér líður á flestan hátt vel, guði
sé lof; heilsan er sæmileg, og vinn-