Lesbók Morgunblaðsins - 12.08.1956, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
44»
eftir voru tímataii. Það sýnir, að
þarna hefir búið menningarþjoð
áður en púnisku styrjaldirnar hóf-
ust milli Rómar og Kartagóborgar.
En hér með er ekki öll sagan
sögð. Þeir fundu þarna stóran
minnisvarða, sem fallið hafði niður.
Hann er 17 feta langur, 7 fet á
breidd og 20 þumlungar á þykkt.
Um leið og hann féll, hafði hann
brotnað í tvo hluta. Á enda hans
var höggvin einhver ógurleg
ófreskja, en í gapanda gini hennar
var fagurt líkneski af goðumlíkum
manni. Þá fundu þeir þarna þró úr
steini, einna líkasta baðkeri, og
voru báðar hliðar útflúraðar. Menn
hyggja að ker þetta hafi verið
haft undir blóð þeirra manna, sem
guðunum var fórnað. Auk þessa
fannst þarna leirkerasmíð, fagur-
iega skreytt ker og pottar.
—o—
Ekki gátu þeir dr. Stirling og
samverkamenn hans gert sér neina
grein fyrir því hvað þetta stóra
stemhöfuð átti að tákna. En með
því að athuga vel umhverfi þess,
tókst þeim að finna tíu höfuð önn-
ur á þremur mismunandi stöðum.
Um einn af þeim hausum vissu
menn þó áður, en um hina ekki.
Með nánari athugun á öllu því sem
fannst, hafa menn komizt að þeirri
niðurstöðu, að hér sé um að ræða
handaverk La Venta þjóðflokksins,
sem uppi var á undan Maya,
Zapoteka og Azteka þjóðflokkun-
um, og að þeir þjóðflokkar muni
hafa tekið menningu sína í arf frá
La Venta.
í Tabasco-héraði heitir lítið þorp
enn La Venta og er skammt frá
strönd Mexikóflóa. Þar hafði fund-
izt haus árið 1925 og sá aðeins á
kollinn og hafði hann ekki verið
athugaður neitt. Þarna fann dr.
Stirling fimm hausa og var inn
stærsti þeirra 22 fet að ummáli.
Þessir hausar voru ivo stórir, að
menn gizkuðu á að þeir mundu
vega um 20 smálestir hvér að með-
altali, eða helmingi stærri en haus-
inn hjá Tres Zapotes. í tveimur
þeirra voru tennur, og einn þeirra
var brosandi.
Það kom í ljós að þarna hafði
búið sami þjóðflokkur og hjá Tres
Zapotes. Fannst þarna margt annað
en hausarnir, svo sem fagurlega
útskornir munir úr jade og „mos-
aik“-golf, með myndum af jagúar.
Þar fundust einnig grafir æðstu
presta og í þeim ýmsir dýrmætir
munir.
Árið 1946 íór dr. Stirling nýa
rannsóknaíerð til Mexikó og he.t
þá til San Lorenzo-héraðsins, sem
er syðst og austast í Vera Cruz ríki.
Ekki höfðu menn haft neinar
spurnir af því að þar mundi stein-
hausa að finna. En þarna fann
hann þó fimm hausa inni í frum-
skóginum. Einn þeirra var lang-
mestur og talinn vega um 30 smá-
lestir. Munnurinn er 3 fet á vídd og
augun um tvö fet í þvermál, og
geta menn nokkuð ráðið í stærðina
af þeim tölum.
Það var sýnilegt að á þessum
stað hafði menning La Venta náð
hámarki sínu. Hausarnir þarna eru
betur gerðir en annars staðar og
þarna var líka vatnsveita, sem
sýndi að fornmenn höfðu kunnað
nokkuð til verkfræði og byggingar-
listar. Þarna var einnig altari og
stóð á tveimur úthöggnum dýrum.
Þar fannst og skínandi fögur
líkneskja af jagúar og mannlíkan,
sem heldur stórri slöngu í hnjám
sér. Bera allar þessir myndir af
því, sem áður hafði fundizt.
Tvær nákvæmar eftirmyndir
haía verið gerðar af hausunum. Er
önnur þeirra geymd í safni Nation-
al Geographic Society’s í Washing-
ton, en hin var höfð á sýningu í
New York 1950. Hausinn, sem
fannst hjá Tres Zapotes, lét mexi-
kanska stjórnin flytja til Santiago
Tuztla og setja á torg þar. Minnsti
hausinn, sem fanr.st hjá La Venta,
er nú geymdur í safni Villahermosa,
sem er höfuðborgin í Tabasco-ríki.
Hinir steinhausarnir standa enn
þar sem þeir fundust, því að þeir
eru of þungir til þess að hægt sé
að flytja þá. Þeir eru mönnum enn
jafn mikil ráðgáta og þegar þeir
voru grafnir úr jörð, en þeir bera
vott um menningu horfinnar þjóð-
ar, sem menn vita fátt um annað
en það að hún stóð á háu stigi
fyrir 2000 • árum, og að Indíánar
fengu menningu sína frá henni.
Vetnissprengjan
MIKIL leynd hvílir yfir framleiðslu
veínissprengja og verður þvi fátt
sagt með vissu um þetta skaðræðis-
vopn En þetta er þó kunnugt.
• í stöðinni, þar sem vetnissprengj-
ur eru framleiddar í Bandaríkjunum,
eru 280 stórbyggingar, og stöðin hefir
stærra svæði til umráða heldur en
Chicago-borg er. Þarna eru notuð
ókjör af vatni til kælingar, og raf-
magnið sem notað er, mundi nægja
öllu Delaware-ríki.
© Fyrsta vetnissprengjan var reynd
nálægt Enewetok-ey í Kyrrahafi inn
1. nóvember 1952. Þessi eina sprengja
var aflmeiri heldur en allar þær
sprer.gjur samtals, er bandamenn vörp-
uðu á Þýzkaland og Japan í heims-
styrjöldinni seinni. Næsta vetnis-
sprengja var reynd 1954 og var hún
mörgum sinnum aflmeiri en in fyrri.
ð Ekki er hægt að geyma sprengj-
urnar von úr viti, því að þær ganga
úr sár. Þess vegna verður alltaf öðru
hvoru að endurnýa þær, eða „endur-
hlaða“ þær. Þess vegna hefir stöðin
alltaí nóg að gera.
• Óhemju úrgangur kemur frá stöð-
inni, og er efni það allt geislavirkt og
stórhættulegt. En því er komið fyrir
í geysistórum geymurn neðanjarðar og
er hver þeirra á stærð við 10 hæða
hús. Þarna á þetta úrgangsefni að
geymast, þangað til vísindunum tekst
að finna einhver ráð til þess að hag-
nýta það.