Lesbók Morgunblaðsins - 15.10.1961, Blaðsíða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
463
hann verið miklu stærri og verið
seinna uppi. Og vegna þess hvað
hann var stór, höfðu vísindamenn
skírt hann „dinotherium maxi-
mus“. Seinna fundust svo í Þýzka-
landi leifar að enn stærri fíl af
þessari tegund, og voru tennur
hans þrjú fet á lengd. Var honum
nú gefið nafnið „dinotherium gig-
antissimus“. Nöfnin „stækkuðu"
eftir því sem stærri og stærri fíl-
ar komu í leitirnar. En hvaða
„stórt“ nafn geta menn nú fundið
handa fílnum, sem fannst hjá
Olduvai? Tennur hans eru 5 fet,
mældar í beygjunni. Dr. Matthew
W. Stirling vill kalla hann „mira-
bilis“, eða hinn furðulega.
Allt benti til þess að fíll þessi
hefði orðið fastur í keldu og frum-
mennirnir gengið þar af honum
dauðum og brytjað hann niður,
því að mikið af steinhnífum
fannst á meðal beinanna. Fíll þessi
hefir verið furðulega sterkur í
kjálkunum. Allar skepnur tyggja
á þann hátt að hreyfa kjálkana,
en það hefir ekki verið lítið erfiði
fyrir þennan fíl með tvær 5 feta
langar höggtennur og gildar að
því skapi, hangandi við kjálkana.
Árið sem leið fannst ógrynni
af beinum úr smákvikindum, aðal-
lega kjálkar og tennur. Þ?r voru
mýs, rottur, fuglar, snjáldurmýs
og snákar. Úr sumum þeirra voru
kjálkarnir svo litlir, að sex kom-
ust fyrir á þumalnögl. Það er
bæði seinlegt og vandasamt verk
að losa slík bein úr berglaginu,
en þó tilvinnandi vegna þess, að
þessi bein gefa miklar upplýsing-
ar um hvernig veðráttu hefir ver-
ið farið á þessum slóðum þegar
þessi dýr höfðust þar við. Og þessi
bein eru gagnólík beinum sams-
konar dýra, sem nú lifa á eyði-
mörkum. Það má því telja víst að
þarna hafi verið votviðrasamt og
mikill gróður á dögum þessara
dýra. En í efri berglögum hafa
fundizt bein úr sömu dýrategund-
unum og þau eru frábrugðin og
sýna að þá hefir jörðin verið far-
in að sviðna af þurki. Og þetta
hefir auðvitað haft mikil áhrif á
kjör þeirra manna, sem þarna
höfðust við.
Þarna hafa fundizt bein úr
svíni, sem var á stærð við nas-
hyrning, og var með gríðarlega
stórar vígtennur. Þarna hafa
fundizt bein úr kindum, sem
hafa verið sex fet á herðakamb
og með horn svo stór, að 4—5
metrar hafa verið milli stiklanna.
Þarna fundust bein úr hálsstutt-
um og luralegum gíraffa, sem
hefur haft greind horn líkt og
elgur. Og þar fannst aparisi, sem
hefir verið svo stór, að gorillaap-
inn mundi vera sem dvergur hjá
honum.
Nú hefir fundizt þarna haus-
kúpa af manni, sem var uppi
löngu seinna en Zinjantrophus, og
þykir þó merkileg. Hún er af svo-
nefndum Chelleanmanni. Það var
árið 1846 að fyrstu minjar um
steinaldarmennina fundust hjá
Chelles í Frakklandi og síðan hef-
ir sú menning verið kennd við
Chelles. Minjar þessarar menning-
ar, allskonar áhöld og vopn úr
steini, hafa síðan fundizt víðsveg-
ar í Afríku, Asíu og suðvestan-
verðri Evrópu, en ekki hafi tekizt
að finna nein mannabein frá þeim
tíma. Eftir áhöldunum sem fund-
ust gátu menn gert sér nokkra
grein fyrir því hvernig þessir
steinaldarmenn höfðu veriðr en
ekki hvernig þeir höfðu verið
álitum. Árið 1954 rakst dr. Lea-
key þó á tvær mjólkurtennur í
Olduvai og taldi víst að þær
væri frá þessu tímabili, því að á
líkum slóðum hafði hann fundið
mikið af stelnáhöldum sem sóru
sig í Chellean-ætt. En svo rakst
hann af tilviljun á hauskúpu, sem
var að blása upp, og hún reynd-
ist af Chellean-manni.
Ýmsar upplýsingar hafa fengizt
um þetta steinaldar mannkyn.
Þeir höfðu t. d. fundið upp val-
slöngu. Hún hefir verið þannig
gerð, að þrír hnullungssteinar
hafa verið látnir í skinnpoka og
síðan bundnir á löng ólarreipi, en
endar reipanna bundnir saman.
. Þessari slöngu hefir veiðimaður
síðan varpað að veiðidýri og
stefnt á fætur þess, en við það
sveifluðust steinarnir um leggina
og dýrið flæktist í reipunum og
var þá auðunnið. Dr. Leakey þyk-
ist hafa fundið marga af steinum
þessum, sem notaðir voru í þessu
skyni, en skinnpokarnir og ólar-
reipin eru vitanlega orðin að engu
fyrir löngu. Án þessarar veiði-
brellu hefði steinaldarmönnum
veitzt erfitt að leggja stór dýr að
velli með þeim vopnum, sem þeir
höfðu, en fornleifarnar þarna
sýna, að þeir hafa veitt stór dýr.
En það gat Zinjantrophus ekki.
Hann varð að lifa á þeim dýrum,
sem hann gat náð með höndun-
um.
Það þykir athyglisvert, að
Chellean-maðurinn hefir senni-
lega verið byrjaður á því að mála
sig. Þarna í bækistöðvum hans
fannst hrúga af rauðum leir. En
sá leir hefir ekki verið til á þeim
slóðum þegar hann var uppi og
hefir því verið fluttur að langar
leiðir.
Hinir merkilegu fornleifafundir
á þessum stað og aldursgreining
þeirra munu eflaust eiga eftir að
gjörbreyta ráðandi skoðunum vís-
indamanna, svo sem jarðfræðinga
og mannfræðinga, á sögu jarðar
og jarðlífs.