Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1963, Blaðsíða 20

aftur til Parísar, og stundar síðan
list sina af sama kappi og áður og
með æ vaxandi þroska og þekkingu
bæði á fornum listastíl og nýjum.
Lesendum Morgunbl. er Ásmundur
Sveinsson kunnur af grein í Lesbók
8. nóv. 1925. Þar er og mynd af Sæ-
mundi fróð á selnum, er listamað-
urinn gerði í Stokkhólmi. Þau urðu
örlög þeirrar höggmyndar, að hún
varð fyrir vætu og frosti á ofan —
og féll í mola. Er höggmynd sú, sem
nú komst inn á listasýninguna, gerð
hér í París og allmjög frábrugðin
hinni fyrri. Ásmundur er lesinn mað
2. des. 1928:
Ásmundur
Sveinsson
I sland er að eignast fleiri land-
nema í heimi listanna. Hér er fögn-
uður mikill meðal landa í París þessa
dagana. Haustsýningin mikia hefst í
dag — og þar á landi okkar, Ásmund
ur Sveinsson, standmynd mikla af
sjálfum Sæmundi fróða á selnum.
Annars er það engum heiglum hent
að komast inn á „haustsalinn“. Þang-
að er engum lærlingum hleypt —
þeir eiga heima á vorsýningunni.
Enda eru þeir sjálfir eins og vorið,
gróandinn. List þeirra getur verið
ósjálfstæð ennþá — en hún verður
bara að gefa vonir um sumargróður
síðar meir, hjá hinum fullþroskaða
listamanni. — Og þegar svo er kom-
ið — þegar maðurinn er orðinn sjálf-
stæður listamaður — þá getur hann
borið listaverk sín fram fyrir þann
hæstarétt, sem dómnefnd haustsýn-
ingarinnar er, á listasviðinu. — Fáir
komast þó inn í fyrsta sinn, er þeir
senda hæstarétti þessum handaverk
sín. En landi okkar varð einn af
þessum fáu útvöldu. Og því meiri
ástæða er fyrir fsland og íslendinga
að samfagna honum.
Annars er nú Ásmundur því van-
ur að vera framarlega í fylkingu.
Þriðji maður í röðinni varð hann við
inntökupróf við listaháskólann í
Stokkhólmi, þá nýkominn að heim-
an með goðfrjótt listamannseðli í
brjóst borið, og margs konar hugviL
Er hann einn þeirra manna, er legg-
ur á flest gjörva hönd. Og leiðir af
því, að list hans er frá upphafi fjöl-
þætt og fjölbreytt. Eftir þriggja ára
nám á listaháskólanum er Ásmundur
meðal hinna þriggja albeztu nem-
enda háskólans, sem til þess vanda
verks eru kjörnir að skreyta hina
miklu nýju sönghöll Stokkhólms. Og
1922 fær hann heiðurspening lista-
háskólans. Frá Stokkhólmi fer Ás-
mundur til Þýzkalands — þaðan til
Parísar. Fær, að verðleikum, ferða-
styrk frá Alþingi 1926, og ferðast
um Ítalíu og Grikkland — kom svo
ur á fornsögur vorar og ramíslenzk-
ur í anda. — Hefir hann meðal ann-
ars gert uppdrátt að höggmynd af
Gretti deyjandi. Er það stórkostlega
fögur og áhrifamikil teikning. Og
væri vel, ef listamaðurinn gæti feng-
ið tíma og tækifæri til þess að
höggva þá mynd — og helzt fleiri
slikar höggmyndir af fornum hetjum
okkar og forfeðrum. Eigum við ó-
þrotlegt efni í sögunum í slíkar högg-
myndir — bæði karla og konur.
Væri landinu og þjóðinni sómi og
komandi kynslóðum hinn dýrmætasti
fjársjóður að eiga sem flest slík lista-
verk, er að sínu leyti samsvöruðu
mannlýsingunum í sögunum okkar.
Og veit ég engan listamann okkar
betur til fallinn en Ásmund að leysa
slíkt vandaverk af hendi og slíkt
stórvirki, sem þetta væri.
Nú í sumar hefir Ásmundur unn-
ið talsvert að því að gera andlits-
myndir — meðfram af löndum 'hér
í París. Hefir hann gert ágæta mynd
af konu sinni, aðra af söngmanninum
góða, Eggert Stefánssyni, sem hér
dvelur nú og skemmtir Parísarbú-
um — og heiminum — stöku sinnum,
með því að syngja í útvarp. Undirrit-
uð er síðust í röðinni, og er lista-
maðurinn að leggja síðustu hönd á
verkið.
Ásmundur gerir ráð fyrir að dvelja
hér fram eftir vetrinum, og fara síð-
an heim með listaverk sín og sýna
þau í Reykjavík. Vona ég, að þeim
hjónum verði vel fagnað þar heima.
— Frúin er á sínu sviði listamaður
og leikur allt í höndunum á henni,
er hún tekur á nál. Hefir slíkt kom-
ið sér vel í fátækt og þungum leg-
um. Hefir Ásmundur legið hér þungt
haldinn í taugaveiki mánuðum sam-
an fyrir einu ári. En nú er hann
löngu búinn að ná sér, og fullur
brennandi áhuga á list sinni.
París, 2. nóv.
Björg C. Þorlákson.
0
13

kirkju-vísum sínum, að áheitin séu
ekki síður frá eldri tíð en yngri:
Happaverlc er haldið
heit aö efna mér,
og að sá alvaldi,
umbuni þar fyrer;
margir dœmi muna Jiaug
frá eldri bæöi og yngri tíö,
sem alrœmiö ei laug.
Sérstaklega álítur hann, að öllum
þeim forsvarsmönnum kirkjunnar, sem
byggðu hana eða bættu, hafi fyrir það
borizt
,„.... höpp og bjargir
bú sem styrktu mest“.
og lifað við hagsæld upp frá því, með-
an þar dvöldust. Sérstaklega þakkar
presturinn mikla hagsæld Bjarna ridd-
ara Sívertsens (sem var upprunninn í
Selvogi) því örlæti hans við kirkjuna,
að hann 1778 gaf henni skriftastól:
Enn er dœmiö eina,
ei sem neitast kann,
lyst fékk lukku reyna
lofsœll köföingsnumn,
borgari Bjarni Sigurösson,
skriftasœti sæmdi mig,
og sinni upp náöi von
Sigldi sá af landi,
sótti frama og auö,
viö ófriö ósígrándi,
Enskra og Dana nauð,
efldist meir hans œra og fé,
konga tveggja komst % gunst
kjörinn riddare.
V íst má telja, að meðfram liggi
leifar hins forna trúnaðar á kirkjuna
til grundvallar samúð sóknarmanna
ir.eð kirkjunni, er • þeir máttu ekki
hugsa til þess að hún væri flutt burt
úr sandinum við sjóinn. En til þess
voru og þær raunhæfar ástæður, að
þar hafði kirkjan staðið um aldaraðir,
og af sjó að líta, var kirkjan þar á
sandinum róðrarmönnum bezta sjó-
merki, þegar leituðu lendingar. — Hins
vegar knnu líka tilraunir kirkjuvalds-
ins tii að fá kirkjuhúsið flutt í óþökk
EÓknarmanna, hafa orðið til að auka
og efla samúð þeirra með þessu gamla
guðshúsi, er auk þess sem svo margar
gamlar endurminningar voru tengdar
við kirkjuna, stóð þarna svo sem
minnisvarði fornrar frægðar höfuð-
bólsins á Strönd, en var nú orðin eins
og einstæðingur þarna á sandinum,
eftir að allt annað, sem þar hafði áður
verið, var horfið burtu.
En með vaxandi samúð almennings
með þessari kirkju sinni, má gera ráð
fyrir, að lifnað hafi aftur yfir gömlum
trúnaði á hana, og sú sannfæring náð
enn meiri festu með alþýðu manna að
það, sem vel væri til kirkjunnar gert,
yrði þeim til hagsældar og hamingju,
sem gerði, af því að það væri gert til
lans þakka, sem húsið var helgað. —
bá, er þetta ritar, lítur svo á, að
með þessu sé gefin nægileg skýring
þess, hversu trúnaðurinn á Strandar-
kirkju hefur haldizt með alþýðu fram
á vora háupplýstu daga. Mun engin
ástæða til að setja það í nokkurt sam-
band við trúnað manna á kyngikraft
séra Eiríks „fróða“ á Vogsósum Magnús-
sonar, sem var Selvogsþingaprestur
1677—1716 eða full 39 ár, þrátt fyrir
aliar þær sagnir, sem mynduðust um
hann, enda er eftirtektarvert, að ekki
er nein þjóðsaga kunn um séra Eirík,
þar sem Strandarkirkju sé að nokkru
beint getið. Og sennilega hefur séra Jóni
Vestmann ekki verið neitt kunnugt um
samband þar á milli, því að naumast
hefði hann látið þess ógetið í vísum
smum, ef á hans vitorði hefði verið,
svo viða sem hann kemur við; en séra
Jon var prestur þar eystra í 32 ár.*
A ð „upplýsing" aldar vorrar hef-
ur ekki gert að engu trúnað manna á
Slrandarkirkju, er á allra vitorði, sem
blöðin lesa, enda hafa verið svo mikil
brögð að áheitunum á kirkju þessa hin
siðari árin, að auðtryggni manna í sam
* Séra Jón Vestmann var uppgjafaprestur i
Kjalarr.esþingabrauði er faðir minn sál, byrj-
aði þar prestsskap 1855. Hafði séra Jón setið
að Móum, sem var lénsjörö prestsins 1 þing-
unum. Vildi faðir minn ekki hrekja hann
burtu þaðan hálfníræðan og fékk sér því
verustað á Hofi og dvaldist þar árin sem hann
var á Kjalarnesinu. Oft heyrði ég föður minn
sál. minnast á þessi gömlu prestshjón. Pótti
honuni þau ærið forn í framgöngu og hátt-
um. En sr. Jón kunni frá mörgu að segja
og þótti föður mínum því gaman að spjalla
við hinn. aldraða klerk, enda mun hann sjald-
an hafa átt þar leið um svo að hann ekki
sktyþpí af baki til að hellsa upp á gartila
ir.anninn. Séra Jón dó ■ 1®59, , en þá var ■ íaðir
nin kominn að Görðum.
bandi við hana hefur aldrei komizt
á hærra stig. Kirkja þessi er nú orðin
rikust allra kirkna á þessu landi, á
tugi þúsunda á vöxtum og er sjálf hið
stæðilegasta hús, er getur enzt lengi
enn. Er því sízt um gustukagjafir að
ræða, þar sem áheitin eru. En svo er
auðtryggnin rík, að kirkjunni berast
áheit frá mönnum, sem hafa ekki hug-
mynd um hvar í landinu kirkja þessi
er. Hingað hafa einatt borizt áheit í
bréfum, sem fyrst hafa farið norður
á Strandir, af því hlutaðeigandi áleit
kirkju þessa vera þar nyrðra!
Þeim sem þetta ritar, er það sízt
á móti skapi, að gefið sé til guðsþakka
og að einnig kirkjur hér á landi njóti
góðs af því örlæti manna. En þegar
menn hugsa til þess, að annars vegar
á í hlut ríkasta kirkja iandsins, en
hins vegar eru hér starfandi ýmis nyt-
semdarfélög og þarfar stofnanir, sem
vegna fjárskorts eiga örðugt upp-
dráttar, þá er ekki að furða þótt þeim
fyndist tími tii þess kominn, að menn
hættu að færa fórnir á altari auð-
tryggninnar með Strandarkirkju-áheit-
um sínum, en létu heldur örlæti sitt
i té stofnunum, sem áreiðanlega eru
gjafa þurfar og starfa fyrir góð mál-
efni í almennings þarftir og alþjóð til
heilla. Það má vera auðtryggni á mjög
háu stigi, sem álítur, að minni blessun
íylgi því að lofa gjöfum til Stúdenta-
garðsins eða Elliheimilisins eða Sjó-
mannastofnunnar eða Sumargjafarinnar,
svo að ég nefni aðeins nokkur fyrir-
iæki frá allra síðustu árum, en að
iáta þær renna sem áheit til Strandar-
kirkju, sem aiis ekki er neinn gjafa-
þurfL
20 lesbok morgunblaðsins
32. tölublað 1963