Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 16.04.1967, Qupperneq 14

Lesbók Morgunblaðsins - 16.04.1967, Qupperneq 14
Framhald af bls. 13 eru hans yngingarlyf, hans kínalífsel- íxír til að halda sér ungum. Eins og heimurinn hefur orðið vitni að, hefur þessi tækifærissinni, sem lét óspart í ljós að hann ætti í fórum sínum kenningu í þessu efni og vildi að þýzka ríkið yrði þurrkað burt með öllu, upp- gfctvað 18 árum síðar að honum þætti vænt um hina þýzku þjóð. Ég verð að játa, að þessi sinnaskipti komu mér á óvart af tveimur ástæðum, fyrst þeirri hversu áköf sinnaskiptin urðu, og i annan stað að það skyldi taka hann svo langan tíma að vinna bug á andúð sinni. Ég gerði ráð fyrir, að de Gaulle myndi fre.istast til að skipta um skoðun fyrr, vissulega ekki af því að tilfinningar hans hefðu breytzt í þessu efni, heldur vegna svika. Ferðirnar til Bonn og Bevh'nar eru likar ferðinni til Moskvu; það var þarna möguleiki á að ergja aðra. Haldið ekki, að ég mæli svo af illgirni. Að ergja, æsa og rugla aðra er oft sterk- ur þáttur í ákvörðunum Hershöfðingj- ans, og ég verð að segia, að það er svo um fleiri mikla menn. að sem ég vissi ekki á þessum tíma var að í rauninni er de Gaulle fljótfær og lætur stjgrnast af tilfinning- um sínum. Har.n hugsar oft iengi um hlutina, leggur þá til hliðar, hverfur aftur að þeim og ákveður þá oft að það sé enn nægur tími, „Frakkland mun sjá okkur öllum fyrir legstað“, og leitar síðan gild>-a afsakana til þess að skjóta sér undan ákvörðun. Síðan skeður það, að hann tekur skyndilega ákvörðun, og þegar hann hetur gert það. hreyfir hann sig með elclmgarhraða eða æðir yfir eins og plág- an. Þessi snöggu sinnaskipti eru grund- völluð á meginþættinum í lífi hans: reiðinni. Þegar geð hans er kyrrt og er.ginn þorpari til að hegna né fífl til að r.iðurlægja, þá gefur hann sér lang- ar. tíma til að hugsa sig um. Það skipt- ist á flóð og fjara til eilífðarnóns og mennirnir horfa út yfir hafið og brjóta heilann um hvaðan öldurnar komi, en þær hreyfast ekki áfram og allt þetta mikla vatnsmagn aðeins rís og fellur á vixl. ÁRNI ÓLA Framhald af bls. 7 blaðsms. Er það dálítið einkennilegt, að eftir 42 ára hrakninga fram og aftur um bæinn, skyldi Morgunblaðið að lok- um fá fastan samastað þarna, þar sem afi stofnenda þess hafði stofnað fyrsta blaðið í Reykjavík. Kona Þórðar var Soffía Dorothe f. Lvnge. Synir þeirra voru Theodór amt- maður og Jónas landlæknir og kölluðu sig báðir Jónassen. Þórður dó 25. ágúst 1880, en ekkja hans bjó í húsinu þar til hún lézt 21. jan. 1890. Húsið var selt 1892 og keypti það Sigurður Jónsson járnsmiður fyrir 6250 krónur _ Sigurður var ættaður frá Hliðs- nesi á Álftanesi. Hann hafði fyrst stund- að járnsmíðanám hjá Birni Hjaltested og síðan hjá Teiti Finnbogasyni. Þótti hann um langt skeið fremsti iárnsmið- ur hér í bæ og völundur i höndunum. Þegar þakjárn tók að flytjast hingað 1870—1880 með Slimmons-verzluninni, var það bæði þykkt og þungt og plöt- urnar um 3 metrar á lengd. Voru þá mikil vandkvæði á því að sníða þetta járn eins og þurfti, og var það engum manni fært nema Sigurði. eftir þvi sem sagt er, og var þetta tekið til dæmis um handiagni hans og úrræði. Fyrst í stað hafði Sigurður smiðju sína á ýmsum stöðum í bænum og lærðu hiá honum ýmsir sem urðu kunnir i-átrnsrniðir, svo sem Gísli Finnsson, Ólafur Þórðar- son, Bjarnhéðinn Jónsson o.fl. egar Sigurður hafði eignazt hús- ið Aðalstræti 6, stækkaði hann það og gerði nýja hæð ofan á það, svo upp frá því var það talið tvílyft. í garð- inum að húsabaki reisti hann svo smiðju og smíðaði þar fram til aldamóta. Árið 1901 keyti Bjarnhéðinn Jónsson smiðj- u.‘a og rak hana til dauðadags 1920. En þá var Sigurður enn á lífi og dó ekki fyrr en 1935, þá kominn á tíræðisaldur og elzlur allra iðnaðarmanna hér í bæ. Sigurður bjó á efri hæð hússins, en mðri var verzlun Guðmundar Olsens. Guðmundur Olsen var launsonur Þorstems Jónssonar Kúlds kaupmanns í Hafnarstræti og Ragnheiðar Ingimund- ardóttur í Brennu, systur Gróu sem Gróubær var við kenndur. Guðmundur var „efnilegur og merkilegur og áð öllu út.iti eins og Þorsteinn*', segir Benedikt Gröndal. Skömmu eftir að hann fæddist gífiist Ragnheiður móðir hans Jóhann- esi Olsen útgerðarmanni í Hjallhúsinu, og gerði hann Guðmund að kjörsyni sínum og var hann því nefndur Guð- mundur Olsen. Hann varð maður mjög vinsæll er hann þroskaðist og annál- aður söngmaður. Ungur að aldri gerð- ist hann verzlunarþiónn hjá Fischer og vann þar meðan Guðbrandur Finn- bogason var verzlunarstjóri. En er Guð- brandur lézt 1899 tók Guðmundur við verziunarstjórastöðunni og gegndi henni þa>' til Duus keypti verzlunina 1904. Þá stofnaði Guðmundur eigin verzlun í Aðalstræti 6 og rak hana síðan. Það var aldrei stór verzlun, en Guðmund- ur var talinn mjög laginn á að afla sér viðskiptavina og koma út vörum sínum. Var þá mikil samkeppni meðal kaupmanna, en fólk gekk búð úr búð, einkum í kauptíðinni. til þess að spyrja um vöruverð, því að þá skipti miklu máli eins eyris verðmunur á kaffipund- inu, eða einhverju öðru. Sagt er að eitt sinn hafi sveitamaður komið í búð til Olsens og spurt um verð á eldspýtum. Olsen sagði að búntið kostaði 10 aura. Það þótti manninum dýrt, kvaðst geta fengið eldspýtnabúntið fyrir 8 aura í næstu búð. „Það er ekkert að marka“, sagði Olsen, „eldspýturnar eru ódýrast- ar hjá mér, þvi að í hverjum stokk er 10 eldspýtum fleira heldur en hjá öðr- um“. Guðmundur erfði Hjallhúsið eftir kjörföður sinn og bjó þar alltaf. Þetta hús stendur enn og efst í Fischersundi að norðan. Guðmundur sat í niðurjöfn- unarnefnd 1911—17 og slökkviliðsstjóri var hann 1910—11 og aftur 1914—17. Hann dó í jan. 1918. Eftir Sigurð Jónsson eignaðist Guð- mundur Bjarnason klæðskeri húsið í Aöalstræti. Hafði lóðinni þá verið skipt milli smiðjunnar og íbúðarhússins þannig að smiðjunni fylgdi efri hlutinn og var það rúmur helmingur. En þann hluta hafði h.f. Héðinn eignazt. Guðmundur var fæddur í Haga á Mýrum 27. júlí 1878. Foreldrar hans voru Bjarni Jónsson frá Svarfhóli í Hraunhreppi og kona hans Biarndís Bjarnadóttir skipasmiðs í Straumfirði, Einarssonar bónda í Kalmanstungu. Guðmundur var öðlingsmaður og um lang; skeið framarlega í félagsskap K.F.U.M. hér í borginni. í félagi við Jón Fieldsted rak hann klæðskerastofuna G. Bjarnason og Fieldsted í Aðalstræti 6 og var orðinn allvel efnaður. Hann andaðist 20. apríl 1939, ókvæntur og barnlaus. f erfðaskrá sinni arfleiddi hann K.F.U.M. að húsinu í Aðalstræti, en aðrar eignir sínar ánafnaði hann fæðingarsveit sinni og skyldi af beim stofna sérstakan sjóð, svonefndan „Haga sjóð“. Síðan keypti h.f. Árvakur húsei°nina handa Morgunblaðinu. Var gamla húsið þá tekið af grunni og flutt í heilu lagi inn í Langholt og endurreist bar, og stendur þar enn. Svo slógu h.f. Árvakur og h.f Héðinn saman lóðunum til að reisa þar hús það, sem kennt er við Morgunblaðið. Saga þessa staðar, þar sem ósélp®ur moidarkofi brevtist í stórhýsi. er tát-n- mynd af sögu Reykjavíkur seinustu 200 árm. SMÁSAGAN Framhald af bls. 5 hefði stundum orsakað góðlátlegt grín á hans kostnað. Feimni G. virtist söm og jöfn. Sumir þóttust geta merkt, að hann roðnaði oftar og af minna tilefni en áður, sem líkast til var ímyndun ein. Þeir veittu hon- um aðeins nánari athygli. íbúar á D. stóðu agndofa og efuðust um að rétt væri hermt. En eftir vitnis- burð ljósmóður, auðvitað í trúnaði, og eftir að læknir og sóknarprestur höfðu staðfest vitnisburðinn, einnig í trúnaði, leyfði enginn sér að efast. Hugur þorpsbúa var svo upptekinn af þessu, að hvað sem samtalið snérist um í byrjun, var fyrr eða síðar komið inn á hinn furðulega framburð R. Málið var rætt frá öllum hliðum, og þeir sem meira vissu miðl- uðu öðrum. Þeir sem séð höfðu barnið báru, að það væri algjör eftirmynd G. og yngsta drengsins hans. Nánasta vinkona móður R. hafði árætt að færa málið í tal við hana og einungis orðið þess vísari, að hún var ekki fróðari en aðrir óvandabundnir. Móðir konu G. hafði talið það skyldu sína að ræða málið við hana, um leið og hún sýndi henni hluttekningu í því óláni, sem maður hennar hafði ratað í og leitt með smán yfir hana og börn hennar. Kona G., sem ekki hafði verið áberandi í þorpinu og talin lítil fyrir sér, sagði móður sinni, eins og hún sagði síðar öllum þeim, sem hreyfðu málinu í hennar áheyrn, að hún kærði sig ekki um slettirekuskap og hnýsni ill- gjarnra slaðurbera um málefni, sem ekki kæmu öðrum við en henni og manni hennar og þau hefðu löngu gert út um sín á milli. Aðeins ein kona, ljósmóð- irin hafði talað um faðerni barnsins við R., sem reynd ar var skylda hennar, og ekki fengið önnur svör en góðlátlegt mas í þá átt, að nú hefðu íbúar D. fengið þá gátu að glíma við sem myndi endast þeim. ó barnið væri nú feðrað og faðernið viðurr kennt, var málið enganveginn afgreitt í augum þorpsbúa. Þeir höfðu nefnilega ekki verið uppaldir í þeirri trú, að gönguferðir niður í bæ á sunnudög- um eða vingjarnlegt viðmót orsökuðu tilkomu barns. Þaðan af síður lét nokkur það henda sig að segja barni sínu sögur um ljósmæðratöskur eða útlenda fugla. Þeir vissu að börn komu undir við ónefnd atlot gagnstæðra kynja, og slík atlot voru óhugsandi án vissra kringumstæðna. Þ.e.a.s tíma og aðstöðu. Hér vantaði hvorttveggja, tíma sem hugsanlegt var að þau hefðu verið tvö ein, og það sem verra var, enginn staður, sem til greina kom, virtist uppfylla þær kröfur, sem sérhver viti borinn maður með nokkra siðferðiskennd mundi gera. Tengsl mín við báða málsaðila virtust hæfilega náin til að hver sem var af þorpsbúum gat tekið mig tali og spurt mig í þaula um hugsanlega vit- neskju mína. Eftir slík samtöl var ég gersamlega niðurbrotin og fór einförum. Þó ég, vegna G. og R. og minnar eigin samvizku, vísaði eftirgrennslunum á bug á svipaðan hátt og kona G., stóð ég sjálfa mig að því eftir á að vega og meta þær líkur, sem fram komu. Já, meira að segja koma með mínar tilgátur. Ég hafði unnið með R. í frystihúsinu þennan janú- armánuð, svo mér var kunnugt að einskis samdráttar hafði orðið vart milli þeirra G. Einhver stað-hæfði að hafa komið að þeim tveim einum inni í frysti- klefa. Sami gat þó ekki borið að hann hefði merkt neitt grunsamlegt. En eins og nú horfði voru allir hlutir grunsamlegir. Frystiklefum er aðeins hægt að loka utan frá og af minni litlu líffræðiþekk ingu vissi ég að kyngeta karlmanna veTður nær engin við slíkt hitastig. Auk þess sem bíræfni hefði mátt teljast í vinnutímanum og fyrir opnum dyrum. orrablótið kom vel heim við ætlaðan tíma. Ég hafði orðið R. samferða bæði á staðinn og heim á eftir. G. ók okkur R. ásamt konu sinni og elzta syni. R. gisti hjá mér um nóttina. Ég gat því borið til baka þann að því er virtist útbreidda misskiln- ing, að eitthvað hefði átt sér stað í bílnum. Eftir að vitnaðist að sonurinn varð henni sam- ferða heim og að hann dansaði við hana á ballinu, fór að heyrast hávært hvískur um, að liklega ætti drengurinn barnið og framburður G. yfirhilming ein, og fannst mönnum mikið til um drengskap hans og föðurlega ábyrgð. Varla hefur hjá því farið, að drengurinn yrði var við óþægilegar augnagotur dag- ana sem þessu var trúað, og ekki síður eftir að læknirinn staðhæfði í trúnaðarsamtali við kunningja sinn, án þess þó að vilja gefa frekari skýringar, að komið hefði í ljós við skólaskoðun að drengurinn væri ekki kynþroska og yrði ekki í bráð. Ótal fleiri tilgátur og staðhæfingar hnigu í sömu átt. Einhver stakk upp á salernunum í félagsheim- ilinu þorrablótsnóttina. Uppástunga sem hvert manns barn vissi að var fráleit. Ástand salernanna hafði lengið verið framámönnum þorpsins feimnismál. Læsingar brotnar og vatnselgur á gólfum sökum sprunginna klóaka. Allar vangaveltur um heimili annars hvors aðilans enduðu á einn veg. Eftir rækilega könnun á her- bergjaskipan og útsmognar eftirgrennslanir hjá börnum og gamalmennum meðal heimilisfólks hættu þær umræður. Það, sem flestir að endingu hneigð- ust að og ég hafði í einrúmi vandlega yfirvegað, var leynifundur undir berum himni. En með tilliti til veðrahamsins þennan mánuð og stöðugra um- hleypinga, og eftir að ég hafði athugað gamlar veð- urskýrslur, vísaði ég þvi einnig á bug. Þegar systir mín kom heim, var ég búin að panta far með áætlunarbílnum og flugfar suður. Blaðinu með brúðkaupsmyndinni stakk ég niður í tösku hjá farangri mínum. Kannski gæti ég á þann hátt sloppið við að endurlifa ógeðfelidar umræðar um barns- föðurmál R. frænku minnar. Framkv.stj.: Sigfús Jónsson. Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur. Matthías Johannessen. Eyjólfur Konráð Jónsson. Ritstj. fltr.: Gísli Sigurðsson. Augiýsingar: Árni Garðar Kristinsson. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 22480. Útgefandi: H.f. Árvakur, Reykjavík 14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 16. apríl 1967

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.